Samorząd

Samorząd

terytorialny na

terytorialny na

Łotwie

Łotwie

Łotwa (Republika

Łotwa (Republika

Łotewska)

Łotewska)

Łotwa jest państwem

Łotwa jest państwem

położonym w Europie

położonym w Europie

północno-wschodniej, na

północno-wschodniej, na

wschodnim wybrzeżu

wschodnim wybrzeżu

Morza Bałtyckiego.

Morza Bałtyckiego.

Powierzchnia Łotwy

Powierzchnia Łotwy

wynosi 64,5 tys. km

wynosi 64,5 tys. km

²

²

,

,

ludność – 2,3 mln

ludność – 2,3 mln

mieszkańców.

mieszkańców.

Graniczy

Graniczy

z Estonią, Rosją,

z Estonią, Rosją,

Białorusią i Litwą. Jej

Białorusią i Litwą. Jej

stolicą jest Ryga.

stolicą jest Ryga.

Ustrój polityczny

Ustrój polityczny

Łotwa jest republiką parlamentarną z jednoizbowym

Łotwa jest republiką parlamentarną z jednoizbowym

parlamentem

parlamentem

Saeima

Saeima

(Sejm)

(Sejm)

,

,

liczącym 100 miejsc.

liczącym 100 miejsc.

Deputowani do parlamentu wybierani są na kadencję

Deputowani do parlamentu wybierani są na kadencję

czteroletnią w wyborach powszechnych, w

czteroletnią w wyborach powszechnych, w

głosowaniu równym, bezpośrednim, tajnym i

głosowaniu równym, bezpośrednim, tajnym i

proporcjonalnym. Głową państwa jest prezydent,

proporcjonalnym. Głową państwa jest prezydent,

wybierany przez Sejm na 4-letnią kadencję.

wybierany przez Sejm na 4-letnią kadencję.

Reprezentuje on m.in. państwo na arenie

Reprezentuje on m.in. państwo na arenie

międzynarodowej, jest najwyższym zwierzchnikiem

międzynarodowej, jest najwyższym zwierzchnikiem

sił zbrojnych Łotwy

sił zbrojnych Łotwy

Organem wykonawczym jest Gabinet Ministrów

Organem wykonawczym jest Gabinet Ministrów

(

(

Ministru kabinets)

Ministru kabinets)

, składający się z premiera i

, składający się z premiera i

ministrów przez niego powołanych. Premier

ministrów przez niego powołanych. Premier

wyznaczany jest przez prezydenta państwa.

wyznaczany jest przez prezydenta państwa.

Podział administracyjny

Podział administracyjny

kraju

kraju

Łotwa jest państwem unitarnym, w skład którego wchodzą

Łotwa jest państwem unitarnym, w skład którego wchodzą

cztery krainy historyczne: Liwonia, Łatgalia, Kurlandia i

cztery krainy historyczne: Liwonia, Łatgalia, Kurlandia i

Semigalia. Do 30 czerwca 2009 Łotwa podzielona była na

Semigalia. Do 30 czerwca 2009 Łotwa podzielona była na

26 okręgów (regionów –

26 okręgów (regionów –

rajons

rajons

) i 7 miast wydzielonych

) i 7 miast wydzielonych

(

(

lielpils

lielpils

ē

ē

ta).

ta).

1 lipca 2009 weszła w życie reforma

1 lipca 2009 weszła w życie reforma

administracyjna uchwalona 18 grudnia 2008, w wyniku

administracyjna uchwalona 18 grudnia 2008, w wyniku

której zniesiono jednostki administracyjne wszystkich

której zniesiono jednostki administracyjne wszystkich

szczebli wprowadzając w zamian 109 powiatów (

szczebli wprowadzając w zamian 109 powiatów (

novads)

novads)

i 9

i 9

miast wydzielonych (

miast wydzielonych (

republikas pils

republikas pils

ē

ē

ta).

ta).

Jednostki te nie

Jednostki te nie

mają dalszego wewnętrznego podziału administracyjnego,

mają dalszego wewnętrznego podziału administracyjnego,

jednak nadal stosowany jest ich podział na jednostki zwane

jednak nadal stosowany jest ich podział na jednostki zwane

pagasts

pagasts

(parafia lub gmina wiejska),

(parafia lub gmina wiejska),

pils

pils

ē

ē

ta ar lauku

ta ar lauku

teritoriju (gmina miejsko-wiejska)

teritoriju (gmina miejsko-wiejska)

oraz

oraz

pils

pils

ē

ē

ta (gmina

ta (gmina

miejska)

miejska)

, czyli dawne jednostki drugiego rzędu, będące

, czyli dawne jednostki drugiego rzędu, będące

obecnie jednostkami pomocniczymi (niemającymi obecnie

obecnie jednostkami pomocniczymi (niemającymi obecnie

statusu jednostek administracyjnych).

statusu jednostek administracyjnych).

