Natalia Jaworska 

Jacek Karaś



Środkiem do osiągnięcia pokoju



Dysharmonią ładu

Platon

Platon



Definicja wojny



Czy wojna jest potrzebna państwu? 



Wojna jako środek do zapewnienia pokoju

Platon 

Arystoteles

Środkiem do osiągnięcia pokoju

Środkiem do osiągnięcia 

pokoju( Poprzez coś złego do 

czegoś najlepszego)

Rozszerzenie terytorium 

własnego państwam

Nie jest celem samym w sobie

Wojna to zdobywanie własności, 

ale w zasadzie tylko od tych 

którzy natury do służby 

stworzeni, nie chcą się do niej 

nagiąć. 

Wojna nie jest celem samym w 

sobie



Niezrozumienie istoty sprawiedliwości – źródło 

wojen wewnętrznych



Przeludenienie – ekspansywne działania polis 

w poszukiwaniu terytorium – wojna 
zewnętrzna



Wojny są wynikiem nieokiełznanych żądz 

jednostki 

Platon

Platon



Kto chce wojny? Tyran, barbarzyńca, nędznik 



Natura człowieka



Chęć zapewnienia pokoju



Rodzaje wojen: wojna sprawiedliwa, wojna 

niesprawiedliwa, wojna obronna, wojna 
agresywna 

Platon 

Arystoteles

Wojny wewnętrzne – 
zaburzenie 
sprawiedliwości

Rodzaje: sprawiedliwa, 
niesprawiedliwa, obronna, 
agresywna

Wojny zewnętrze – 
przyczyny rozwojowo-
ekonomiczne

Natura człowieka

Tyran a dobry 
prawodawca

Wywoływana przez 
tyrana, nędznika, 
barbarzyńcę

Chęć zapewnienia pokoju

Chęć zapewnienia pokoju

Wrogiem barbarzyńca

Wrogiem może być także 

Grek



Odrębna klasa strażników w polis



Wyższość kultury sportowo-wojennej



Przygotowywanie od dziecka do wojny

Platon

Platon



Wczesne przyzwyczajanie do wojny dzieci

Wychowanie wojskowe jest nieodzownym warunkiem 
istnienia każdego państwa , z tym istotnym zastrzeżeniem, 
że nie może być ono traktowane jako cel sam w sobie



Kultura fizyczna na równi z umysłową (kalos 
kagathos)



Działalność urzędników wojskowych (strategów) jest 
ważna także w trakcie pokoju



Konieczne jest dobre prawo



O wojnie decyduje czynnik obradujący 



Architektura wojenna, innowacyjność technologii 
wojskowych

Platon

Arystoteles

kultura wojskowa 

przewagą

Równowaga pomiędzy 

kulturą fizyczną a 
umysłową

Przygotowanie do wojny 

od dziecka

Ważne wychowanie 

dzieci

Klasa Strażników

Nie ma odrębnej klasy. 

Każdy może pełnić kilka 
ról

Skupienie się na strategii Dużo miejsca poświęca 

praktycznym 
przygotowaniom do 

wojny



Humanitaryzm



Potępienie brania do niewoli Hellenów



Zakaz grabieży innych polis



Ciężkozbrojni kręgosłupem armii

Platon

Platon



Jazda stanowi o sile i przewadze w wojnie, 

ciężkozbrojna piechota bez odpowiedniej 
taktyki jest bowiem nieużyteczna.



Cztery są rodzaje broni mające w wojnie 

znaczenie: jeźdźcy, ciężkozbrojni, lekkozbrojni, 
marynarze. 

P

P

rowadzenie wojny

rowadzenie wojny

Platon

Arystoteles

Humanitaryzm

Nie podnosi bezpośrednio tej 

kwestii. Można wnioskować o 

umiarze (aurea mediocritas – 

złoty środek)

Potępienie brania Hellenów do 

niewoli

Grecy też mogą być 

„normalnymi” wrogami

Potępienie grabieży polis
Piechota podstawą armii

Jazda świadczy o sile armii



Pokój i harmonia stanem naturalnym 

pomiędzy greckimi polis



Permanentny stan wojny pomiędzy 

niehelleńskimi ludami (Kleinias w Prawa 
„choćby jej nawet nie wypowiadało”)

Platon

Platon

Wojny i podboje nie są celem państwa, choć 
państwo musi być i na wojny przygotowane 

  Wojownicze państwa utrzymują się tak długo, jak 
długo prowadzą wojny, a giną, gdy panowanie 
zdobędą.



Czy wojna jest pożyteczna?



Nieustające zagrożenie ze strony barbarzyńców 

Cel wojny i ś

Cel wojny i ś

rodowisko 

rodowisko 

„międzynarodowe”

„międzynarodowe”

Platon

Arystoteles

Zapewnienie pokoju

Wojny i podboje nie są 

celem państwa

Pokój i harmonia 
greckimi polis

Państwa „wojenne” 
upadają w warunkach 

pokoju
„zapobieganie 

gnuśności”

Permenentna wojna z 
barbarzyńcami

Permenentna wojna z 
barbarzyńcami



Wojna środkiem do osiągnięcia pokoju



Racjonalne przyczyny wojny zewnętrznej



Wojna nie jest celem samym w sobie



Odpowiednie przygotowanie polis do wojny



Permanentość stanu zagożenia ze strony 

niegreckich plemion



Różne postrzeganie Greków w walce zbrojnej



Odmienne przyczyny wojen zewnętrzych 

(ekspansywnych)



Klasa Strażników a siły zbrojne



Rola społeczństwa w wojnie



Platon: skupienie się na strategii. Arystoteles: 

dodatkowe skupienie się na poziomie 
taktycznym.



Drogi i bezdroża filozifii pokoju. J. Bogrosz, 

Warszawa 1989



Historia filozofii. Tom I: Grecja i Rzym. F. 

Coplestone, Warszawa 2000



Państwo.Platon. Kęty 2003



Prawa. Platon. Kęty 2003



Polityka. Arystoteles. Warszawa 2005