Slajd 1

ETAPY

ROZWOJU

CZŁOWIEKA

opracowała:

Paula Pilarska

Psychologia rozwoju

człowieka w ciągu życia

ZMIANA

ROZWÓJ

Trzy rodzaje zmian

wyróżnionych przez Helen Bee

(1994):

• UNIWERSALNE

– zegar biologiczny i

kulturowy, np.. Pojawienie się pytania „kim

jestem?” pomiędzy dzieciństwem a dorosłością,

• WSPÓLNE

– dla grupy (kultura, grupa

społeczna, pokoleniowa, rodzina – ten sam czas

historyczny, to samo środowisko fizyczne, ale

inne środowisko psychologiczne),

• INDYWIDUALNE

– zdarzenia traumatyczne,

niepowtarzalne doświadczenie.

Jakie cechy musi posiadać zmiana, aby

można ją było nazwać przejawem

rozwoju?

• nie może być nagła krótkotrwała i

jednorazowa, ale musi to być zmiana
względnie trwała,

• nie może to być zmiana pojedyncza, ale musi

pewien ciąg,

• nie jest to ciąg stale powtarzającego się cyklu,

ale ciąg stale rosnący lub malejący,

• zmiana dotyczy przeobrażeń jakościowych,
• zmiany są względnie nieodwracalne,
• zmiany są spontaniczne, a więc wewnętrzne.

Nie można zobaczyć

zmian rozwojowych,

można jedynie o nich

wnioskować

na podstawie zmian zachowania

w różnych sytuacjach.

Czy rozwój głównie

wyznaczony jest przez

NATURĘ

czy przez

ŚRODOWISKO

•

Enwironmentaliści

•

Natywiści

•

Interakcjoniści

STRATEGIE BADAŃ:

• POPRZECZNE

(przekrojowe) – badanie grup ludzi

   w różnym wieku i porównanie uzyskanych
wyników; każda osoba badana jest tylko jeden raz
(np.: w 2009 roku badanie grupy dzieci urodzonych
    w 2001, 2002 i 2003 roku),

• PODŁUŻNE

– badanie tej samej grupy ludzi w

kolejnych odstępach czasu

(np.: badanie tych samych dzieci gdy mają 6, 7 i 8
lat),

• SEKWENCYJNE

– zbieranie danych od co najmniej

dwóch grup pokoleniowych badanych nie mniej niż
w dwóch odcinkach czasu
(np.: badanie 6 – latków w 2001, 2006 i 2011 roku).

Rozwój w różnych

koncepcjach

psychologicznych:

Koncepcje psychologiczne dotyczą kilku kwestii:

• kim jest człowiek,
• jaki jest,
• jakie są podstawowe mechanizmy jego

działania,

• jakie są podstawowe mechanizmy jego

zachowania,

• jakie są podstawowe mechanizmy jego rozwoju.

Pierwszy trymestr rozwoju

prenatalnego

• Około 18 (ok. 2,5 tyg.) dnia od poczęcia kształtuje się struktura serca

zarodka, około 3 tygodnia w sercu zaczynają występować skurcze

mięśni,

• Pod koniec 1 miesiąca życia zaczyna rozwijać się centralny układ

nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy)

• Zaczynają się rozwijać wszystkie wewnętrzne organy: płuca, wątroba,

nerki, gruczoły dokrewne i system trawienny

• Pod koniec 1 miesiąca zarodek ma około 5 mm długości

• Pod koniec 8 tygodnia zarodek ma ponad 2,5 cm długości i waży

prawie 28 gramów

• W 6 tygodniu pojawiają się uszy

• Pod koniec 8 tygodnia twarz zarodka ma już „ludzkie” rysy

• Z końcem 12 tygodnia płód może już kopać, zginać palce rąk i nóg,

poruszać kciukiem, a nawet robić zeza, rozwijają się nawet paznokcie

Drugi trymestr rozwoju prenatalnego

Czwarty miesiąc
• Gwałtowne przyspieszenie wzrostu
• 4 miesiąc płód ma ponad 12 cm długości i waży około 300 gramów
• Głowa nieproporcjonalnie wielka w stosunku do reszty ciała
• Płód jest dość aktywny (zamyka i otwiera usta)
Piąty miesiąc
• Wewnętrzne organy gwałtownie się rozwijają z wyjątkiem płuc, które