Podział administracyjny Łotwy.

Podział Łotwy na powiaty z zaznaczeniem dotychczasowych gmin, które
weszły w ich skład.

Podstawy prawne

funkcjonowania samorządu

- Ustawa o Samorządach Lokalnych z 19 maja 1994r

z ostatnimi zmianami z 17 lutego 2005 roku

- Ustawa o Reformie Administracyjno-Terytorialnej z

1998 roku z ostatnimi zmianami z 22 września

2005 roku

- Ustawa o Rozwoju Regionalnym z ostatnimi

zmianami z 10 marca 2005 roku

Warto także wspomnieć o ratyfikowaniu przez Sejm

Republiki Łotewskiej Europejskiej Karty

Samorządu Terytorialnego w 1996 roku.

Władza lokalna

Władza lokalna

Konstytucja Republiki Łotewskiej pomija

Konstytucja Republiki Łotewskiej pomija

kwestie struktury administracyjno-

kwestie struktury administracyjno-

terytorialnej państwa oraz systemu

terytorialnej państwa oraz systemu

władzy lokalnej. Materia ta uregulowana

władzy lokalnej. Materia ta uregulowana

jest w ustawodawstwie zwykłym. Władzę

jest w ustawodawstwie zwykłym. Władzę

państwową w terenie sprawują

państwową w terenie sprawują

samorządy. Ustawa o samorządach z

samorządy. Ustawa o samorządach z

1994 roku wskazuje na: samorządy

1994 roku wskazuje na: samorządy

rejonowe, miejskie i gminne.

rejonowe, miejskie i gminne.

Organy samorządu

Organy samorządu

terytorialnego na Łotwie

terytorialnego na Łotwie

Kompetencje samorządów

Kompetencje samorządów

Do kompetencji samorządów gminnych i miejskich należą

Do kompetencji samorządów gminnych i miejskich należą

wszystkie sprawy związane ze sprawowaniem władzy

wszystkie sprawy związane ze sprawowaniem władzy

państwowej w terenie oraz jego rozwojem społeczno-

państwowej w terenie oraz jego rozwojem społeczno-

ekonomicznym. W szczególności odniesiono do nich m.in.

ekonomicznym. W szczególności odniesiono do nich m.in.

Kwestie usług komunalnych, zagospodarowania

Kwestie usług komunalnych, zagospodarowania

przestrzennego, porządku publicznego, ochrony środowiska

przestrzennego, porządku publicznego, ochrony środowiska

naturalnego, edukacji i kultury, opieki zdrowotnej na

naturalnego, edukacji i kultury, opieki zdrowotnej na

szczeblu podstawowym, pomocy społecznej i walki z

szczeblu podstawowym, pomocy społecznej i walki z

bezrobociem, funduszu mieszkaniowego czy rozwoju lokalnej

bezrobociem, funduszu mieszkaniowego czy rozwoju lokalnej

przedsiębiorczości. Samorządy rejonowe natomiast – poza

przedsiębiorczości. Samorządy rejonowe natomiast – poza

realizacją ogólnych funkcji wynikających ze sprawowania

realizacją ogólnych funkcji wynikających ze sprawowania

władzy państwowej w terenie – koordynują działalność

władzy państwowej w terenie – koordynują działalność

samorządów miejskich i rejonowych.

samorządów miejskich i rejonowych.

Samorządy miejskie, które zostały bezpośrednio

Samorządy miejskie, które zostały bezpośrednio

podporządkowane władzy centralnej, realizują zadania

podporządkowane władzy centralnej, realizują zadania

przewidziane dla obu grup samorządów.

przewidziane dla obu grup samorządów.

