Początki 

Początki 

czasopiśmiennictw

czasopiśmiennictw

a

a

Formy poprzedzające

Formy poprzedzające



rękopiśmienne „nowiny” (avisa, 

rękopiśmienne „nowiny” (avisa, 

relationes, historiae)

relationes, historiae)

w XIV w. w Kolonii pojęcie 

w XIV w. w Kolonii pojęcie 

Zeitung

Zeitung

  

  

(od 

(od 

zidunge

zidunge

 – nowość, wiadomość)

 – nowość, wiadomość)



listy kupców 

listy kupców 

(np. 

(np. 

Fuggerzeitungen

Fuggerzeitungen

, 1585-1605 

, 1585-1605 

ponad 35 000 stron)

ponad 35 000 stron)

Formy poprzedzające

Formy poprzedzające



pisma ulotne (nieperiodyczne)

pisma ulotne (nieperiodyczne)

między 1501 a 1530 r. – ok. 10 000

między 1501 a 1530 r. – ok. 10 000

druków ulotnych treści religijnej lub 

druków ulotnych treści religijnej lub 

politycznej

politycznej

1502 – 

1502 – 

Newe zeytung

Newe zeytung

, pierwszy 

, pierwszy 

nieperiodyczny zbiór wiadomości 

nieperiodyczny zbiór wiadomości 

(drukowany) 

(drukowany) 

Pierwsze periodyki

Pierwsze periodyki



1605 Johann Carolus w Strasburgu:

1605 Johann Carolus w Strasburgu:

Relation aller f

Relation aller f

ü

ü

rnemmen und 

rnemmen und 

gedenksw

gedenksw

ü

ü

rdigen Historien

rdigen Historien

(wielu uznaje to wydawnictwo za pierwsze 

(wielu uznaje to wydawnictwo za pierwsze 

czasopismo w świecie)

czasopismo w świecie)

Relation aller … Historien

Relation aller … Historien

Relation aller … Historien, 

Relation aller … Historien, 

strona 

strona 

tytułowa z 1609 r.

tytułowa z 1609 r.

Czasopisma niemieckie XVII w.

Czasopisma niemieckie XVII w.



1609 – 

1609 – 

Avisa, Relation oder Zeitung

Avisa, Relation oder Zeitung

w Wolfenb

w Wolfenb

ü

ü

ttel

ttel

W XVII w. w Niemczech ponad 200 

W XVII w. w Niemczech ponad 200 

tytułów, najczęściej efemerycznych, 

tytułów, najczęściej efemerycznych, 

w średnim nakładzie 300 egz.

w średnim nakładzie 300 egz.

Avisa … 

Avisa … 

 1609

 1609

Gazety

Gazety



Gazeta – pismo ukazujące się 

Gazeta – pismo ukazujące się 

codziennie (zwykle tylko w dni 

codziennie (zwykle tylko w dni 

powszednie)

powszednie)



Nazwa z włoskiego: 

Nazwa z włoskiego: 

gaza

gaza

 – drobna 

 – drobna 

moneta

moneta



1650: 

1650: 

Einkommenden Zeitungen

Einkommenden Zeitungen

 w 

 w 

Lipsku wydawał Timotheus Ritsch

Lipsku wydawał Timotheus Ritsch

(6 razy w tygodniu)

(6 razy w tygodniu)

Pisma naukowe

Pisma naukowe



1665:

1665:

- 

- 

Journal des s

Journal des s

ç

ç

avants

avants

 w Paryżu – 

 w Paryżu – 

organ francuskiej akademii nauk 

organ francuskiej akademii nauk 

- 

- 

Philosophical Transactions 

Philosophical Transactions 

w 

w 

Londynie

Londynie

organ Królewskiego Towarzystwa 

organ Królewskiego Towarzystwa 

Naukowego (Royal Society)

Naukowego (Royal Society)

Journal des s

Journal des s

ç

ç

avants

avants

Philosophical Transactions

Philosophical Transactions

Pierwsze czasopismo w Polsce

Pierwsze czasopismo w Polsce



Merkuriusz Polski Ordynaryjny

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

1661 od stycznia do lipca ukazało się 

1661 od stycznia do lipca ukazało się 

41 

41 

numerów

numerów

wychodziło najpierw w Krakowie,

wychodziło najpierw w Krakowie,

od nru 28 w Warszawie

od nru 28 w Warszawie

Wydawcy: 

Wydawcy: 

- Hieronim Pinocci

- Hieronim Pinocci

- Jan Aleksander Gorczyn

- Jan Aleksander Gorczyn

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

 nr 1 z 1661 r.

 nr 1 z 1661 r.

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

 numer ostatni

 numer ostatni

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

Merkuriusz Polski Ordynaryjny

 numer ostatni

 numer ostatni