rozwijają się z opóźnieniem

• Między 16 a 18 tygodniem matka zwykle odczuwa pierwsze ruchy płodu
• Płód ma okresy snu i czuwania
• Podczas czuwania płód płacze, ssie palec, ma czkawkę, fika koziołki
Szósty miesiąc
• Zaczyna gromadzenie substancji tłuszczowych, jego waga sięga 800

gramów

• Rozpoczyna się twardnienie kości
• Mimo tych sygnałów dojrzałości płód miałby niewielkie szanse na

przeżycie, gdyby urodził siew tym momencie trwania ciąży

Trzeci trymestr rozwoju

prenatalnego

• Przez ostatnie dwa miesiące

płód przybiera średnio

około 250 gramów na

tydzień

• Dojrzewają korowe obszary

mózgu odpowiedzialne za

zachowania motoryczne

i sensoryczne (rozwijają

się odruchy, które ujawniają

się w chwili urodzenia,

np. odruch ssania)

Porównanie masy ciała i wielkości dziecka w

poszczególnych okresach rozwoju

prenatalnego

Okres rozwoju

Wielkość ciała

Masa ciała

Pierwszy miesiąc

5 mm

Drugi miesiąc

2,5 cm

28 gramów

Trzeci miesiąc

7,5 cm

45 gramów

Czwarty miesiąc

12 cm

130 gramów

Piąty miesiąc

20 cm

500 gramów

Szósty miesiąc

30 cm

800 gramów

Siódmy, ósmy

Zwiększenie o około

50%

250 gramów na

tydzień

Dziewiąty miesiąc

Średnio 52 cm

Średnio 3200

gramów

Czynniki zaburzające rozwój prenatalny

Szkodliwość danego czynnika dla rozwijającego się organizmu

zależy od:

Właściwości matki oraz łożyska,

Właściwości konstytucyjnych dziecka, które czynią go mniej

lub bardziej podatnym na szkodliwe czynniki,

Okresu rozwojowego, w którym dany czynnik zadziałał

Innych czynników, działających uprzednio lub w tym samym

czasie, co zwiększa działanie głównego czynnika negatywnego,

Rodzaju, siły i długości czasu działania bodźca uszkadzającego.

Im wcześniejszy etap w rozwoju, tym szybsze tempo wzrostu,

intensywne dojrzewanie, słabsza obrona kosmówkowa lub

łożyskowa oraz odporność dziecka, stąd bardziej rozległe i

poważne efekty patogenne działających czynników, które mogą

zaburzyć kształtowanie się tego, co zostało dziedzicznie

przekazane (okresy krytyczne)

Czynniki zaburzające rozwój

prenatalny

czynniki

przyczyna

genetyczne

Przekazywane dziedzicznie

lub spowodowane

działaniem na komórki

rozrodcze: zygotę i embrion

szkodliwych czynników

powodujących zmiany

materiału dziedzicznego

aberracje chromosomowe

strukturalne
aberracje chromosomowe

liczbowe
mutacje monogenowe
mutacje poligenowe

Paragenetyczn

e
i

pozagenetyczn

Genetyczno-

konstytucjonalne

właściwości matki

stanowiące tzw. regulator

matczyny, wpływający na

modyfikację predyspozycji

genetycznych dziecka

wirus
pasożyt
promieniowanie
toksyny
niedotlenienie
Stany niedoborowe ilościowe

(niedożywienie) i jakościowe

(niedobory witamin)
Choroby matki
Komplikacje ciążowe
Stres matki
Urazy okołoporodowe

Teratogeny – leki terapeutyczne

Leki

Możliwy skutek

Aspiryna

w dużych ilościach – poronienie, krwawienie, kłopoty

noworodka z oddychaniem

Barbituraty

kłopoty noworodka z oddychaniem

DES (lek

zapobiegający

poronieniom)

anomalie narządów płciowych obu płci, rak pochwy i

szyjki macicy u kobiet

Izoretyna (wit. A

używana przy

leczeniu wysypek

zniekształcenia głowy i uszu, uszkodzenia serca i

centralnego układu nerwowego

Fenytoina (lek

rozkurczowy)

trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia

wad serca i zahamowania wzrostu

Streptomycyna

utrata słuchu

Tetracyklina

Najczęściej plamy na zębach, może wpływać na rozwój

kości

Talidomid

Deformacje kończyn, deficyty sensoryczne, uszkodzenia

narządów wewnętrznych, śmierć

Teratogeny – narkotyki

Narkotyki

Możliwy skutek

Kokaina i „crack”

zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość

noworodka, syndrom głodu narkotycznego

Heroina i

metadon

zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość

noworodka, syndrom głodu narkotycznego, syndrom

nagłej śmierci

LSD i marihuana

Przy znacznych ilościach – prawdopodobny powód

przedwczesnych porodów i zahamowań wzrostu,

uważane za przyczynę odrywania się kawałków

chromosomów, ale efekt ten nie jest pewny

Teratogeny – warunki związane z

matką

Warunki

związane

z matką

Możliwy skutek

Wiek

nastoletnie matki oraz kobiety powyżej 35 roku życia

mają dzieci z niższa wagą urodzeniową niż matki w

optymalnym wieku rozrodczym, prawdopodobieństwo

urodzenia dziecka z syndromem Downa rośnie wraz z

wiekiem

Alkohol

uszkodzenia mózgu, serca, zahamowanie wzrostu,

opóźnienie umysłowe, płodowy zespół alkoholowy

Cukrzyca

trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia

wszystkich typów wad wrodzonych, nie wyłączając takich

jak: bezmózgowie, rozszczepienie kręgosłupa, wady

wrodzone serca

Niedożywienie

wzrost prawdopodobieństwa zahamowania wzrostu,

wcześniactwo, kłopoty z koncentracja uwagi, małe

zdolności społeczne, szczególnie wtedy gdy matka była

niedożywiona w okresie poprzedzającym ciążę

Fenyloketonuria

opóźnienia rozwojowe mózgu i głowy, opóźnienie

umysłowe, wady serca

Papierosy

zahamowanie wzrostu, wcześniactwo

Teratogeny – infekcje

Infekcje

Możliwy skutek

AIDS

wrodzone deformacje, dziecko bezbronne wobec infekcji

Cytomegalowirus

głuchota, ślepota, anomalie rozwoju głowy i mózgu,

opóźnienie umysłowe

Liszaje

opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, śmierć

Różyczka

opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, głuchota, wady

wrodzone

Syfilis

opóźnienie umysłowe, poronienie, ślepota, głuchota,

śmierć

Toksoplazmoza

anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie umysłowe

Teratogeny – zagrożenia środowiskowe

Zagrożenia

środowiskow

Możliwy skutek

Ołów

Poronienie, anemia, opóźnienie umysłowe

Rtęć

Anomalie rozwoju głowy i mózgu, brak koordynacji

motorycznej, opóźnienie umysłowe,

PCV

Zahamowanie wzrostu

Promieniowanie

Białaczka, anomalie rozwoju głowy i ciała, rak, zmiany

genetyczne, poronienie, urodzenie martwego dziecka

Ocena funkcji

noworodka

Skala Virginii Apgar

Zabarwienie

skóry

0 1

Czynność serca

0 1

Odruchy

0 1

Napięcie

mięśniowe

0 1

Czynność

oddychania

0 1

Skala ocen:

7 -

Dobry stan

4 - 6 Średni stan (tlen)

0 - 3

Ciężki stan – konieczne

wspomaganie akcji oddechowej

Odruchy noworodka

Odruchy

wspólne dla

noworodka i

dorosłego

Mruganie

zamykanie powiek przy próbie dotknięcia rogówki

Odruch źrenicowy

zwężanie się źrenicy pod wpływem światła

Ssania
Połykania
Wydalania moczu i
kału

Odruch kolanowy

Stuknięcie w ścięgno, poniżej rzepki pod kolanem
powoduje szybki wyprost kolana

Występujące

tylko u

noworodka

i/lub

niemowlęcia a

zanikające lub

patologiczne u

człowieka

dorosłego

Odruch
Babińskiego

unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stóp

Odruch toniczno-
szyjny

wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się
kończyny po tej samej stronie, a kurczą po przeciwnej

Odruch Moro

unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście
obejmowania

Odruch chwytny

Zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie,
tak że można dziecko unieść w górę i oderwać od
podłoża

Odruch marszu
automatycznego

Przy dotknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje
rytmiczne ruchy chodzenia

