Slajd 1



Co to jest Geografia ?



Krótki rys rozwoju wiedzy geograficznej.



Przedmiot badań geografii.



Współczesne podziały geografii.

Krótki rys historyczny



Początki nauki, którą dzisiaj nazywamy Geografią

można doszukać się już w najdawniejszych

czasach u ludów pierwotnych, którzy obserwując

otaczający ich obszar przyswajali sobie o nim

informacje, które później prezentowane były m.in.

w formie malowideł – szkiców (góry, rzeki, lasy).



Z reguły geografia rozwijała się w centrach

cywilizacyjnych (basen M. Śródziemnego, Chiny,

Indie, Meksyk) oraz tam gdzie społeczeństwo było

bardziej mobilne prowadząc ożywioną działalność

handlową, podróże (np. morskie).



W początkowym okresie wyróżnić można

trzy

główne nurty:



opisowy,



matematyczny (kartograficzny),



przyrodniczy.



W nurcie opisowym zainteresowanie geografów

skupione było na opisie znanych i nowo

poznanych państw, krain. Materiały te bardzo

często wykorzystywano w celach czysto

praktycznych - administracyjnych, wojennych,

handlowych, itp.



W Chinach od 2000 lat p.n.e. znane są opisy

geograficzne w których wyliczano miasta, rzeki,

zamieszkujące ludy, ale także dotyczące klimatu,

gospodarki wodnej, rolnictwu.



W tym nurcie umieścić można także

„Dzieje”

Herodota

z V w. p.n.e. ukazujący ówczesną

wiedzę Greków o innych krajach (Egipt, Azja

Mniejsza, Persja, Indie). Czy zbliżona w swym

charakterze „

Geographica”

Strabona

(63 r. p.n.e.

– 25 r. n.e.) powstała w 17 księgach.



Podobnych prac było znacznie więcej

(Eratostenes, Posidoniusz, Caius Pliniusz), dały

one początek

geografii regionalnej.



Drugi

nurt - kartograficzny

związany z próbami

odwzorowania powierzchni Ziemi na płaszczyźnie.

Od czasów Dikaearcha (350-290 r. p.n.e.)

konstrukcję map oparto na południkach i

równoleżnikach – długości i szerokości

geograficznej. Najwybitniejszym przedstawicielem

tego nurtu był

Ptolemeusz z Aleksandrii

(60-

168 r. n.e.), autor map, które miały podstawowe

znaczenie przez kolejne wieki.



Nurt przyrodniczy

– podejmujący zagadnienia

zróżnicowań przestrzennych zjawisk

przyrodniczych oraz próby wyjaśniania tych

zróżnicowań (zróżnicowania klimatu, roślinności) –

prace te dały początek

geografii fizycznej



W okresie antycznym, przede wszystkim u

Greków doszukać się można także

prób

systematyzacji gromadzonej wiedzy

geograficznej



Szczególne miejsce zajmuje tu

Eratostenesa z

Cyreny

(III w. p.n.e.), według którego ziemia

obejmowała obszary lądowe, a zbiór wiedzy o

tych lądach nazwał

„Geografią”

– z greckiego

geos

– ziemia,

grapho

– piszę, opis.



W następnych okresach (zwłaszcza w

średniowieczu) nauki geograficzne

charakteryzował regres, ich poziom był znacznie

niższy niż w okresie antycznym – chociaż

powstają opisy nowych krain. Większe znaczenie

w owym okresie świata arabskiego.



Nowy impuls rozwoju geografii dają wielkie

odkrycia geograficzne i okres renesansu. Rozwój

ten w oparty jest na dorobku antycznym

(greckim), który zostaje wzbogacony o nowe

odkrycia.



Szybki rozwój kartografii – Gerhard Mercator

(1512-1594).



Powstają nowe opisy Ziemi o charakterze

geograficznym nazwane

„kosmografiami”

będące

swego rodzaju kompediami wiedzy o ówczesnym

świecie opisującymi morza, lądy, krainy (miasta,

rzeki, góry) – m.in. Kosmografia Sebastiana

nstera (1489-1552), która w ciągu 100 lat

doczekała się 44 wydań.



