Socjologia ekonomiczna
Socjologia ekonomiczna
Socjologia ekonomiczna –
termin wprowadzony przez
M.Weber’a (Gospodarka i społeczeństwo, 1895) i
E. Durkheim’a (Podział pracy w społeczeństwie, 1895)
– odnosi się do tego obszaru dociekań, w którym
podejście socjologiczne zastosowane jest do
zjawisk ekonomicznych.
Przedmiot socjologii ekonomicznej –
społeczne umiejscowienie działań ekonomicznych.
Socjologia ekonomiczna czerpie z dorobku dwóch,
odrębnych dyscyplin naukowych: socjologii i ekonomii.
Problem: przezwyciężenie ograniczeń wynikających z odrębnej
aparatury pojęciowej, różnych podstawowych założeń,
stosowanych metod.
Pytanie jakie stawiamy jako socjologowie interesując się
gospodarką:
w jakim zakresie działania ekonomiczne –
celowe, zorientowane na osiąganie konkretnych korzyści
ekonomicznych – są umiejscowione w strukturze
nowoczesnego społeczeństwa?
Socjologia
ekonomiczna
Ekonomia
Pojęcie
aktora
Aktor pozostaje w
relacjach z innymi;
inni maja wpływ na
działania aktora
Aktor jest w
swoich
działaniach
niezależny;
Działania
ekonomicz
ne
Działania
ekonomiczne nie są
wyłącznie
racjonalne,
Działania
ekonomiczne są
racjonalne
Relacja
gospodark
a
społeczeńs
two
Gospodarka jest
integralną częścią
społeczeństwa
Gospodarka
jest
autonomiczna
względem
społeczeństwa
Cel analiz,
metody
Opis, wyjaśnianie,
rzadko
przewidywanie;
metody historyczno
porównawcze
Przewidywanie;
modelowanie
matematyczne
Tradycja
intelektual
na
M. Weber, E.
Durkheim,, T.
Parsons, N.J. Smelser
A. Smith, D.
Ricardo, J.S. Mill,
J. Keyns
Największa rozbieżność między perspektywami
teoretycznymi w socjologii i ekonomii –
koncepcja jednostki i sposób wyjaśniania
ludzkich zachowań.
Homo oeconomicus – dominująca w myśli
ekonomicznej od XVIII w. koncepcja jednostki –
jednostki kierującej się w swoich działaniach motywami
egoistycznymi (własnym interesem).
Homo sociologicus – jednostka i jej działania zdeterminowane
przez społeczny przymus oparty na społecznych więziach.
W socjologii dominujący nurt rozważań –
podejście realistyczne, holistyczne.
Człowiek socjologiczny to produkt społeczny,
odwołujący się w swoich działaniach raczej do wartości
niż interesów, gotowy do przyczyniania się do celów
wspólnoty.
W ekonomii dominujące podejście – indywidualizm
metodologiczny. Jednostka jest autonomiczna, nie podlega
żadnym zewnętrznym wpływom, jest wolna w swoich
wyborach i kieruje się własnym interesem.
Istota racjonalności ekonomicznej – dobór odpowiednich
(wynikających z kalkulacji zysków i strat) środków do
realizacji założonych celów; człowiek ekonomiczny
nastawiony jest na efektywność.
na podstawie:
W.Morawski, Socjologia
ekonomiczna,2001
Człowiek
ekonomiczny
Człowiek
socjologiczny
Podmiot
Jednostka
Jednostka jako
członek
wspólnoty
Motywacja
Racjonalność
kalkulacyjna
Racjonalność
społeczna
(złożona)
Zasada działania
Wolny wybór
Konformizm
wobec norm
społecznych
Przestrzeń działania
Rynek, sfera
prywatna
Społeczeństwo,
sfera publiczna
Zasada organizacji
przestrzeni społecznej
Interakcje
jednostek oparte
na formalnej
racjonalności
Racjonalność
substancjalna
(odnosząca się
do nadrzędnych
wartości) jako
podstawa
organizacji
działań
•
Perspektywa społeczno-ekonomiczna uwzględniająca
normatywne regulatory zachowań jest niezbędna do
zrozumienia postaw i zachowań ekonomicznych
• Perspektywa społeczno-ekonomiczna jest
komplementarna względem przyjmowanej w ekonomii
koncepcji racjonalno-empirycznej.