Odruch
poszukiwania
piersi

Dziecko odwraca głowę w tę stronę, po której
dotkniemy jego policzka/okolic ust

Zadania rozwojowe

czyli to czego oczekujemy od

człowieka

na poszczególnych etapach życia

• Niemowlęctwo (0 do 2 lat)
• Wczesne dzieciństwo (od 2 do 4 lat)
• I średnie dzieciństwo (od 5 do 7 lat)
• II średnie dzieciństwo (od 8 do 12 lat)
• Wczesna adolescencja (od 13 do 17 lat)
• Późna adolescencja (od 18 do 22 lat)
• Wczesna dorosłość (od 23 do 34 lat)
• Średnia dorosłość (od 35 do 60 lat)
• Późna dorosłość (powyżej 61 lat)

Niemowlęctwo (0 do 2 lat)

• Społeczne przywiązanie
• Inteligencja sensomotoryczna

i prymitywna przyczynowość

(płacz – pokarm)

• Stałość przedmiotu
• Uczenie się chodzenia
• Uczenie się przyjmowania stałego

pokarmu

• Uczenie się mówienia
• Uczenie się kontroli nad własnym

ciałem

• Samoświadomość
• Lęk separacyjny (8 do 24 m-cy, przy

raczkowaniu)

Wczesne dzieciństwo (2 do 4

lat)

• Uczenie się różnic związanych z płcią
• Fantazja i zabawa
• Uczenie się wstydu (emocja kontrolna:

blokada lub wyzwalanie zachowania)

• Samokontrola (hamowanie niektórych

emocji, odporność na pokusy,

zdolność do odraczania gratyfikacji)

• Uczenie się mowy do opisu

rzeczywistości społecznej i fizycznej

• Uczenie się rozróżniania dobra i zła,

początki rozwoju sumienia

• Początki kształtowania się gotowości

do opanowania mowy pisanej

I średnie dzieciństwo (5 do 7

lat)

• Identyfikacja z płcią
• Wczesny rozwój moralny, uczenie

się reguł

• Uczenie się zabawy grupowej
• Uczenie się przebywania

z rówieśnikami, bez obecności
dorosłych

• Nabywanie sprawności fizycznych

potrzebnych w codziennym życiu

• Kształtowanie się

fundamentalnych sprawności
związanych z pisaniem,
czytaniem i liczeniem

II średnie dzieciństwo (8 do 12

lat)

• Rozwijanie się postaw społecznych wobec

szkoły

• Kooperacja społeczna, rozwijanie się

postaw społecznych wobec innych ludzi

• Kształtowanie się postaw wobec samego

siebie – samoocena

• Rozwijanie się pojęć sumienia,
• pojęć moralnych i skali wartości
• Nabywanie sprawności szkolnych

Wczesna adolescencja (13 - 17

lat)

• Nawiązywanie nowych, bardziej

dojrzałych relacji z rówieśnikami

obojga płci

• Akceptacja zmian zachodzących

we własnym organizmie

• Kształtowanie się myślenia

abstrakcyjnego

• Kształtowanie się systemu

wartości i systemu etycznego

• Dążenie do wpływu społecznego
• Podejmowanie decyzji

dotyczących przyszłego zawodu

i typu kształcenia

Późna adolescencja (18 do 22

lat)

• Dążenie do emocjonalnej i życiowej niezależności

(autonomii) od rodziców i innych dorosłych

• „Zaloty” i wybór partnera
• Ugruntowanie tożsamości dotyczącej roli

seksualnej

• Podjęcie studiów lub pracy i rozpoczęcie kariery

zawodowej

• Poszukiwanie
    stosowanych dla
siebie
    grup towarzyskich
    i społecznych

• Osiągnięcie
zinternalizowanej
własnej moralności

TO BYŁY ETAPY:

KU TOŻSAMOŚCI

„

JA” – NAJWAŻNIEJSZE

„

JA” – ZAMIENIA SIĘ NA

„MY”

Wczesna dorosłość (23 do 34

lat)

• Uczenie się harmonijnego życia

z partnerką / -em

• Rozpoczęcie życia rodzinnego

i uczenie się nowej roli

rodzica

• Uczenie się odpowiedzialności

za dzieci i rodzinę, uczenie się

umiejętności zaspokajania

potrzeb dzieci

• Realizacja drogi zawodowej
• Kształtowanie się tożsamości

obywatelskiej

• Ukształtowanie się

indywidualnego stylu życia

ZAMIANA

„MY”

