Projekt
Projekt
p
p
ols
ols
ki
ki
e
e
j
j
podstawy
podstawy
programowej
programowej
wychowania
wychowania
fizycznego
fizycznego
na tle rozwiązań europejskich
na tle rozwiązań europejskich
Opole
Opole
13-14.10.2008r
13-14.10.2008r
Jerzy Pośpiech
Jerzy Pośpiech
I. Programy szkolnego
wychowania fizycznego w
krajach Europy
-cele
-teoretyczne podstawy
-praktyczne rozwiązania.
Czy nowa propozycja podstawy
programowej wychowania
fizycznego jest zgodna ze
współczesnymi tendencjami
europejskimi?
Wychowanie fizyczne postrzegane są jako
ważna część programów szkolnych państw
Unii Europejskiej .
Polityka edukacyjna Unii zakłada
harmonizację programów
oświatowych wszystkich członków
,
nie przeciwstawiając tego
regionalnej tożsamości
i odrębności.
Wychowanie fizyczne uczestniczy
aktywnie w tym procesie.
Działalność edukacyjna, której celem
Działalność edukacyjna, której celem
byłaby wyłącznie wysoka sprawność fizyczna
byłaby wyłącznie wysoka sprawność fizyczna
dzieci i młodzieży
dzieci i młodzieży
nie jest już
nie jest już
wystarczającym argumentem
wystarczającym argumentem
dla włączenia
dla włączenia
wychowania fizycznego do programów
wychowania fizycznego do programów
szkolnych
szkolnych
Jak definiuje się współcześnie cele
Jak definiuje się współcześnie cele
europejskiego wychowania fizycznego ?
europejskiego wychowania fizycznego ?
Jakie wychowanie fizyczne może być uznane
Jakie wychowanie fizyczne może być uznane
obecnie jako fundamentalny składnik
obecnie jako fundamentalny składnik
nowoczesnego systemu edukacyjnego?
nowoczesnego systemu edukacyjnego?
B.Crum (2007) definiuje wychowanie
B.Crum (2007) definiuje wychowanie
fizyczne jako proces przygotowania
fizyczne jako proces przygotowania
młodych ludzi do:
młodych ludzi do:
świadomego,
świadomego,
samodzielnego,
samodzielnego,
satysfakcjonującego,
satysfakcjonującego,
całożyciowego
całożyciowego
uczestnictwa w kulturze ruchu.
uczestnictwa w kulturze ruchu.
Wychowanie fizyczne to nie tylko „uczenie się
Wychowanie fizyczne to nie tylko „uczenie się
ruszania”, ale także „ruszanie się, aby się
ruszania”, ale także „ruszanie się, aby się
uczyć” (Sugden D., Talbot M., 1998).
uczyć” (Sugden D., Talbot M., 1998).
„
„
Uczenie się ruszania”, to najczęstszy sposób
Uczenie się ruszania”, to najczęstszy sposób
pojmowania wychowania fizycznego
pojmowania wychowania fizycznego
postrzeganego jako proces
postrzeganego jako proces
nauczania umiejętności ruchowych,
nauczania umiejętności ruchowych,
kształtowania zdolności motorycznych,
kształtowania zdolności motorycznych,
poznawania własnego ciała i jego
poznawania własnego ciała i jego
możliwości ruchowych.
możliwości ruchowych.
„
„
Ruszanie się, aby się uczyć” dotyczy
Ruszanie się, aby się uczyć” dotyczy
aktywności fizycznej jako kontekstu
aktywności fizycznej jako kontekstu
i środka nauczania.
i środka nauczania.
Ma ono na celu osiąganie całej gamy
Ma ono na celu osiąganie całej gamy
rezultatów edukacyjnych, m.in.
rezultatów edukacyjnych, m.in.
zachowania
zachowania
i działania odpowiedniego oraz
i działania odpowiedniego oraz
efektywnego
efektywnego
(Talbot M.,1999, Solomons D.,1999).
(Talbot M.,1999, Solomons D.,1999).
No education without physical
No education without physical
education(EUPEA 1993).
education(EUPEA 1993).