• Perspektywa społeczno-ekonomiczna jest
komplementarna względem przyjmowanej w socjologii
determinacji strukturalno-normatywnej (pomijającej
elementy racjonalno-empirycznej).
• Perspektywa społeczno-ekonomiczna zakłada, że
zachowania ekonomiczne ( i nie tylko) podejmowane są
w obszarze wyznaczonym przez interakcję interesów własnych
i interesów kolektywnych.
Socjologia ekonomiczna – integruje socjologiczny i
ekonomiczny model wyjaśniania zachowań indywidualnych;
przyjmuje rozszerzony model wyjaśniania społecznych
działań, uwzględniający interesy własne i normatywne
regulatory zachowań.
Rynek – najważniejsza instytucja ekonomiczna
współczesnego społeczeństwa.
Rynek dla ekonomistów – cenowy mechanizm
równoważenia popytu i podaży.
Rynek w perspektywie socjologicznej – struktura społeczna,
powtarzalny wzór interakcji, podtrzymywany normami
R.Swedberg, Markets as Social Structure.
Rynek – „społeczna instytucja ułatwiająca wymianę”.
R.H. Coase, The Firm, the Market and the Law,
University of Chicago Press, Chicago 1988)
Rynek nowoczesny (w perspektywie ekonomicznej)
to rynek charakteryzujący się
wolną konkurencją, perfekcyjną informacją;
to mechanizm zapewniający samoregulację
procesów gospodarczych;
transakcje na rynku nie pociągają za sobą
kosztów (innych niż koszt zakupionego dobra);
to mechanizm zapewniający samoregulację
procesów gospodarczych
Rynek w rozważaniach socjologów
M. Weber – rynek istnieje wtedy,
gdy istnieje konkurencja pomiędzy licznym
i potencjalnymi partnerami o szanse uczestniczenia
w wymianie.
Jakiekolwiek działanie na rynku rozpoczyna się
od konkurencji i kończy wymianą.
Racjonalny mechanizm regulacji działań charakterystyczny
dla kapitalistycznego rynku w nowoczesnym społeczeństwie
wykracza poza sferę regulacji działań gospodarczych.
Integracja podejścia ekonomicznego i socjologicznego
w ujęciu socjologii ekonomicznej – analiza rynku
w kategoriach wymiany i konkurencji/rywalizacji.
Społeczna
struktura
nowoczesnego
rynku kapitalistycznego
rynek
konkurencja
wymiana
Rynek pracy
Wielu sprzedawców
(jednostki) niewielu, silnych
nabywców (organizacje),
konkurencja regulowana
przez prawo i organizacje
pracobiorców (zw.zaw); mała
mobilność sprzedawców
zwiększa konkurencję
Wymiana zdecentralizowana (wysokie
koszty poszukiwania), małe możliwości
przetargu (formalna regulacja),
wysokie koszty szacowania
użyteczności (efekt delegacji
uprawnień do dysponowania
własnością zarządzającym)
Rynek kapitałowy
Ograniczona liczba
kupujących i sprzedających
(organizacje), duży zakres
regulacji formalnych,
konkurencja na poziomie
lokalnym i ponad lokalnym
Scentralizowana wymiana (niskie
koszty poszukiwania), prawa własności
w pełni transferowalne
Rynek
konsumencki
Nieliczni sprzedawcy
(organizacje) i liczni
niezorganizowani nabywcy
(jednostki), mały zakres
formalnej regulacji, wolna
konkurencja
Ustalone ceny, ograniczone możliwości
przetargu, niskie koszty poszukiwania
(ustalone miejsca wymiany), prawa
własności w pełni transferowalne
Rynek dóbr
przemysłowych
Nieliczni nabywcy i
sprzedający (organizacje)
zazwyczaj funkcjonujący w
ramach sieci
Wymiana zdecentralizowana, oparta na
negocjacjach, prawa własności w pełni
transferowalne, wysokie koszty
poszukiwania
W perspektywie socjologii ekonomicznej rynek
to mechanizm regulacji ekonomicznej i obszar kształtowania
istotnych relacji społecznych.