W okresie tym chociaż występowała pewna

specjalizacja (kartografia), to jednak możemy

mówić o jednolitej geografii - geografowie

zajmowali się wszystkimi zagadnieniami

dotyczącymi ziemi, zarówno związanych z

środowiskiem naturalnym, jak i stworzonym przez

człowieka (środowiskiem antropogenicznym).



Rozwój myśli geograficznej, badanie coraz to

bardziej specjalistycznych i skomplikowanych

zjawisk i procesów sprawił, że ta jednolita

Geografia zaczęła się dzielić na dwie zasadnicze

części.



I .

Część związaną z poznawaniem zjawisk

przyrodniczych na ziemi –

Geografia fizyczna

. Za

ojcem geografii fizycznej uznawany jest

Alexander von Humboldt

, który w swym dziele

Kosmos

(1845-1858) w 4 tomach zawarł dostępną

wówczas przyrodniczą charakterystykę Ziemi.



II.

Część związaną z poznawaniem zjawisk

społecznych i gospodarczych –

Geografia

społeczno-ekonomiczna



Podwaliny wspłczesnej geografii społeczno-

ekonomicznej dał

Karl Ritter

(1779-1859) –

profesor geografii na Uniwersytecie w Berlinie,

który zajął się badaniem zjawisk społeczno-

gospodarczych. M.in. opracował niedokończoną

Wielką geografię regionalną

(Afryka – 2 tomy,

Azja – 18 tomów).



Dużą rolę w geografii społeczno-ekonomicznej

odegrał także

Friedrich Ratzel

(1844-1904)

autor książki

Antropogeographie

(1892) – czyli

geografii człowieka, działu geografii zajmującego

się badaniem rozmieszczenia człowieka na Ziemi

oraz jego działalnością osadniczą i społeczno-

ekonomiczną rozpatrywaną w powiązaniu z

środowiskiem geograficznym (będący także

„ojcem” geografii politycznej – „Politische

Geographie” z 1897 r.).



Współczesna geografia staje się dyscypliną coraz

bardziej złożoną i jej rozwój związany jest m.in.

wkraczaniem na pola badawcze innych dyscyplin

naukowych.

Definicja geografii



Geografia to dział nauki dotyczący zróżnicowania

powłoki ziemskiej, wzajemnych związków między

jej składnikami oraz przestrzennego

zróżnicowania działalności ludzkich społeczeństw

(Flis, 1982).



Wg A. Runge, J. Runge, (2008) : Geografia jest

dyscypliną naukową z grupy nauk matematyczno-

przyrodniczych zajmująca się badaniem

zróżnicowanej jakościowo i ilościowo przestrzeni

przyrodniczej, zjawisk gospodarczych, struktur i

procesów demograficzno-społecznych oraz

różnego typu relacji między nimi.



Ze względu na stałe poszerzanie pola

badawczego geografii Z. Rykiel (2006) dosyć

przewrotnie określił, że „geografia jest tym, czym

zajmują się geografowie jako geografowie”.

Przedmiot badań geografii



Jak zauważa J. Tkocz (2007) przedmiot badań

wiąże się zakresem badań danej dyscypliny i jest

on w sposób ogólny prezentowany w jej definicji.



Z zatem -

Przedmiotem badań geografii – jest

zróżnicowane przestrzennie środowisko

przyrodnicze, środowisko antropogeniczne

(człowieka) oraz wzajemne związki między

poszczególnymi jego elementami



Oczywiście jest to przedmiot ogólny, gdyż w

poszczególnych dyscyplinach geografii mamy

ujmowane szczegółowe przedmioty badań,

których suma daje pełny przedmiot badań

geograficznych. I tak np. przedmiotem Geografii

społecznej (właściwej) są terytorialne zbiorowości

społeczne oraz doświadczanie środowiska przez

człowieka



W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat zmienia się

nieco podział geografii jako nauki, w tym także jej

części obejmującej geografię społeczno-

ekonomiczną (geografię ekonomiczną).