Przyczynia się do całościowego i
Przyczynia się do całościowego i
wszechstronnego rozwoju ciała i
wszechstronnego rozwoju ciała i
umysłu(Gallahue D.L.,1993).
umysłu(Gallahue D.L.,1993).
Rozwija zrozumienie ćwiczeń i wysiłków
Rozwija zrozumienie ćwiczeń i wysiłków
aerobowych i anaerobowych oraz ich znaczenie
aerobowych i anaerobowych oraz ich znaczenie
dla zdrowia(Bailey R.,1999, Blair S.,&Meredith
dla zdrowia(Bailey R.,1999, Blair S.,&Meredith
M.D.,1994,WHO 1998).
M.D.,1994,WHO 1998).
Wspomaga rozwój społeczny i kognitywny
Wspomaga rozwój społeczny i kognitywny
oraz wyniki w nauce(Gallahue D.L.,1993,
oraz wyniki w nauce(Gallahue D.L.,1993,
Shephard L.,1997, Shephard L& Levelle
Shephard L.,1997, Shephard L& Levelle
R.,1994)
R.,1994)
Pomaga dzieciom rozwijać szacunek dla ciała
Pomaga dzieciom rozwijać szacunek dla ciała
- swojego i innych
- swojego i innych
Wzmacnia pewność siebie i wiarę we własne
Wzmacnia pewność siebie i wiarę we własne
możliwośći(Fox K., 1998)
możliwośći(Fox K., 1998)
Tab.1. Ranking programowych celów wychowania
Tab.1. Ranking programowych celów wychowania
fizycznego
fizycznego
w szkołach podstawowych (Hardman K., 2001)
w szkołach podstawowych (Hardman K., 2001)
Cele
Cele
Kolejność
Kolejność
Umiejętności ruchowe
Umiejętności ruchowe
1
1
Rozwój fizyczny
Rozwój fizyczny
2
2
Kompetencje motoryczne
Kompetencje motoryczne
3
3
Zdrowie i dobre samopoczucie
Zdrowie i dobre samopoczucie
4
4
Aktywny styl życia
Aktywny styl życia
5
5
Rozwój osobniczy
Rozwój osobniczy
6
6
Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej
Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej
7
7
Rozwój społeczny
Rozwój społeczny
8
8
Sprawność fizyczna
Sprawność fizyczna
9
9
Umiejętności interpersonalne
Umiejętności interpersonalne
10
10
Rozwój intelektualny (poznawczy)
Rozwój intelektualny (poznawczy)
11=
11=
Rozwój moralny
Rozwój moralny
11=
11=
Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności
Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności
fizycznej
fizycznej
13
13
Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała)
Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała)
14
14
Umiejętność rozwiązywania problemów
Umiejętność rozwiązywania problemów
15
15
Poprawienie estetyki (sylwetki)
Poprawienie estetyki (sylwetki)
16
16
Tab.2. Ranking programowych celów wychowania fizycznego
Tab.2. Ranking programowych celów wychowania fizycznego
w szkołach ponadpodstawowych (Hardman K., 2001)
w szkołach ponadpodstawowych (Hardman K., 2001)
Cele
Cele
Kolejność
Kolejność
Umiejętności ruchowe
Umiejętności ruchowe
1
1
Rozwój fizyczny
Rozwój fizyczny
2
2
Kompetencje motoryczne
Kompetencje motoryczne
3
3
Zdrowie i dobre samopoczucie
Zdrowie i dobre samopoczucie
4
4
Aktywny styl życia
Aktywny styl życia
5
5
Rozwój osobniczy
Rozwój osobniczy
6
6
Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej
Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej
7
7
Rozwój społeczny
Rozwój społeczny
8
8
Sprawność fizyczna
Sprawność fizyczna
9
9
Umiejętności interpersonalne
Umiejętności interpersonalne
10
10
Rozwój intelektualny (poznawczy)
Rozwój intelektualny (poznawczy)
11=
11=
Rozwój moralny
Rozwój moralny
11=
11=
Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności
Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności
fizycznej
fizycznej
13
13
Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała)
Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała)
14
14
Umiejętność rozwiązywania problemów
Umiejętność rozwiązywania problemów
15
15
Poprawienie estetyki (sylwetki)
Poprawienie estetyki (sylwetki)
16
16
Szukając analogii z innymi przedmiotami
Szukając analogii z innymi przedmiotami
szkolnymi przygotowującymi do różnych ról
szkolnymi przygotowującymi do różnych ról
społecznych i uczestnictwa w kulturze, zdaniem
społecznych i uczestnictwa w kulturze, zdaniem
wielu uczonych europejskich,
wielu uczonych europejskich,
misją wychowania
misją wychowania
fizycznego winno być:
fizycznego winno być:
wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne
wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne
do uprawiania aktywności fizycznej i sportu
do uprawiania aktywności fizycznej i sportu
przez całe życie,
przez całe życie,
przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w
przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w
życiu zawodowym, rodzinnym i odpoczynku w
życiu zawodowym, rodzinnym i odpoczynku w
XXI stuleciu
XXI stuleciu
.
