GADY

Gady

(Reptilia, od łac

repto

–

czołgać się) – to grupa

zmiennocieplnych owodniowców.

Współczesne gady są

pozostałością po znacznie

większej grupie zwierząt, której

największy rozkwit przypadł na

erę mezozoziczną. Obecnie żyją

tylko cztery rzędy gadów, ich

pozostałe znane linie ewolucyjne

wymarły.

Skóra



Skóra gadów jest sucha, szorstka lub delikatna,

wytwarzająca rogowe tarcze (

żółwie

krokodyle

) lub tarczki i łuski (

jaszczurki,

węże

), nieprzepuszczalna dla gazów, nie mogą

więc oddychać przez skórę. Miejsca styku łusek

i tarczek są słabo zrogowaciałe, dzięki czemu

gady zachowują dużą ruchliwość. U krokodyli

naskórek zużywa się i odrasta w miarę

złuszczania, a u jaszczurek i węży jest zrzucany

w postaci wylinki (u jaszczurek płatami, a u

węży w całości). W skórze jaszczurek znajdują

się gruczoły udowe, żółwie mają gruczoły u

nasady kończyn, a krokodyle po bokach żuchwy.

Układ pokarmowy



Układ pokarmowy zaczyna się jamą gębową, wyraźnie

odgraniczoną od gardzieli. U żółwi i krokodyli występuje

kostne podniebienie oddzielające przewody nosowo-

gardzielowe od jamy gębowej. Na dnie jamy gębowej

leży język spełniający różne funkcje u różnych gatunków.

W jamie gębowej znajdują się też gruczoły; najczęściej

występującymi są gruczoły przyżuchwowe, językowe i

wargowe, których wydzielina zwilża pokarm. U

niektórych gatunków występują gruczoły jadowe. Za

gardzielą znajduje się przełyk, prowadzący do wyraźnie

wyodrębnionego żołądka. Za żołądkiem mieści się jelito

cienkie, którego przedni odcinek –dwunastnica – tworzy

charakterystyczną pętlę, w której znajduje się trzustka.

Przewód trzustkowy wpada do dwunastnicy w tym

samym miejscu co przewód wątrobowy.

Układ oddechowy



Układ oddechowy stanowią pofałdowane

płuca, z wyjątkiem krokodyli (gąbczaste).

Wentylację płuc uwydatniają ruchy klatki

piersiowej. U węży i padalców jedno

płuco ulega redukcji, a drugie jest

wydłużone i może tworzyć worek

powietrzny. Powietrze do płuc dostaje się

przez szczelinę krtaniową oraz przez

tchawicę rozdzielającą się na oskrzela i

oskrzeliki.

Układ wydalniczy



W czasie rozwoju zarodkowego funkcjonują

pranercza, a u gadów dorosłych

nerka

ostateczna

. U samic pranercza ulegają

całkowitemu zanikowi, a u samców

przekształcają się w najądrze. Od nerek

odchodzą moczowody, którymi do kloaki spływa

mocz. Do kloaki otwiera się też pęcherz

moczowy, który występuje jednak tylko u żółwi i

jaszczurek. Ostatecznym produktem przemian

białkowych jest silnie stężony

kwas moczowy

ponieważ gady są urikoteliczne i oszczędzają

gospodarkę wodną organizmu.

Układ rozrodczy i

rozmnażanie



Układ rozrodczy żeński złożony jest z parzystych

jajników oraz jajowodów uchodzących do kloaki.

Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, które

u jaszczurek mają owalny kształt, a u węży kształt

wydłużonych wałeczków. Wychodzą z nich kanaliki

tworzące najądrza, z którego wychodzą

nasieniowody łączące się z kloaką. U wszystkich

samców oprócz

hatterii

występuje narząd

kopulacyjny. Jaja są typu polilecytalnego – zawierają

duże ilości żółtka w osłonkach pergaminowatych, a

u żółwi i krokodyli w wapiennych skorupkach.

Zapłodnienie wewnętrzne, jajorodne, jajożyworodne

lub żyworodne, rozwój prosty, zarodki tworzą błony

płodowe – owodniowce.

Document Outline