Metody badawcze w 

psychologii

Błędy wnioskowania zdroworozsądkowego 

(Allen i Greene, 1966)

• uogólnianie i dowodzenie na podstawie wybranych przypadków 

potwierdzających tezę;

• myślenie typu post-hoc ergo propter hoc – mylenie następstwa 

czasowego ze związkiem przyczynowo-skutkowym

• błędna interpretacja współwystępowania w kategoriach 

związków przyczynowo-skutkowych

• rozumowanie przez analogię;

• błędne poczucie powszechności – nadmierne uogólnianie; 

• nieuprawnione indywidualizowanie;

• uleganie argumentacji niemerytorycznej;

• myślenie niezgodne z regułami logicznymi.

METODA NAUKOWA

•

TEORIA PSYCHOLOGICZNA

•

WIEDZA POTOCZNA

•

CODZIENNE DOŚWIADCZENIA

Problemy 

badawcze

Hipotezy

Weryfikacja 

odpowiedzi

Weryfikacja

hipotez

Dane (obserwacje)

wnioski

Tworzenie/

modyfikacja teorii

Nowe pytania i 

hipotezy badawcze

Na podstawie: Rathus, 2004, s.79

Metody badawcze

Metody korelacyjne (opisowe)

Metody manipulacyjne

Quasi-eksperyment

Eksperyment

Modele komputerowe

Analiza wytworów

Analiza danych 

demograficznych

Obserwacja

Metody opisu i samoopisu

Testy psychologiczne

Metody opisowe (za: Kenrick,  Neuberg, Cialdini, 2002)

Metoda 

opis 

Zalety 

wady

Obserwacj

a 

Ukryta obserwacja 
w warunkach 
naturalnych 

- 

Spontaniczność 

zachowań;
- badani nie muszą 
opisywać swoich 
doświadczeń

- rzadkość niektórych 
interesujących zachowań;
- skupianie uwagi przez 
obserwatora na jednych 
aspektach kosztem innych (błąd 
obserwatora);
- badacz może wchodzić w 
interakcję z obserwowanym 
obiektem; 

Wywiad

Uzyskiwanie 
informacji 
bezpośrednio od 
osób badanych 
przy pomocy 
zadawania pytań 

- osoba badana 
może podzielić się 
swoim sposobem 
interpretowania 
swojej sytuacji;- 
uzyskujemy szeroki 
zestaw danych

- osoby badane mogą nie 
potrafić lub nie chcieć 
odpowiadać szczerze na pytania;
- znamy jedynie ich punkt 
widzenia, dane mogą być 
nieobiektywne 

Testy 

psycholo-

giczne 

Badacz próbuje 
ocenić zdolności, 
przekonania, 
motywy lub 
zachowania 
badanych

- pozwala na ocenę 
cech nieobserw.
- pozwala odnieść 
wyniki badanego do 
wyników innych ludzi 

- testy mogą być nierzetelne lub 
nietrafne;

Studium 

przypadku 

Dogłębne 
zbadanie wybranej 
osoby lub grupy

-bogate źródło 
hipotez
- badanie rzadkich, 
nietypowych 
zachowań

- błąd obserwatora;
- problemy z uogólnianiem 
wyników;
- nie można uzupełnić i 
odtworzyć wielu danych; 

Testy psychologiczne

• Rzetelność

• Trafność

• Obiektywność

• Wystandaryzowanie

• Normalizacja

 

Metody eksperymentalne (za: Kenrick,  Neuberg, 

Cialdini, 2002)

 

Metoda 

opis 

Zalety 

wady

Eksperyment 

laboratoryjny 

Manipulacja 

zmiennymi 

(niezależnymi) 

przez badacza i 

obserwacja ich 

wpływu na 

zachowanie 

człowieka w 

laboratorium

- wyciąganie 

wniosków 

przyczynowo-

skutkowych;- 

kontrola 

zmiennych 

ubocznych 

(czynników spoza 

związku zmienna-

zachowanie)

- sztuczność 

sytuacji 

Eksperyment 
naturalny

 

j.w., tylko w 

warunkach 

naturalnych

-wyciąganie 

wniosków 

przyczynowo-

skutkowych;
- zachowany 

realizm 

sytuacyjny 

(warunki 

naturalne)

-sztuczność 

sytuacji (mniejsza 

niż wyżej);
- brak kontroli 

zmiennych 

ubocznych i 

zakłócających

Eksperyment klasyczny

Grupa 

kontrolna

Grupa 

eksperymentaln

a

Manipulacja 

eksperymentalna

Pomiar 

zmiennej 

zależnej

Zmienna 

niezależna

Zmienna 

uboczna

Zmienna  

zależna

Zasady etyczne badań 

psychologicznych

• zasada dobrowolności

• gwarancja anonimowości

• badany ma prawo znać cel badania 

• badania nie mogą wywoływać cierpień osób 

badanych, mieć poniżającego charakteru, 

przynosić szkody osobom badanym

• wyniki nie mogą być wykorzystywane do 

badacza w celach nienaukowych i w służbie 

tzw. zbrodniczych czy dyskryminacyjnych 

ideologii (np. prowadzenie badań 

„udowadniających” niższość jakiejś rasy)