Jest nośnikiem informacji genetycznej.
Jego struktura odkryta została w 1954 r.
przez dwóch uczonych: Jamesa Watsona i
Francisa Cricka.
Cała cząsteczka zbudowana jest z dwóch
nici spiralnie okręconych wokół siebie
tworzących podwójną helisę. Każda nić
zbudowana jest z pojedynczych
„cegiełek” – nukleotydów.
Poszczególne nukleotydy łączą się ze
sobą w ten sposób, że reszta kwasu
fosforowego jednego nukleotydu łączy się
z deoksyrybozą następnego.
Podaje sekwencję nukleotydów w
łańcuchu;
•
Używa się pierwszych liter zasady azotowej
wyst.w nukleotydzie np..:
o
Tymina, adenina, guanina, tymina, cytozyna…
o
TAGTC…
DNA
– wielkocząsteczkowy polinukleotyd;
•
Wyst.liczne nukleozydy połączone ze sobą za pomocą
kw.fosforowego wiązaniami dwuestrowymi
RNA
– składa się z licznych nukleozydów połączonych resztami kwasu fosforowego
DNA - poszczególne zasady łączą się ze sobą
parami przy pomocy wiązań wodorowych
(komplementarność zasad):
•
Adenina = tymina ( 2 wiązania wodorowe)
•
Guanina =_ cytozyna ( 3 wiązania wodorowe
Skutek :
•
połączenie dwóch łańcuchów
polinukleotydowych;
•
Każda z zasad determinuje w drugim
łańcuchu swój odpowiednik;
RNA - pojedyncza nić polinukleotydowa
•
mniej poznana
•
niektóre odcinki mogą być
komplementarne (powst.pętle)
Powstaje w przypadku fałdowania się
dwuniciowych odcinków cząsteczki
tworząc superhelisę
Może tworzyć struktury biorące
udział w procesie regulacji ekspresji
informacji genetycznej
Cząsteczki RNA są jednoniciowe
Cząsteczki RNA są mniejsze, niż
cząsteczki DNA
-
Resztę kwasu fosforowego
-
Cukier – rybozę
-
Zasady azotowe (tyminę zastępuje
uracyl)
-
Nukleotydy łączą się w wiązaniu
fosfodiestrowym
Geny kodujące białka
•
Występujące w pojedynczej kopii – przykładem
jest gen, który koduje owalbuminę (białko
kurzego jaja).
•
Powielone:
o
Kilkakrotnie – tak jak dla genu, który koduje
podjednostkę hemoglobiny
o
Wielokrotnie – geny histonów np. u jeżowca są
obecne w liczbie 300-1000, u człowieka z kolei
30-40 kopii.
Geny, które nie kodują białek (ich produktem
końcowym jest RNA). Pośród nich, można wyróżnić
geny:
mRNA (informacyjny) – jego funkcją jest przenoszenie
informacji genetycznej o sekwencji poszczególnych
polipeptydów z genów do aparatu translacyjnego.
tRNA (transportujący) – jego zadaniem jest przyłączanie
wolnych aminokwasów w cytoplazmie i transportowanie
ich do rybosomów, gdzie w trakcie procesu translacji,
zostaną włączone do powstającego łańcucha.
rRNA (rybosomalny) – bierze aktywny udział w procesie
syntezy białek.
snRNA (małocząsteczkowe trwałe RNA) – jądrowy mały
RNA, który pełni ważną rolę w procesie wycinania
intronów.
Pseudogeny – to odcinki DNA, które
przypominają geny normalne obecne w
genomie określonego organizmu, one
kodują produktu funkcjalnego.
Powtarzające się DNA
- Proste sekwencje DNA ( jak w
satelitarnym DNA)
- Rozproszone sekwencje powtórzone
(łącznie z ruchomymi el. genetycznymi)
- DNA międzygenowy, spełniający
nieznane funkcje.