Rynek wycenia „atrakcyjność” zasobów pozostających
w dyspozycji aktorów uczestniczących w wymianie,
tym samym określa uprzywilejowaną lub nie
pozycję aktorów rywalizujących o możliwość
uczestniczenia w wymianie (w tym sensie pełni funkcję
strukturotwórczą).
Rynek kreuje władzę rynkową – określa
uprzywilejowane pozycje (producenci, konsumenci,
inwestorzy, kredytobiorcy) i uprzywilejowane
zasoby (kapitał, praca, informacja)
Rynek pracy.
Praca sposób pozyskiwania wartości/dóbr.
Sposoby pozyskiwania dóbr:
• samodzielne wytwarzanie
• zawłaszczenie
• kupowanie
• skłonienie innych do wykonania i dostarczenia
Rynek pracy powstaje i rozwija się gdy dominującymi
opcjami pozyskiwania dóbr jest kupowanie dóbr
wytwarzanych przez innych.
Rynek pracy ukształtował się w kapitalizmie.
Opis rynku pracy wymaga skupienia uwagi na
problematyce procedur przetargu pomiędzy pracobiorcami
i pracodawcami z uwzględnieniem instytucjonalnych
uwarunkowań tych procesów.
Rynek pracy
– wewnętrznie zróżnicowany
(składa się z różnych segmentów),
dynamiczny – zmienia się pod wpływem
różnych czynników, przede wszystkim
pod wpływem zmian technologicznych
i zmian w poziomie kompetencji pracowników.
Kryteria segmentacji rynku pracy:
• stopień regulacji,
• struktura zapotrzebowania na pracę
(rodzaj, pozycja rynkowa podmiotów zatrudniających),
• struktura pracy (rodzaj kwalifikacji zawodowych
i poziom aktywności zawodowej)
Segmentacja rynku – wpływ na strategie indywidualnych
i zbiorowych aktorów na rynku pracy,
wpływ na mobilność na rynku pracy.
Źródła dynamiki rynku pracy:
• postęp technologiczny
• procesy przemieszczeń sektorowych
• procesy standaryzacji pracy i uelastyczniania czasu pracy.
Stosunki pracy – wzory relacji pomiędzy pracodawcami
i pracobiorcami - ewoluują, co znajduje odzwierciedlenie
w różnych koncepcjach teoretycznych
(W. Morawski, Socjologia ekonomiczna):
• Klasyczny liberalizm,
• Orientacja konfliktowa,
• Orientacja kooperacyjna,
• Koncepcja gry.
System
konflikt
-
owy
System
pluralis
ty-
czny
System
neokor
po-
racjoni-
styczny
System
monokr
a-
tyczny
interesy
Antago
ni-
styczne
Zróżnic
o-wane
Zróżnic
o-wane
Jednolit
e
konflikt
Nieunik
-niony
Funkcjo
n -alny
Przezwy
-
ciężalny
Irracjon
al-ny
rozwią-
zanie
konfliktu
Walka
klas
Gra w
ramach
proced
ur
Kooper-
acja
przez
negocja
cje
Przymu
s
kto i jak
rozwiązu
je
konflikty
Partia,
związki
zawodo
we
Zbiorow
y
przetar
g
Centrali
za-cja
przetar
gu
Właścic
iel
miejsce
rozwiązy
-wania
konfliktó
w
Instytu
cje
politycz
ne
Przedsi
ę-
biorstw
o
Region,
branza,
przedsi
ę-
biorstw
o
Hierarc
hia
organiz
a-cyjna
System
monokra
tyczny
1949-
1980
System
konflikt
-owy
1980-
1989
System
pluralisty
czny
1990-
1992
System
neokorp
o-
racjyjny
0d
1992
Ład
społ.
