W obronie oceniania kształtującego

W obronie oceniania

kształtującego



Ocenianie kształtujące odnosi się do częstego,

interaktywnego oceniania postępów i wiedzy ucznia

w celu określenia jego potrzeb edukacyjnych i

odpowiedniego dostosowania do nich nauczania.



Ocenianie sumujące wykorzystywane jest do oceny

wiadomości uczniów po zakończeniu omawiania

danej partii materiału, promowania uczniów,

zapewnienia, że świadectwa ukończenia szkoły lub

zdobycia zawodu są dowodem posiadania przez

uczniów wiedzy i umiejętności zgodnych z

wyznaczonymi standardami.



Wszystkie władze krajowe lub regionalne

państw uczestniczących w tym projekcie

promują ocenianie kształtujące jako

sposób osiągania celów uczenia się przez

całe życic. Do takiego stanowiska

przekonują ich ilościowe i jakościowe

dowody, że nauczanie wykorzystujące

ocenianie kształtujące pomogło podnieść

poziom osiągnięć uczniów i umożliwiło

nauczycielom nie tylko zaspokojenie

potrzeb coraz bardziej zróżnicowanej

populacji uczniów, ale też wyrównanie

wyników w nauce.

Promowanie wysokiego

stopnia równości: edukacja

dla wszystkich



Należy zauważyć, że, w ciągu kilku

ostatnich lat, kilka szkół, badanych na

potrzeby tego opracowania, z dużym

odsetkiem uczniów znajdujących się w

niekorzystnej sytuacji, przesunęło się z

pozycji szkoły słabej na pozycję szkoły

wzorowej.



Nauczyciele dostosowują metody nauczania

w taki sposób, aby rozpoznać indywidualne,

kulturowe i językowe różnice pomiędzy

dziećmi (patrz np.: Bruner 1996.; Bishop i

Glynn, 1999).

Kształtowanie u uczniów

umiejętności uczenia się



Ocenianie kształtujące rozwija u uczniów

umiejętność uczenia się poprzez:



Kładzenie nacisku

na proces

nauczania i

uczenia się oraz aktywne angażowanie w

ten proces uczniów.



Rozwijanie u uczniów umiejętności

samooceny i oceny koleżeńskiej,



Pomaganie uczniom w zrozumieniu ich

własnego procesu uczenia się oraz w

opracowywaniu strategii dotyczących

rozwijania kompetencji uczenia się.

Usuwanie barier

uniemożliwiających szerszą

praktykę



Napięcie pomiędzy wewnątrzszkolnym

ocenianiem

kształtującym

procesu

ocenianiem

kształtującym

procesu

uczenia się uczniów, a zewnętrznymi

testami sumującymi.



Zbyt często testy sumujące, których

wyniki są chętnie publikowane i

wykorzystywane do rozliczania szkoły z

osiągnięć uczniów determinują działania

podejmowane na poziomie klasy.



Brak związku pomiędzy podejściem do

oceniania i ewaluacji na poziomie

systemu, szkoły i klasy. Zbyt często

informacje

zbierane

ramach

informacje

zbierane

ramach

krajowych lub regionalnych systemów

monitorowania,

lub

czasie

monitorowania,

lub

czasie

wewnętrznej

ewaluacji

szkoły,

wewnętrznej

ewaluacji

szkoły,

postrzegane są, jako nie mające

związku lub nieprzydatne w nauczaniu.

Zdarza się też, że informacje zbierane w

klasach postrzegane są jako nieistotne

dla tworzenia kierunków polityki.

Usuwanie napięć pomiędzy

ocenianiem kształtującym i

ocenianiem sumującym



. Często szkoły, których uczniowie osiągają

słabe wyniki w czasie egzaminów państwowych,

stoją w obliczu poważnych konsekwencji takich

jak: ryzyko zamknięcia placówki, konieczność

restrukturyzacji lub zwolnienia nauczycieli.



W środowiskach, w których wyniki testów

sumujących są chętnie publikowane i silnie

oddziaływają na opinię publiczną, nauczyciele

często czują się zobowiązani do „uczenia do

testu". Uczniowie zaś zachęcani są do osiągania

wysokich wyników w nauce (tzn. dobrych

wyników z testów) kosztem realizacji celów

uczenia się (tj. rozumienia i doskonalenia nowej

wiedzy).

Wzmacnianie kultury

ewaluacji



W szkole, w której panuje kultura ewaluacji

nauczyciele i liderzy wykorzystują

informacje na temat uczniów, aby

dowiedzieć się, jakie metody są skuteczne i

dlaczego, dzielą się swoją wiedzą z

kolegami oraz tworzą większe możliwości

zaspakajania potrzeb związanych z

procesem uczenia się swoich uczniów.