Rada

Rada

Najwyższym organem samorządu jest pochodząca z wyboru

Najwyższym organem samorządu jest pochodząca z wyboru

Rada. Jej kompetencje ujęto w sposób rozszerzający,

Rada. Jej kompetencje ujęto w sposób rozszerzający,

stanowiąc iż może rozpatrywać wszystkie kwestie w

stanowiąc iż może rozpatrywać wszystkie kwestie w

ramach zadań samorządu. Jest równocześnie organem

ramach zadań samorządu. Jest równocześnie organem

nadrzędnym wobec wszystkich innych instytucji

nadrzędnym wobec wszystkich innych instytucji

samorządowych. Część spraw odniesiono do wyłącznej

samorządowych. Część spraw odniesiono do wyłącznej

właściwości Rady. Zaliczono do nich m.in. Uchwalanie

właściwości Rady. Zaliczono do nich m.in. Uchwalanie

regulaminu samorządu, określanie struktury

regulaminu samorządu, określanie struktury

administracyjnej samorządu i jego podział terytorialny,

administracyjnej samorządu i jego podział terytorialny,

przyjmowanie programów rozwoju terenu, tworzenie

przyjmowanie programów rozwoju terenu, tworzenie

(likwidację) przedsiębiorstw lokalnych. W granicach nie

(likwidację) przedsiębiorstw lokalnych. W granicach nie

zastrzeżonych przez ustawy (lub Gabinet Ministrów) dla

zastrzeżonych przez ustawy (lub Gabinet Ministrów) dla

innych organów, Rada jako jedyny organ samorządowy jest

innych organów, Rada jako jedyny organ samorządowy jest

uprawniona do określania wysokości opłat i podatków

uprawniona do określania wysokości opłat i podatków

lokalnych, ustalania zasad korzystania z bogactw

lokalnych, ustalania zasad korzystania z bogactw

naturalnych oraz warunków prywatyzacji majątku.

naturalnych oraz warunków prywatyzacji majątku.

Tryb działania Rady

Tryb działania Rady

Rada obraduje na posiedzeniach, którym przewodniczy wybierany z grona

Rada obraduje na posiedzeniach, którym przewodniczy wybierany z grona

radnych przewodniczący. Posiedzenia dla swojej prawomocności

radnych przewodniczący. Posiedzenia dla swojej prawomocności

wymagają obecności ponad połowy członków. Posiedzenia Rady są

wymagają obecności ponad połowy członków. Posiedzenia Rady są

otwarte i mogą w nich uczestniczyć zarówno mieszkańcy, kierownictwo

otwarte i mogą w nich uczestniczyć zarówno mieszkańcy, kierownictwo

instytucji i przedsiębiorstw znajdujących się na danym terenie, jak i

instytucji i przedsiębiorstw znajdujących się na danym terenie, jak i

dziennikarze.

dziennikarze.

Dla wyeliminowania procesów korupcyjnych ustawa szczegółowo limituje

Dla wyeliminowania procesów korupcyjnych ustawa szczegółowo limituje

kwestie niepołączalności stanowisk oraz jawności statusu majątkowego.

kwestie niepołączalności stanowisk oraz jawności statusu majątkowego.

Przewodniczący Rady może uzyskiwać dodatkowe dochody wyłącznie z

Przewodniczący Rady może uzyskiwać dodatkowe dochody wyłącznie z

prowadzonej przez siebie działalności twórczej, naukowej lub

prowadzonej przez siebie działalności twórczej, naukowej lub

edukacyjnej. Radny natomiast (rady gminnej lub miejskiej) równocześnie

edukacyjnej. Radny natomiast (rady gminnej lub miejskiej) równocześnie

może piastować stanowiska jedynie w przedsiębiorstwach, instytucjach i

może piastować stanowiska jedynie w przedsiębiorstwach, instytucjach i

organach rewizyjnych, które pozostają na utrzymaniu budżetu

organach rewizyjnych, które pozostają na utrzymaniu budżetu

samorządowego lub też w inny sposób są powiązane gospodarczo z

samorządowego lub też w inny sposób są powiązane gospodarczo z

samorządem. Ograniczenia te (w aspekcie otrzymywania wynagrodzenia)

samorządem. Ograniczenia te (w aspekcie otrzymywania wynagrodzenia)

rozciągają się na małżonka radnego, jego rodziców i dzieci.

rozciągają się na małżonka radnego, jego rodziców i dzieci.

Każdy członek Rady zobligowany jest dwa razy w roku do złożenia w Służbie

Każdy członek Rady zobligowany jest dwa razy w roku do złożenia w Służbie

Dochodów Państwowych deklaracji majątkowej. Deklaracje są jawne dla

Dochodów Państwowych deklaracji majątkowej. Deklaracje są jawne dla

mieszkańców i mediów.

mieszkańców i mediów.