Socjaliz
m
państw
owy
Samorz
ą
-dowy
Liberaln
y
Liberal
ny
Zasada
regulacji
Władza
partii
Przetar
g, my
-oni
Sponta-
niczne
dostoso
wa-
nia
Koordy
na-cja
Cel
władzy
Kontrol
a
Demokr
a-
cja
Regulac
ja
konflikt
ów
Współ-
odpowi
e-
dzialno
ść
Cel
pracown
ik-ów
Redystr
y-
bucja
dóbr
Zmiana
system
u
Obrona
interesó
w
grupowy
ch
Udział
w
decyzja
ch
Organiz.
pracown
.
Zależne Niezale
żne
Względn
ie
niezależ
ne
Partne
r
Problem relacji państwo – gospodarka (ile państwowej
regulacji, a ile spontanicznej,rynkowej), to dylemat
pojawiający się od momentu powstania kapitalizmu.
Problem relacji państwo – gospodarka (ile państwowej
regulacji, a ile spontanicznej,rynkowej), to dylemat
pojawiający się od momentu powstania kapitalizmu.
To pytanie o kształt ładu społecznego.
Mechanizmów zapewniających porządek społeczny należy
poszukiwać we wzajemnym oddziaływaniu
państwa, rynku i społeczeństwa.
Rynek – państwo nie są alternatywnymi mechanizmami
gwarantującymi ład społeczny.
Państwo, rynek i społeczeństwo są systemami
względnie autonomicznymi ale pozostającymi
w stałych interakcjach.
Względna autonomia wyraża się odmiennymi
zasadami regulacji ( W.Morawski, Socjologia ekonomiczna).
Wymiary
Społeczeńst
wo
Gospodar
ka
Polityka
Cele regulacji
Tożsamość
grupowa
Korzyści
własne
Dobro
państwa
Zasady
regulacji
Wartości
normatywne
Konkurencj
a na rynku
biurokracja
Aktorzy
Grupa
Przedsiębi
or-stwo
Administra
cja
obywatele
Zasada decyzji
Konsens
Preferencj
e
nabywców
Większość
wyborcza
Wytwarzane
dobra
Wspólnotowe Prywatne
Publiczne
Podziały
społeczne
Swoi/obcy
Kapitał/pra
ca
Elity/nieelit
y
Fundament
normatywny
Tradycja,zwy
czaj
Prawa
własności
Liberalna
demokracj
a
Racjonalność
Adaptacyjna
Alokacyjna Redystrybu
cyjna
Państwo i gospodarka pozostają we wzajemnych
oddziaływaniach, zakres wzajemnej zależności –
stopniowalny.
--------------------------------------------------------------
samoregulacja rynkowa
<
------------------------------------------------------------------
państwowa kontrola gospodarki
Państwo:
socjalistyczne---- rozwojowe-- praw socjalnych--- stabilizacji ---dóbr publicznych
F.Fukuyama (Budowanie państwa) – ograniczanie władzy
państwa podstawą nowożytnej polityki; jednak w efekcie
dwóch wojen światowych,rewolucji i Wielkiego Kryzysu
ład liberalny traci swą atrakcyjność – ustępuje państwu
scentralizowanemu i aktywnemu.
Wpływ państwa na gospodarkę należy analizować
Uwzględniając rozróżnienie między zakresem aktywności
państwa i siłą państwa.