Kultura ewaluacji odnosi się do

opracowania wspólnego języka dotyczącego

celów uczenia się i nauczania, jak również

wspólnego rozumienia, w jaki sposób

ewaluacja może przyczynić się do realizacji

tych celów.

Promowanie wysokich wyników w

nauce: podnoszenie poziomu

osiągnięć uczniów



. Black i Wiliam (1998) stwierdzili,

że:



„

...ocenianie kształtujące w istocie

wpływa na poprawę procesu uczenia

się. Następuje znaczne podniesienie

poziomu osiągnięć, i jak wcześniej

wspomniano, jest to jedna z

najważniejszych, kiedykolwiek

badanych, interwencji edukacyjnych”



Ocenianie kształtujące — mimo iż

nie jest „złotym środkiem", który

może rozwiązać wszystkie problemy

edukacji — oferuje ważne narzędzia,

które pozwalają zrealizować cele

dotyczące wysokich osiągnięć

uczniów, wyrównywania poziomu ich

wyników w nauce oraz wyposażania

uczniów w wiedzę i umiejętności

potrzebne do uczenia się przez całe

życie.



Co można zrobić, aby zlikwidować

najważniejsze przeszkody uniemożliwiające

stosowanie oceniania kształtującego?



Międzynarodowi eksperci podkreślają, że

na razie nie opracowano jeszcze „teorii

oceniania kształtującego". Rozumienie

elementów skutecznego procesu

kształtującego nadal ma charakter

indukcyjny



Opracowanie to zawiera 19 przykładów ze

wzorcowych szkół gimnazjalnych w:

Kanadzie, Danii, Anglii, Finlandii,

Włoszech, Nowej Zelandii, Szkocji oraz w

Queensland w Australii

Elementy oceniania

kształtującego



Black i Wiliam, w swoim wyczerpującym

przeglądzie literatury anglojęzycznej na temat

oceniania kształtującego pt.: „Assessment and

Classroom Learning" (1998 r.) twierdzą, że

ocenianie kształtujące składa się z czterech

elementów:



Ustalenie standardowego lub oczekiwanego

poziomu wyników uczniów w nauce.



Gromadzenie informacji na temat obecnych

wyników uczniów.



Opracowanie mechanizmu służącego

porównywaniu tych dwóch poziomów.



Opracowanie mechanizmu pozwalającego na

zniwelowanie różnicy.



Ocenianie ma charakter kształtujący, jeżeli

zebrane informacje są wykorzystywane w

celu zniwelowania różnicy pomiędzy

zakładanymi a rzeczywistymi wynikami

uczniów w nauce.



Działania podejmowane przez nauczycieli i

uczniów w celu usunięcia luk w nauczaniu

lub wypracowania wspólnej wizji celów

uczenia się.



Stopień zaangażowania uczniów w proces

oceny.



Znaczenie przypisywane przez nauczycieli

i uczniów praktyce oceniania i jej

rezultatom.

Kluczowe elementy oceny kształtującej

Określanie celów

uczenia się

i śledzenie postępów

każdego ucznia

w osiąganiu tych celów.

Aktywny udział

uczniów

w procesie

uczenia się.

Przekazywanie

uczniom informacji zwrotnych

i dostosowywanie

nauczania do

zidentyfikowanych

potrzeb

poszczególnych uczniów.

Używanie

różnych podejść

do oceniania

zdobywanej

przez uczniów

wiedzy.

Stosowanie

zróżnicowanych

metod nauczania,

tak by zaspokoić

różne potrzeby

uczniów.

Tworzenie kultury

klasy szkolnej,

zachęcającej do

wzajemnych interakcji

i wykorzystywania

narzędzi oceniania.

Kluczowe elementy oceny

kształtującej



Tworzenie kultury klasy szkolnej, zachęcającej do

wzajemnych interakcji i wykorzystywania

narzędzi oceniania.



Określanie celów uczenia się i śledzenie postępów

każdego ucznia w osiąganiu tych celów.



Stosowanie zróżnicowanych metod nauczania, tak

by zaspokoić różne potrzeby uczniów.



Używanie różnych sposobów oceny rozumienia

zdobywanej przez uczniów wiedzy.



Przekazywanie uczniom informacji zwrotnych i

dostosowywanie nauczania do zidentyfikowanych

potrzeb poszczególnych uczniów.



Aktywny udział uczniów w procesie uczenia się.