.
Zdaniem
Van Bottenburga(1997)
Van Bottenburga(1997)
należy
wyróżnić cztery aspekty jakości wf:
jakość definiowan
jakość definiowan
ą
ą
przez ekspertów
przez ekspertów
jakość definiowan
jakość definiowan
ą
ą
przez uczniów i ich
przez uczniów i ich
rodziców
rodziców
jakość definiowan
jakość definiowan
ą
ą
przez społeczeństwo
przez społeczeństwo
jakość procesu wf definiowan
jakość procesu wf definiowan
ą
ą
przez nadzór
przez nadzór
oświatowy
oświatowy
Zgodnie z tym modelem jako spełniające
wymogi wysokiej jakości może być uznane
szkolne wychowanie fizyczne, które zaspokaja
jednocześnie:
kryteria określone przez ekspertów
kryteria określone przez ekspertów
,
,
oczekiwania i potrzeby uczniów i ich
oczekiwania i potrzeby uczniów i ich
rodziców
rodziców
,
,
oczekiwania społeczeństwa,
oczekiwania społeczeństwa,
wymogi określone przez nadzór pedagogiczny
wymogi określone przez nadzór pedagogiczny
a dotyczące organizacji i efektywności
a dotyczące organizacji i efektywności
wychowania fizycznego.
wychowania fizycznego.
Konkluzja :
Konkluzja :
1.
1.
Hierarchia celów oraz istota
Hierarchia celów oraz istota
współczesnego wychowania fizycznego w
współczesnego wychowania fizycznego w
polskiej i europejskiej teorii naukowej są
polskiej i europejskiej teorii naukowej są
zbieżne.
zbieżne.
2. W obu przypadkach podkreśla się
2. W obu przypadkach podkreśla się
pedagogiczny i prospektywny charakter
pedagogiczny i prospektywny charakter
tego procesu oraz potrzebę kształtowania
tego procesu oraz potrzebę kształtowania
kompetencji behawioralnych i
kompetencji behawioralnych i
instrumentalnych.
instrumentalnych.
3. Zauważalna jest jednocześnie różnica w
3. Zauważalna jest jednocześnie różnica w
akcentowaniu priorytetów edukacyjnych.
akcentowaniu priorytetów edukacyjnych.
4. W zachodnioeuropejskiej teorii naukowej
4. W zachodnioeuropejskiej teorii naukowej
mniejszy nacisk kładzie się na fizyczne
mniejszy nacisk kładzie się na fizyczne
(cielesne) aspekty edukacji fizycznej, będącej
(cielesne) aspekty edukacji fizycznej, będącej
subsystemem kultury ruchu.
subsystemem kultury ruchu.
5. Wspólne dla większości autorów definicji
5. Wspólne dla większości autorów definicji
europejskiego wychowania fizycznego,
europejskiego wychowania fizycznego,
wydaje się być pojmowanie go jako
wydaje się być pojmowanie go jako
pedagogicznej operacjonalizacji kultury
pedagogicznej operacjonalizacji kultury
ruchu (bądź kultury fizycznej, głównie w
ruchu (bądź kultury fizycznej, głównie w
krajach Europy Środkowo-Wschodniej).
krajach Europy Środkowo-Wschodniej).