Zakres aktywności – zbiór funkcji i celów realizowanych przez państwo
Funkcje minimalne:
Dostarczanie dóbr publicznych
Zapewnienie zewnętrznego bezpieczeństwa i wewnętrznego ładu,
Ochrona praw własności,
Gwarancja wolności i równości;
Funkcje pośrednie:
Prawo antymonopolowe,
Ubezpieczenia społeczne,
Regulacje finansowe;
Funkcje aktywne:
Strategia rozwoju gospodarczego,
Redystrybucja dóbr,
Stymulowanie rynków.
Siła państwa –zdolność formułowania i wdrażania polityki
oraz stanowienia i egzekwowania prawa
przy pomocy minimalnej biurokracji,
przeciwdziałania korupcji, utrzymywania przejrzystości
i odpowiedzialności instytucji państwowych.
Wskaźniki siły: wskaźnik korupcji, wskaźnik praworządności,
wskaźnik sprawności biurokracji, wskaźnik jakości rządzenia,
indeks wolności politycznej i swobód obywatelskich
Zakres i siła – podstawa typologii
relacji między państwem i gospodarką (F.Fukuyama).
Siła
instytucji
państwa
Zakres
funkcji
państwa -
mały
Zakres
funkcji
państwa -
duży
duża
I USA
II ZSRR
mała
III Sierra
Leone
IV Turcja
Oczekiwania kierowane pod adresem przedsiębiorstwa
– zróżnicowane.
To źródło odmiennych perspektyw teoretycznych:
• perspektywa interesariuszy (stakeholders),
• perspektywa akcjonariuszy (shareholders).
Perspektywa
akcjonariuszy
Perspektywa
interesariuszy
Cel
podstawowy
Zysk
Odpowiedzialność
Znaczenie
przedsiębiorst
wa
Instrument
Instrument
Wspólne
przedsięwzięcie
Cel działania
Zaspokojenie
interesów
właścicieli
Zaspokojenie
interesów
wszystkich
uczestników
Miara sukcesu
Cena akcji,
wysokość
dywidendy
Satysfakcja
uczestników
Źródło
problemów
Lojalność
zarządzających
wobec właścicieli
Uzgodnienie
zróżnicowanych
interesów
Rozwiązywanie
problemów
(corporate
governance)
Rada nadzorcza
reprezentująca
interesy
właścicieli
Rada nadzorcza
reprezentująca
interesy
wszystkich
Społeczna
odpowiedzialno
ść
Indywidualna
Indywidualna,
organizacyjna
Interes
społeczny
zaspokojenie
interesów
indywidualnych
(efektywność
ekonomiczna)
uzgodnienie
interesów
wszystkich
(społeczna
integracja)
Różne modele zarządzania zarządzającymi korporacją
(corporate governance) – wyraz paradoksu
zysk czy odpowiedzialność.
(J. Weimer, J.C. Pape, A Taxonomy of Systems
of Corporate Governance)
Zorientowa
ny
rynkowo
Zorientowa
ny
sieciowo
Model
Anglo-
amerykań
ski
Germańsk
i
Łaciński
Japoński
Istota
firmy
Instrume
ntalna
instytucjo
nalna
instytucjo
nalna
instytucjo
nalna
Organ
zarządzają
cy
zarząd
Zarząd i
rada
nadzorcza
opcjonaln
ie
zarząd
Dominując
e interesy
Właściciel
e
(akcjonari
u
sze)
Banki,
grupy
oligarchic
zne
pracownic
y
Instytucje
finansowe
, państwo,
grupy
oligarchic
zne
Instytucje
finansowe
, państwo,
grupy
oligarchic
zne
Rola giełdy
duża
Umiarkow
a
na
Umiarkow
a
na
duża
Koncentrac
ja
własności
Mała
Umiarkow
a
na/duża
Duża/umi
ar
kowana
Mała/umi
ar
kowana
Uzależnien
ie
wynagrodz
eń od
wyników
Duże
Małe
Umiarkow
a
ne
Małe
Horyzont
czasowy
Krótki
długi
długi
długi
Instrumentalny model przedsiębiorstwa –
umiejscowiony w perspektywie ekonomicznej.