Brak jest

jednego, powszechnie przyjętego podziału

geografii, różni badacze przyjmują nieco odmienne

podziały.



Najczęściej geografię dzieli się na dwie grupy

(Rykiel, 2006) są to:

- geografia fizyczna (jako nauka przyrodnicza),

- geografia społeczno – ekonomiczna (jako nauka

społeczna).



Często dodaje się jeszcze:

- geografię regionalną (kompleksowa

charakterystyka regionów), dział będący na

pograniczy geografii fizycznej i społeczno-

ekonomicznej (Runge, Runge, 2008).



Podział geografii

(nauk geograficznych) wg S.

Leszczyckiego (1962):



geografię fizyczną

(geomorfologia, hydrografia,

oceanografia, glacjologia, klimatologia, g. gleb,

biogeografia, g. fizyczna kompleksowa),



geografię ekonomiczną

(gospodarczą) (ludności,

osadnictwa, przemysłu, rolnictwa, komunikacji, usług,

ekonomiczna kompleksowa)



geografię regionalną

(fizyczna, ekonomiczna,

kompleksowa),



kartografię

(część kartografii),



geografię historyczną

(paleogeografia,

archeologiczna, historyczna),



historię geografii

(historia odkryć

geograficznych),



geografię matematyczną

(astronomiczna),



geografię stosowaną

(wojskowa, medyczna,

planowania przestrzennego, turyzmu).



Z kolei w ramach

geografii społeczno-

ekonomicznej

R. Domański (1990) wyróżnia:

Metodologię geografii społeczno-ekonomicznej,

Geografię zasobów naturalnych,

Geografię ludności,

Geografię społeczną,

Geografię osadnictwa,

Geografię rolnictwa,

Geografię przemysłu,

Geografię transportu,

Geografię usług,

Geografię społeczno-ekonomiczną regionalną,

Geografię gospodarki przestrzennej.



Klasyfikacja geografii społeczno-ekonomicznej wg

Runge, Runge (2008):



Geografia społeczna



ludności,



osadnictwa,



społeczna (właściwa),



polityczna,



kultury (w tym religii)



Geografia ekonomiczna



rolnictwa,



przemysłu,



transportu (komunikacji),



usług (w tym turyzmu).



Krótka charakterystyka działów-

geografia

społeczna



Geografia ludności

– analiza i interpretacja

zmieniających się w czasie i przestrzeni zjawisk i

procesów ludnościowych zachodzących na

powierzchni Ziemi. Przedmiotem badań jest

rozmieszczenie, dynamika zaludnienia i struktury

ludnościowe.



Geografia osadnictwa

– zajmuje się badaniem

pojedynczych osiedli ludzkich, ich

rozmieszczeniem, funkcjami, strukturą

przestrzenną, jak i układem całej sieci osadniczej –

zbiorem wszystkich osiedli na danym obszarze.



Geografia społeczna

(właściwa) – badanie

terytorialnych zbiorowości społecznych oraz

doświadczaniem środowiska przez człowieka.



Geografia kultury

– badanie przestrzennych

zróżnicowań kultur oraz uwarunkowaniami

kształtowania się odrębności kulturowych,

wzajemnym oddziaływaniu elementów

kulturowych, kształtowanie się krajobrazu

kulturowego.



Geografia ekonomiczna



Geografia rolnictwa

– badanie uprawy roślin i

hodowli zwierząt, jej uwarunkowaniami

przestrzenno-organizacyjnymi



Geografia przemysłu

– badanie problematyki

genezy, uwarunkowań, form zróżnicowań

przestrzennych i strukturalnych działalności

przemysłowej.



Geografia komunikacji

– badanie zagadnień

związanych z transportem osób i towarów,

łącznością oraz telekomunikacją.



Geografia usług

– badanie nieprodukcyjnych

dziedzin gospodarki

Document Outline