Element I – Ustanowienie kultury

klasy zachecającej do interakcji i

wykorzystania narzędzi ocen



Koncepcja OK. została po raz

pierwszy wprowadzona przez

Blooma, Hastingsa i Maddausa w

1971. twierdzili, że nauczyciele

powinni stosować ocenianie po

kolejnych etapach nauczania,

przekazywać uczniom informację

zwrotną oraz korygować ich błędy w

celu udoskonalenia ich pracy.



atmosfera klasy szkolnej, w której

uczniowie czują się bezpieczni, nie

boją się popełniać błędów, są

skoncentrowani na jak najlepszym

wykonaniu zadania, a nie na

rywalizacji z innymi uczniami,

stwarza korzystne warunki do

wspólnej pracy uczniów i stosowania

oceny kształtującej.

Kultura klasy musi się zmienić,

tak aby



uczniowie na lekcjach czuli się bezpiecznie i

wierzyli w swoje możliwości (przykładowa

wypowiedź ucznia: "to w porządku popełniać błędy

- tak zawsze się dzieje, gdy człowiek się uczy"),



nauczyciel unikał pytania tylko tych uczniów,

którzy stale zgłaszają się do odpowiedzi,



nauczyciel wydłużał czas oczekiwania na

odpowiedź, po zadanym uczniom pytaniu,



uczniowie mogli odnosić sukcesy pomimo różnic w

stylach uczenia się i zachowań wyniesionych ze

środowiska domowego,



nauczyciel przygotowywał lekcje nie poprzez

planowanie, co uczniowie w trakcie lekcji będą

robić, a poprzez planowanie, czego uczniowie w

trakcie lekcji się nauczą.

Element 2: ustalenie celów

uczenia się oraz śledzenie

postępów poszczególnych uczniów

w ich realizacji



Międzynarodowe badania wspierają koncepcję

mówiącą, że śledzenie postępów poszczególnych

uczniów w realizacji celów uczenia się jest

skuteczniejsze niż porównywanie ich z rówieśnikami.



Postawieni w sytuacji porównania słabsi uczniowie

zaczynają myśleć, że brakuje im zdolności, w wyniku,

czego tracą motywację i wiarę we własne siły, Ames

(1992 r.) zauważa, że opinia nauczyciela na temat

wysiłków ucznia

, a nie jedynie jego zdolności,

odgrywa ważną rolę w kształtowaniu opinii uczniów

o nich samych. Odpowiednie

odwoływanie

się do

postępów indywidualnego ucznia oraz możliwości

doskonalenia pracy na podstawie otrzymanej

informacji zwrotnej mogą pomóc w przeciwdziałaniu

negatywnym wpływom porównywania uczniów.



śledzenie

indywidualnych

śledzenie

indywidualnych

postępów uczniów w osiąganiu

ustalonych, konkretnych celów

uczenia

się

służy

bardziej

uczenia

się

służy

bardziej

efektom

uczenia

niż

efektom

uczenia

niż

porównywanie pomiędzy sobą

postępów dokonywanych przez

poszczególnych uczniów



Ustalenie celów uczenia się oraz

śledzenie postępów poszczególnych

uczniów w ich realizacji powoduje,

że proces uczenia się staje się

bardziej przejrzysty. Uczniowie nie

muszą zgadywać, co mają robić,

żeby

osiągać

dobre

wyniki.

żeby

osiągać

dobre

wyniki.

Nauczyciele

pomagają

uczniom

Nauczyciele

pomagają

uczniom

śledzić ich postępy w nauce oraz

budować poczucie pewności siebie.

Element 3: wykorzystanie

różnorodnych metod nauczania w

celu zaspokojenia zróżnicowanych

potrzeb uczniów



Szwajcarski badacz edukacji szkolnej

Philippe

Perrenoud

sugeruje, że:



„

...ponieważ uczniowie nie mają takich samych

uzdolnień, ani takich samych potrzeb lub

sposobów pracy, sytuacja, która może być

optymalna dla jednego ucznia, nie musi być

optymalna dla innego... Można napisać

równanie: różnorodność ludzi + odpowiednie

traktowanie każdego człowieka = różnorodność

podejść". (Perrenoud, 1998 r., str. 93-94)

Umożliwiają to:

Różne metody nauczania –

Różne potrzeby uczniów

praca w

zespołach

Indywidualne

i zespołowe

projekty

uczniowskie

Przesunięcie nacisku

z ustalonego

przed lekcją

scenariusza

działania

na cele

edukacyjne

Element 4: wykorzystanie

różnorodnych podejść do

oceniania rozumienia/wiedzy

uczniów



Nauczyciele w szkołach biorących udział w

badaniach wykorzystują różnorodne podejścia

oceniania

postępów

poszczególnych

oceniania

postępów

poszczególnych

uczniów w sytuacjach rzeczywistych oraz w

różnorakich kontekstach. Uczniowie, którzy

nie radzą sobie z pewnymi zadaniami mają

możliwość zaprezentowania swojej wiedzy i

umiejętności w trakcie wykonywania innych

ćwiczeń. Takie różnorodne ocenianie generuje

również informacje na temat zdolności

uczniów do przenoszenia uczenia się do

nowych sytuacji — bardzo ważna umiejętność

dla kompetencji uczenia się — oraz sposobu,

w jaki zrozumienie uczniów może być

korygowane i pogłębiane

Zróżnicowanie w nauczaniu i ocenianiu

otwarcie przestrzeni dla nauczyciela i uczniów

w stosowaniu zróżnicowanych metod nauczania

Używanie różnych sposobów

oceny zrozumienia

przez uczniów przekazywanej im wiedzy

Diagnostyczne ocenianie prowadzone jest na początek nauczania

danego materiału, a także w trakcie

Pozwala ono nauczycielowi rozpoznać,

co uczniowie rozumieją, jak rozumieją

i dzięki temu wiedzieć czego ma dalej uczyć.

„

Światła uliczne”

Nauczyciele współpracujący

z Assessment Reform Group

w Wielkiej Brytanii



łatwe diagnozowanie poziomu

zrozumienia przez uczniów materiału

lekcyjnego



Zanim nauczyciel przejdzie do

następnego tematu, poleca uczniom

zaznaczyć światłami na ile zrozumieli

temat



Nauczyciel pracuje następnie więcej

z uczniami, którzy zaznaczyli kolor

pomarańczowy i poświęcają swój

czas po lekcjach uczniom, którzy

zaznaczyli kolor czerwony. W

krótkim czasie technika ta stała się

w Anglii bardzo popularna.

Element 5: udzielanie informacji zwrotnej na

temat

osiągnięć uczniów oraz dostosowywanie

nauczania

w taki sposób, aby spełniało określone

potrzeby uczniów



Informacja zwrotna odgrywa w ocenianiu

kształtującym bardzo ważną rolę, ale nie każda

informacja zwrotna jest skuteczna. Informacja

zwrotna powinna być konkretna i odpowiednio

umiejscowiona w czasie. Powinna również

zawierać sugestie dotyczące sposobów poprawy

przyszłych wyników. Dobra informacja zwrotna

jest również dopasowana do jasnych kryteriów

dotyczących spodziewanych wyników uczniów,

sprawia, że proces uczenia się jest bardziej

przejrzysty oraz modeluje umiejętności uczniów

związane z kompetencja uczenia się.

Dobra informacja zwrotna

nawiązuje do znanych

uczniowi :



celów uczenia się



"nacobezu"

Dzięki takiej informacji zwrotnej

proces uczenia się staje się dla

ucznia zrozumiały i przejrzysty.

(A takie uczenie się modeluje umiejętność uczenia

się. )

Feedback a nauczyciel



Dawanie uczniom informacji jest

korzystne także dla nauczyciela.

Dzięki przyjrzeniu się temu, co

uczniowie już rozumieją lub potrafią,

a czego jeszcze nie wiedzą lub nie

potrafią, nauczyciel może lepiej

dostosować dalszą strategię

nauczania, lepiej zaplanować, co

dalej należy robić na lekcji.

Element 6: aktywne

angażowanie uczniów w

proces uczenia się



Celem oceniania kształtującego jest

pomaganie uczniom w rozwoju ich własnych

kompetencji uczenia się (czasami działania

takie określa się również jako stosowanie

strategii metakognitywnych). W ten oto

sposób uczniowie wykształcają swój własny

język oraz narzędzia dotyczące uczenia się.

Bardziej prawdopodobnym staje się również

to, że będą potrafili przenieść i zastosować te

umiejętności w życiu codziennym. Rozwijają

swoją zdolność znajdowania odpowiedzi i

opracowywania strategii rozwiązywania

problemów, które są dla nich obce. Innymi

słowy opracowują silne strategie „kontroli"

własnego procesu uczenia się.

Aktywny udział uczniów w procesie

uczenia się

Główny cel stosowania oceniania kształtującego

to wyposażenie uczniów w umiejętność uczenia się

Stosowanie oceniania kształtującego

umożliwia uczniom podjęcie odpowiedzialności

za proces uczenia się

i wypracowanie własnych strategii uczenia się

Document Outline