6. Jako ważny i niezbędny składnik
6. Jako ważny i niezbędny składnik
nowoczesnego systemu edukacyjnego może być
nowoczesnego systemu edukacyjnego może być
uznane obecnie tylko takie wychowanie
uznane obecnie tylko takie wychowanie
fizyczne, które zapewnia wszystkim uczniom
fizyczne, które zapewnia wszystkim uczniom
solidne fundamenty zdrowia(fizycznego,
solidne fundamenty zdrowia(fizycznego,
psychicznego i społecznego), a także radość z
psychicznego i społecznego), a także radość z
regularnej aktywności ruchowej.
regularnej aktywności ruchowej.
7. Wyposażenie ucznia w
7. Wyposażenie ucznia w
kompetencje
kompetencje
umożliwiające uczestnictwo w kulturze
umożliwiające uczestnictwo w kulturze
fizycznej (ruchu
fizycznej (ruchu
), fundamentalnym składniku
), fundamentalnym składniku
zdrowego stylu życia, wydaje się być
zdrowego stylu życia, wydaje się być
wystarczającą legitymizacją
wystarczającą legitymizacją
wychowania
wychowania
fizycznego w programach szkolnych.
fizycznego w programach szkolnych.
II. Programy
II. Programy
wychowania fizycznego w
wychowania fizycznego w
krajach europejskich
krajach europejskich
-koncepcje
-koncepcje
-treści
-treści
-podobieństwa
-podobieństwa
-różnice
-różnice
W europejskim wychowaniu fizycznym
obserwuje się dwie nowe tendencje w
konstruowaniu i realizacji programów
szkolnych: treściowa wolność i całościowe
wspieranie.
Treściowa wolność wyraża się głównie
tym, że reformowane w większości
krajów europejskich programy
nauczania odstępują od materiałowego
(treściowego) wyobrażenia o kształceniu
i wychowaniu na rzecz określenia
oczekiwanych efektów tego procesu.
Jak wykazały prowadzone w wielu krajach
Jak wykazały prowadzone w wielu krajach
europejskich badania, proponowane uczniom na
europejskich badania, proponowane uczniom na
lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych w szkole
lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych w szkole
formy aktywności sportowej są
formy aktywności sportowej są
mniej atrakcyjne
mniej atrakcyjne
niż
niż
pozaszkolne lub oglądane w mediach
pozaszkolne lub oglądane w mediach
W szkole o wyborze treści lekcji
decyduje
nauczyciel
, a nie uczeń. Uczeń, nie mając
wyboru pomiędzy różnymi formami aktywności
sportowej, odrzuca całą ofertę programową
szkoły określając ją jako
nudną.
Wytyczne EUPEA zawarte w „Kodeksie
Wytyczne EUPEA zawarte w „Kodeksie
etycznym
etycznym
i przewodniku dobrej praktyki w wychowaniu
i przewodniku dobrej praktyki w wychowaniu
fizycznym”
fizycznym”
m.in.:
m.in.:
-
-
program, który zawiera
program, który zawiera
szeroką propozycję
szeroką propozycję
dostępnych dla uczniów form aktywności
dostępnych dla uczniów form aktywności
ruchowej.
ruchowej.
-
-
każdy uczeń znajduje w nim ofertę dla siebie
każdy uczeń znajduje w nim ofertę dla siebie
,
,
pozwalającą uzyskiwać postęp
pozwalającą uzyskiwać postęp
w każdym
w każdym
kolejnym roku szkolnym
kolejnym roku szkolnym
Każdy kraj ma swoją własną kulturową
tożsamość, lecz każdy uczeń, niezależnie od
zdolności, płci i pochodzenia ma prawo
uczestniczyć w programie zajęć wychowania
fizycznego, który powinien zapewnić:
- szeroką bazę kompetencji fizycznych i wiedzy
dotyczącej aktywności fizycznej,
- wspomaganie naturalnego procesu rozwoju
organizmu,
-promocję zdrowia i sprawności fizycznej oraz
zrozumienie wagi zdrowego stylu życia,
- samorealizację i akceptację własnej osoby w
jej
somatyczno-motorycznym kontekście,
- umiejętność rozwiązywania problemów i
współpracy z innymi uczniami w zakresie
aktywności fizycznej i sportu,
- rozwijanie trwałej afirmatywnej postawy wobec
aktywności fizycznej,
- całożyciowe zainteresowanie i uczestnictwo w
różnych formach aktywności fizycznej,
- możliwość własnego rozwoju, jako
samodzielnego
i odpowiedzialnego uczestnika kultury
fizycznej (kultury ruchu).