Przedsiębiorstwo w perspektywie ekonomicznej.
Zbiurokratyzowana organizacja nie różni się od
pojedynczego przedsiębiorcy –
mechanizmy rynkowe narzucają obu takie same strategie
– dążenie do maksymalizacji zysku.
To podejście skłania do zadania pytań:
• Dlaczego istnieją organizacje? Teoretycznie wszystkie
działania gospodarcze mogą być realizowana poprzez
transakcje na rynku.
• Dlaczego istnieją różnice w sposobie organizacji
działań w przedsiębiorstwach?
Teoria agencji (M. Jensen, W. Meckling) – przedsiębiorstwo to
konstrukcja umożliwiająca osiąganie równowagi pomiędzy
sprzecznymi interesami: zleceniodawcy (principal)
i agenta (przedstawiciela, działającego w imieniu
zleceniodawcy.
Interesy zleceniodawcy (właściciela) i agenta nie są tożsame.
Zapewnienie lojalności agenta – to koszt dla właściciela.
Przedsiębiorstwo to konstrukcja umożliwiająca
rozwiązywanie tego problemu (w szczególności
poprzez przyjęcie określonego modelu corporate governance).
Teoria kosztów transakcyjnych (O. Williamson) – organizacja
działań gospodarczych w formie biurokratycznej organizacji
(nie jako ciągu transakcji regulowanych przez rynek)
– jest funkcją kosztów transakcyjnych.
Koszty transakcyjne – koszty poszukiwania informacji,
negocjacji, monitorowania, zapewnienia rzetelności
postępowania.
Koszty transakcji są niskie kiedy jest
wielu kupujących i sprzedających, produkty są
podobne i ceny ustabilizowane (kupujący i
sprzedający są od siebie niezależni)– wtedy rynek
jest efektywnym mechanizmem koordynacji działań.
Koszty transakcji są wysokie kiedy kupujący
i sprzedający są od siebie zależni, trudno jest
pozyskać rzetelną informację (ograniczona
racjonalność), zapobiegać nieuczciwości
i oportunizmowi partnerów transakcji – wtedy
hierarchiczna organizacja jest efektywnym mechanizmem
koordynacji działań.
Rynek
Hierarchi
a
Sieć
Podstawa
normatywna
Kontrakt –
prawa
własności
Relacja
zatrudnienia
Uzupełniając
e się
kompetencje
Podstawa
komunikacji
Cena
Rutyny
Relacje
Podstawy
rozwiązywan
ia konfliktów
Przetarg
Formalna
kontrola
Norma
wzajemności
, zaufanie
Zakres
zaangażowa
nia stron
Mały
Średni /duży Średni /duży
Stopień
elastycznośc
i
Duży
Mały
Średni
Kryteria
wyboru
działań
aktorów
Niezależne
Zależne
Wzajemnie
zależne
Podejście sieciowe – perspektywa analizy
działań ekonomicznych unikająca pułapek
kulturowego determinizmu i społecznego atomizmu.
(W.W. Powell, L. Smith-Dorr, Networks and Economic Life,
The Handbook of Economic Sociology)
Sieciowe struktury – odpowiedź na
zmieniającą się logikę stosunków wytwarzania.
(od masowej produkcji standardowych wyrobów
do produkcji zorientowanej na zaspokojenie
zindywidualizowanych oczekiwań)
Nowe tendencje w strukturze wytwarzania i dystrybucji
dóbr wskazują na:
• istnienie istotnych związków pomiędzy organizacyjnymi
praktykami a instytucjonalnym otoczeniem,
• rozwój gospodarczy wymaga zastąpienia struktur
hierarchicznych strukturami opartymi na więziach
poziomych
• zaufanie, reputacja jako mechanizm
uzupełniający/zastępujący rynkową i administracyjną
regulację.
