Informacja o kosztach

dla potrzeb zarządzania

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Przedmiot – Rachunkowość Zarządcza

Ustawowa definicja pojęcia kosztu

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty - to uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie
określonej wartości, w formie zmniejszenia aktywów, albo
zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą
do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego
niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez
udziałowców lub właścicieli (zob. art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o
rachunkowości).

1) uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych

3) w formie zmniejszenia aktywów, albo zwiększenia wartości
zobowiązań i rezerw

2) o wiarygodnie określonej wartości

4) które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub
zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie
środków przez udziałowców lub właścicieli

Koszty a potrzeby rachunkowości

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Zarówno ustawę o rachunkowości, jak i ustawy podatkowe
traktować można jako dwa różne filary nałożone na kategorię
kosztów w ujęciu ex post - efektem czego są odmienne
klasyfikacje kosztowe i różna szczegółowość ich enumeracji,
cechą wspólną jest natomiast ich wynikowe znaczenie.

Z kolei na potrzeby rachunkowości zarządczej koszty mogą
być postrzegane w zupełnie innym świetle i klasyfikowane
według innych kryteriów niż w rachunkowości finansowej, czy
w prawie podatkowym. Rachunkowość zarządcza odchodzi z
reguły od koncepcji kosztu historycznego na rzecz koncepcji
kosztu alternatywnego lub odtworzeniowego.

Koszty mogą być mierzone na potrzeby:

1) sprawozdawcze związane zarówno systemem sprawozdań

finansowych jak i naliczania obciążeń podatkowych

2) planowania i szeroko rozumianych potrzeb decyzyjnych
3) kontroli rozumianej jako pomiar stopnia realizacji zadań

dla spełnienia realizacji wyznaczonych celów

Koszty a straty

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Dla odróżnienia kosztów od strat oraz w celu wskazania efektów
osiągniętych poprzez ponoszenie kosztów, przyjęto za koszty
podmiotu gospodarczego uznawać zmniejszenie wartości
aktywów lub wzrost zobowiązań, służące realizacji zasady
kontynuacji działalności. Stratą będzie natomiast utrata
wartości, która spełnieniu przywołanej zasady nie służy.

Strata wyraża nieekwiwalentne i niecelowe zmniejszenie
składników majątkowych, pomniejszające wynik działalności
podmiotu gospodarczego.

Ze względu na przyczynę ponoszenia strat można wyróżnić ich
dwa rodzaje: produkcyjne i nadzwyczajne.

Poprzez straty nadzwyczajne - rozumie się straty powstające na
skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością
operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej
prowadzenia.

Natomiast straty produkcyjne powstają wówczas gdy następuje
zużycie czynników produkcyjnych w związku z prowadzeniem
działalności operacyjnej jednostki bez ekwiwalentu w postaci
użytecznych efektów (np. ubytki naturalne czy braki). Straty
produkcyjne w przeciwieństwie do strat nadzwyczajnych są
przez rachunkowość finansową uznawane za koszty.

Koszty a wydatki

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Wydatkiem

nazywamy

każde

wykorzystanie

środków

pieniężnych bez względu na cel ich poniesienia. Ponoszenie
wydatków (w przeciwieństwie do kosztów) związane jest ze
zmniejszeniem tylko jednego składnika aktywów, a mianowicie
stanu środków pieniężnych.

Nie wszystkie wydatki są kosztami, z drugiej jednak strony
należy stwierdzić, że każdy koszt powinien wcześniej czy
później implikować powstanie wydatku.

Nietypową sytuacją, ale jednak możliwą w życiu gospodarczym
jest fakt ponoszenia kosztów bez ponoszenia wydatku. Taka
sytuacja może mieć miejsce, gdy zużywaniu podlegają zasoby,
które jednostka otrzymała od innych podmiotów nieodpłatnie.

Koszty a wydatki

Wydatki

Stanowiące koszty

Niestanowiące kosztu

Wypłata wynagrodzeń

Prowizja bankowa

Wypłata dywidend

Spłata kredytu

Wydatki stanowiące koszty

Najpierw koszt

później wydatek

Koszt i wydatek w

tym samym czasie

Najpierw wydatek

później koszt

Zużycie

materiałów

zakupionych z

odroczonym

terminem
płatności

Zakup i zużycie

materiałów

biurowych

nabytych za

gotówkę

Zakup za gotówkę

materiałów

pozostających w

magazynie

Klasyfikacje kosztów

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Podstawą klasyfikacji kosztów jest ich grupowanie
według określonych cech jednorodnych

Klasyfikacja kosztów spełnia więc ważne funkcje ekonomiczne:

2) daje możliwość indywidualnego traktowania poszczególnych
składników kosztu całkowitego

1) umożliwia poznanie struktury kosztów z różnych punktów
widzenia

Najbardziej popularne klasyfikacje kosztów dokonywane
są dla celów:

1) sprawozdawczych

2) decyzyjnych

3) kontrolnych

Klasyfikacja kosztów na potrzeby

sprawozdawcze

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty produktu i koszty okresu

Koszty produktów – to te koszty, które rozliczane są na
produkty i które brane są pod uwagę przy wycenie zapasów
wyrobów gotowych lub produktów w toku, dopóty, dopóki
wyroby te nie zostaną sprzedane (np. koszty poniesione na
produkcję wyrobów przeznaczonych do sprzedaży, lecz
niesprzedanych i pozostających w zapasach). Koszty te będą
więc aktywowane w zapasach i zaprezentowane w bilansie
jednostki.