Komitety

Komitety

W Radzie działają stałe komitety, których członkowie

W Radzie działają stałe komitety, których członkowie

są wybierani spośród radnych. Skład osobowy

są wybierani spośród radnych. Skład osobowy

komitetów powinien w maksymalnym stopniu

komitetów powinien w maksymalnym stopniu

zapewniać reprezentację wszystkich sił politycznych

zapewniać reprezentację wszystkich sił politycznych

zasiadających w Radzie. Zgodnie z ustawą zawsze

zasiadających w Radzie. Zgodnie z ustawą zawsze

powołuje się:

powołuje się:

- Komitet ds. Finansowych

- Komitet ds. Finansowych

- Komitet ds. Społecznych

- Komitet ds. Społecznych

- Komitet ds. Edukacji i Kultury.

- Komitet ds. Edukacji i Kultury.

W samorządzie, którego minimum ¼ stanowią

W samorządzie, którego minimum ¼ stanowią

cudzoziemcy, może zostać utworzony Komitet ds.

cudzoziemcy, może zostać utworzony Komitet ds.

Cudzoziemców. Komitety obradują na posiedzeniach

Cudzoziemców. Komitety obradują na posiedzeniach

zamkniętych.

zamkniętych.

Komisja Rewizyjna

Komisja Rewizyjna

W każdym samorządzie na okres kadencji

W każdym samorządzie na okres kadencji

Rady (tj. na dwa lata) powoływana jest

Rady (tj. na dwa lata) powoływana jest

komisja rewizyjna. W jej skład wchodzą

komisja rewizyjna. W jej skład wchodzą

mieszkańcy proporcjonalnie do liczby

mieszkańcy proporcjonalnie do liczby

radnych wybranych z poszczególnych

radnych wybranych z poszczególnych

partii i list wyborczych. Komisja

partii i list wyborczych. Komisja

kontroluje wykorzystanie środków

kontroluje wykorzystanie środków

finansowych i majątku samorządu.

finansowych i majątku samorządu.

Instytucje samorządowe

Instytucje samorządowe

Pracą instytucji samorządowych na

Pracą instytucji samorządowych na

bieżąco kieruje dyrektor wykonawczy

bieżąco kieruje dyrektor wykonawczy

(lub przewodniczący Rady, jeśli

(lub przewodniczący Rady, jeśli

dyrektor nie został powołany)

dyrektor nie został powołany)

powoływany przez Radę na wniosek

powoływany przez Radę na wniosek

jej przewodniczącego. Dyrektor nie

jej przewodniczącego. Dyrektor nie

może być radnym.

może być radnym.

Podstawą ekonomiczną działalności

Podstawą ekonomiczną działalności

samorządu jest jego własność, podległy

samorządu jest jego własność, podległy

majątek oraz środki finansowe

majątek oraz środki finansowe

pochodzące z podatków, dotacji,

pochodzące z podatków, dotacji,

kredytów, lokalnych ceł, opłat, kar, a

kredytów, lokalnych ceł, opłat, kar, a

także zyski z działalności gospodarczej

także zyski z działalności gospodarczej

prowadzonej przez przedsiębiorstwa

prowadzonej przez przedsiębiorstwa

samorządowe i dobrowolne celowe

samorządowe i dobrowolne celowe

wpłaty mieszkańców.

wpłaty mieszkańców.

Nadzór nad samorządem

Nadzór nad samorządem pełnią

Minister do Spraw Samorządu

Lokalnego i Rozwoju Regionalnego

oraz Krajowe Biuro Audytu.

Przychody samorządów

Przychody samorządów

łotewskich

łotewskich

Przychody samorządów na Łotwie to w połowie

podatki lokalne oraz udział w podatkach

krajowych, z czego: w całości w podatku od

nieruchomości, w 73% w podatku

dochodowy, w 60% w podatku od zasobów

naturalnych oraz w 25% w podatku od

hazardu. Drugim źródłem przychodów są

środki z budżetu państwa – ok. 33%, a

następnie: sprzedaż dóbr i usług – ok. 9%, a

także fundusz stabilizacyjny – ok. 7%, oraz

inne dochody.

Bibliografia:

Bibliografia:



Broszura

Broszura

Samorządy w Unii

Samorządy w Unii

Europejskiej,

Europejskiej,

Warszawa 2007.

Warszawa 2007.



Zieliński J.,

Zieliński J.,

Systemy konstytucyjne

Systemy konstytucyjne

Łotwy, Estonii i Litwy,

Łotwy, Estonii i Litwy,

Warszawa

Warszawa

2000.

2000.