a Tygodniowy wymiar wf. w minutach (Pośpiech J., 2004)
Szkoła
Podstawowa
6–12 lat
Szkoła
Ponadpodstaw
owa
13–16 lat
Szkoła
Ponadpodstaw
owa
17–19 lat
1
AUSTRIA
135
90
90
2
BELGIA
(Wal.)
90
90
90
3
BELGIA
(Flan)
90
90
90
4
CZECHY
90
90
90
5
DANIA
90
90
90
6
ESTONIA
135
90
90
7
FINLANDIA
90
90
90
8
FRANCJA
165
165
110
9
HISZPANIA
100
100
100
1
0
HOLANDIA
90
135
90
1
1
IRLANDIA
45
45
20
1
2
IZRAEL
90
90
90
1
3
LITWA
105
90
90
1
4
LUKSEMBURG
90
90
75
1
5
NIEMCY *
135/90
135/90
135/90
1
6
NORWEGIA
90
90
90
1
7
POLSKA
135 (7–10 l)
180 (10–12)
180
180/135
1
8
PORTUGALIA
135
180
180
1
9
SŁOWACJA
90
90/135
90
2
0
SŁOWENIA
135
90
90
l
l
2
1
SZWAJCARI
A
150
150
150
2
2
SZWECJA
90/135
90/135
90/135
2
3
WĘGRY
135
135
90
2
4
WLK.
BRYTANIA
90
90
90
2
5
WŁOCHY
90
90
90
Program
państwowy
Cele programowe
Tak
Nie
Ogólne
Operacyjne
1
Austria
*
*
*
2
Belgia (Fland.)
*
*
*
3
Belgia (Wal.)
*
*
*
4
Czechy
*
*
5
Dania
*
*
6
Estonia
*
*
7
Wyspy Owcze
*
*
8
Finlandia
*
*
9
Francja
*
*
10
Niemcy
krajowe
*
*
*
11
Węgry
*
*
12
Irlandia
*
*
*
13
Izrael
*
*
*
14
Litwa
*
15
Luksemburg
*
*
*
16
Holandia
*
*
17
Norwegia
*
*
*
18
Polska
*
*
*
19
Portugalia
*
*
*
20
Słowacja
*
*
*
21
Słowenia
*
*
22
Hiszpania
*
*
*
23
Szwecja
*
*
*
24
Szwajcaria
kantonal
*
*
25
Wlk. Brytania
*
*
*
Współczesne koncepcje europejskiego
wychowania fizycznego zakładają
całościowe wspieranie rozwoju ucznia
obejmujące jednocześnie jego fizyczno-
motoryczne, kognitywne, socjalizacyjne
i emocjonalne aspekty
.
W ostatniej dekadzie wiele krajów
europejskich dokonało rewizji swoich
programów wychowania fizycznego.
Poza rozwojem fizycznym akcentuje się
w nich zadania edukacji zdrowotnej,
ekologicznej oraz przygotowanie do
uczestnictwa w „kulturze ruchu”.
W. Laporte (1999)
,
analizując
programy wychowania fizycznego w
poszczególnych krajach Unii
,
doszedł do wniosku, że nie ma
między nimi istotnych różnic.
Wszystkie eksponują sprawność
fizyczną, kompetencje ruchowe,
umiejętności sportowe, walory
wychowawcze
i zdrowotne aktywności
ruchowej.