Koszty okresu – to takie koszty, które nie są brane pod uwagę
przy wycenia zapasów i traktowane są jako koszty dane okresu
sprawozdawczego. Koszty te nie są aktywowane i
zaprezentowane będą w rachunku wyników.

Koszty według rodzaju

Amortyzacja, Zużycie materiałów, Usługi obce, Podatki i opłaty,
Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na
rzecz pracowników, Pozostałe koszty rodzajowe

Klasyfikacja kosztów na potrzeby

sprawozdawcze

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty bezpośrednie i pośrednie

Koszty bezpośrednie – to koszty, których pomiar i odniesienie
na produkty lub działalności w oparciu o dowody źródłowe jest
możliwy, istotny i opłacalny. Do najczęściej spotykanych
kosztów bezpośrednich zalicza się: koszty zużycia materiałów,
koszty wynagrodzeń wraz z narzutami oraz inne koszty
bezpośrednie (tj. zużycie narzędzi, koszty obróbki obcej).

Koszty pośrednie – to koszty, które nie wykazują ścisłego
związku z efektami pracy lub przyporządkowanie tych kosztów
na podstawie dowodów źródłowych do produktów jest
nieopłacalne lub nieistotne (np. koszt oświetlenia
pomieszczenia, w którym produkowane są wyroby gotowe).
Można podzielić je na wydziałowe związane z kosztami
wytworzenia powstającymi w wydziałach produkcyjnych, a nie
zaliczone do kosztów bezpośrednich, oraz ogólnozakładowe,
czyli koszty utrzymania zarządu jednostki oraz komórek ogólnej
obsługi. Ich rozliczanie na produkty odbywa się w sposób
umowny za pomocą tzw. kluczy rozliczeniowych.

Klasyfikacja kosztów na potrzeby

decyzyjne

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty stałe i zmienne

Koszty zmienne – to koszty, których wysokość zmienia się wraz

ze zmianą rozmiarów produkcji. Stopień tej zmienności
może być różny:

a) proporcjonalne
b) progresywne
c) degresywne

Koszty stałe – to to koszty, które nie reagują na zmiany

rozmiarów produkcji. W krótkim okresie wyróżnia się
koszty stałe o charakterze:

a) bezwzględnym
b) względnym

Koszty utraconych korzyści

Są kategorią wyrażającą potencjalne efekty utracone na skutek
niepodjęcia określonych działań w wyniku wyboru innego
wariantu decyzyjnego. Koszty te nie są rejestrowane w
systemie rachunkowości.

Klasyfikacja kosztów na potrzeby

decyzyjne

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty zależne i niezależne

Kosztami istotnymi (zależne) – będą koszty związane z
określoną decyzją, których poniesienie uzależnione jest od
podjętej decyzji (od konkretnego wyboru, alternatywy).

Koszty nieistotne (niezależne) – to te koszty, które należy
ponieść bez względu na podjętą decyzję. Kosztami nieistotnymi
mogą być koszty wynikające z wcześniej podjętych decyzji
(koszty zapadłe) lub przyszłe koszty, których wysokość będzie
taka sama dla rozpatrywanych alternatyw

Klasyfikacja kosztów na potrzeby

kontrolne

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty kontrolowane i niekontrolowane

Koszty kontrolowane – to koszty, które są zależne od kierownika
danego podmiotu. Znajdują się one w zakresie jego
odpowiedzialności.

Koszty niekontrolowane – to koszty, na wysokość których nie
ma wpływu kierownik danego podmiotu.

Należy jednak pamiętać, iż analizując całą jednostkę a nie tylko jej
część (wydział, oddział, sekcję) należy stwierdzić iż wszystkie koszty
w firmie są kontrolowane

Podsumowanie

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Analizując pojęcie kosztu należy zawsze wziąć pod uwagę
następujące elementy:

1) cel pomiaru kosztu

2) obiekt, którego koszty są przedmiotem pomiaru

3) zakres zdarzeń odwzorowywanych poprzez koszty

4) rodzaju utraconej wartości

5) czasu, w którym nastąpiła bądź nastąpi utrata wartości

6) efektu osiągniętego dzięki ponoszeniu kosztów