Rola sieci – umożliwianie dostępu do zasobów i szans.
Sieci są bardziej efektywnym mechanizmem koordynacji
niż rynek czy biurokracja.
Sieci to nowy model regulacji działań w gospodarce.
Dobrym przykładem funkcjonowania tego mechanizmu –
klastry – geograficzne skupiska małych,
wyspecjalizowanych, silnie zintegrowanych firm
działających w tych samych lub pokrewnych sektorach,
współdziałających i zarazem konkurujących ze sobą.
Nieformalna gospodarka pojęcie odnoszące się do
szczególnego zakresu działań ekonomicznych –
działań kształtowanych pod wpływem społecznych
uwarunkowań.
(A. Portes, The Informal Economy and Its Paradoxes,
The Handbook of Economic Sociology)
Nieformalna gospodarka obejmuje działania
charakteryzujące się:
• niskimi barierami wejścia (kapitał, kwalifikacje, technologie)
• rodzinną formą własności,
• małą skalą operacji,
• dużym udziałem pracy fizycznej
• przestarzałymi technologiami,
• nieuregulowanym, konkurencyjnym rynkiem
• niskim poziomem produktywności,
• małą akumulacją
Zatrudnienie w ramach nieformalnego sektora –
trzy interpretacje:
1. „podzatrudnienie”, dotyczy tych, którzy są wykluczeni
z formalnego sektora,
2. przejaw spontanicznej przedsiębiorczości,
3. działania pozostające poza formalną regulacją
oficjalnych instytucji, albo pozbawione ochrony
tych instytucji.
Nieformalny sektor obejmuje:
• gospodarkę nielegalną – produkcja i dystrybucja dóbr prawnie zabronionych,
• gospodarkę nierejestrowaną - produkcja i dystrybucja dóbr
nierejestrowana i unikająca opodatkowania,
• gospodarkę nieformalną - produkcja i dystrybucja dóbr
pozbawiona ochrony prawa i przepisów administracyjnych
regulujących kwestię własności, prawa pracy, finanse
Podstawowa różnica pomiędzy formalną i nieformalną gospodarką
nie dotyczy rodzaju produktu/usługi ale sposobu produkcji i dystrybucji.
(Portes, Castells)
proces produkcji i dystrybucji produkt finalny typ gospodarki
dozwolony dozwolony legalna
niedozwolony dozwolony nieformalna
dozwolony/niedozwolony niedozwolony nielegalna
Działania w ramach nieformalnej gospodarki nie są
regulowane ani przez państwo, ani przez rynek –
regulowane poprzez „społeczny monitoring”;
to regulacja typu sieciowego.
Regulacja typu sieciowego charakteryzuje się
niskim stopniem rozdziału ról personalnych
i ekonomicznych;
potrzeba przynależności eliminuje próby
oportunistycznych zachowań
– to mechanizm „samo wzmacniania” nieformalnych reguł.
Nieformalna gospodarka może być rozpatrywana
jako społecznie konstruowana alternatywa nieefektywnej
lub niepożądanej ingerencji państwa w sferze gospodarczej.
To otwiera pole do rozważań nt.
nieformalnych instytucji.
instytucje
– system sprecyzowanych reguł i związanych
z nimi sprecyzowanych procedur działania (rutyn)
określających prawa i zobowiązania aktorów uczestniczących
w społecznych interakcjach/ w procesach wymiany;
dostarczają podstawowych motywów działania, redukują
niepewność, określają kryteria racjonalności wyboru
formalne instytucje – system system sprecyzowanych/
skodyfikowanych, wyspecyfikowanych reguł
porządkujących społeczne interakcje wzmacnianych poprzez
formalny autorytet,
nieformalne instytucje – system nieskodyfikowanych reguł
porządkujących społeczne interakcje podtrzymywany przez
społeczne więzi