Różnice dotyczą jedynie innego
rozłożenia akcentów.
Kraje, które przez długi czas były
pod wpływami gimnastyki
szwedzkiej, zdrowie i sprawność
fizyczną uznają w dalszym ciągu za
priorytety wychowania fizycznego
Inne są preferencje programowe
krajów o bogatych tradycjach
sportowych.
Przedmiotem analizy przeprowadzonej
przez
Europejskie
Stowarzyszenie
Wychowania Fizycznego była również
treść programów wychowania fizycznego
realizowanych w szkołach europejskich.
Generalnie można stwierdzić, że zarówno
w szkołach podstawowych
,
i średnich
najwięcej czasu na lekcjach wychowania
fizycznego przeznacza się na:
-gry zespołowe (średnio 25%),
-lekkoatletykę i gimnastykę (około 15%),
-ćwiczenia muzyczno
-
ruchowe i pływanie
(po 10%).
W większości krajów europejskich dużą
wagę przykłada się ponad to do:
-edukacji zdrowotnej,
-kształtowania właściwej sylwetki
(budowy ciała) i sprawności fizycznej
(4%–15%)
Do najpopularniejszych gier należą: piłka
nożna, koszykówka, siatkówka i piłka ręczna.
W kilku zaledwie krajach uprawia się rugby
(Andora, Francja, Wielka Brytania, Rumunia)
oraz unihokej (Belgia, Finlandia, Litwa,
Polska).
Specyficznymi grami są korfball (Holandia),
netball (Malta, Holandia) i softball (Czechy).
Najczęściej uprawianymi sportami
indywidualnymi w szkołach europejskich są:
gimnastyka, tańce, pływanie i lekka atletyka
(26 krajów) badminton, squash, tenis
i tenis stołowy.
Mniejszą popularnością cieszą się:
kanioning, wspinaczka na ściance, bieg na
orientację, jogging, wędrówki górskie,
żeglarstwo, nurkowanie, narciarstwo
(biegowe i zjazdowe), snowboard, boks,
kręgle, ekspresyjne formy ruchu,
szermierka, szachy, fitness, łyżwiarstwo
figurowe, judo, karate, łyżwiarstwo szybkie,
łyżworolki, wioślarstwo, jazda skuterem
śnieżnym, piłka wodna, breakdance i zapasy.
Konkluzja:
Analiza porównawcza nowelizowanej podstawy
programowej wychowania fizycznego z
koncepcjami programowymi realizowanymi w
krajach Unii Europejskiej wskazuje na jej
zgodność z najnowszymi tendencjami w tym
zakresie tj.: wolnością treści oraz całościowym
wspieraniu rozwoju ucznia.
In your speech you can inform the delegates of the way Poland has
arranged there physical education. As I understand you were the president of
the commission that made the physical education programma for the Polish
government (I've read a Dutch translation of your English article on this
issue). I think Poland is far ahead and we can learn a lot from your approach.
It would be nice if you elaborate a bit about the reason that Poland has
chosen this approach on physical education and what other countries can
learn from Poland (would it even work in every country?).
W twojej prezentacji możesz przedstawić organizację
wychowania fizycznego w Polsce. Jak mi wiadomo przewodniczyłeś
zespołowi, który na zlecenie polskich władz opracował program
wychowania fizycznego (czytałam holenderskie tłumaczenie twojego
anglojęzycznego artykułu na ten temat). Myślę,że Polska przoduje
pod tym względem i my możemy się wiele od was nauczyć.
Dobrze byłoby, gdybyś powiedział coś na temat powodów dla których
wybraliście taką koncepcję programową wychowania fizycznego i
czego inne kraje mogłyby się nauczyć od Polski (co mogłoby
się sprawdzić we wszystkich krajach?)
z-----Oorspronkelijk bericht-----
Van: Meiners-Pieters, C.M.M.
Verzonden: woensdag 20 oktober 2004 9:37
Aan: 'Jerzy Pospiech'
Onderwerp: FW: Re-presentation EYES Closing Ceremony/pospiech
Dear Mr Pospiech
,
Dziękuję
za cierpliwość i uwagę