NA „TY”

„TY”

I „JA”

„JA”

Średnia dorosłość (od 35 do 60

lat)

• Traktowanie siebie jako „osoby” w

relacjach z partnerem

• Dążenie do / i podtrzymanie

satysfakcjonującego wykonywania

swojego zajęcia (roli zawodowej)

• Uzyskanie stabilności ekonomicznej,

prowadzenie domu

• Osiągnięcie dojrzałej odpowiedzialności

społecznej i obywatelskiej

• Towarzyszenie dorastającym dzieciom

w stawaniu się odpowiedzialnymi

i szczęśliwymi dorosłymi

• Przystosowanie do starzenia się

rodziców

• Akceptowanie i dostosowanie się do

fizjologicznych zmian wieku średniego

• Rozwijanie różnych form spędzania

wolnego czasu

Późna dorosłość (powyżej 61

lat)

• Przygotowanie się do wycofania z pracy

zawodowej i zredukowanych dochodów

• Przyjmowanie i dostosowywanie się do zmiennych

ról społecznych

• Ustalenie jasnej przynależności do swej grupy

wiekowej

• Przystosowanie się do spadku

sił fizycznych i pogarszającego

się zdrowia

• Przystosowanie się do

śmierci współmałżonka
i do problemu własnej śmierci

• Ustalenie bilansu życiowego

Teoria rozwoju

psychospołecznego Erika

Eriksona

Erik Erikson

(15.06.1902 – 12.05.1994)

Erikson wyodrębnił

osiem stadiów życia
człowieka.

Każdy z nich
charakteryzuje się tym,
że wywołuje
u jednostki inny,
specyficzny dla siebie

kryzys.

Stadia rozwoju psychospołecznego

według E. Eriksona

Wiek

Kryzys

Właściwe
rozwiązanie

Niewłaściwe
rozwiązanie

0–1,5 Ufność vs

nieufność

Podstawowe
poczucie

bezpieczeństwa

Niepewność, lęk

1,5–3 Autonomia vs

zwątpienie
w siebie

Postrzeganie siebie
jako podmiotu
zdolnego do
kontrolowania

własnego ciała
i sprawcę działania

Poczucie
niezdolności
kontroli
przebiegu

zdarzeń

Stadia rozwoju psychospołecznego

według E. Eriksona

Wiek

Kryzys

Właściwe
rozwiązanie

Niewłaściwe
rozwiązanie

3–6

Inicjatywa vs
poczucie winy

Zaufanie do siebie
jako inicjatora
i twórcy

Poczucie braku
własnej wartości

6–
okres

dojrze
wania

Kompetencja
vs poczucie

niższości

Opanowanie
podstawowych

umiejętności
intelektualnych
i społecznych

Brak pewności
siebie, poczucie

klęski

Stadia rozwoju psychospołecznego

według E. Eriksona

Wiek

Kryzys

Właściwe
rozwiązanie

Niewłaściwe
rozwiązanie

Adolesce
ncja

Tożsamość
vs

pomieszani
e ról

Poczucie siebie jako
osoby

Poczucie
fragmentacji

własnego „ja”,
niejasne
poczucie siebie

Wczesna
dorosłość

Intymność
vs izolacja

Zdolność do
nawiązywania
bliskich więzi i
zaangażowania się

wobec innych

Poczucie
osamotnienia
i separacji,
zaprzeczanie

potrzebie
bliskości

Stadia rozwoju psychospołecznego

według E. Eriksona

Wiek

Kryzys

Właściwe
rozwiązanie

Niewłaściwe
rozwiązanie

Średnia

dorosłoś
ć

Produktywno

ść vs
stagnacja

Koncentracja troski

poza „ja” – na
rodzinie,
społeczeństwie,
przyszłych
pokoleniach

Troska o siebie,

brak orientacji na
przyszłość

Późna
dorosłoś
ć

Integralność
ego vs
rozpacz

Poczucie pełni,
podstawowa
satysfakcja z życia

Poczucie
bezowocności
życia,

rozczarowanie

Teoria poznawczo-rozwojowa

Jeana Piageta

Według tej teorii, istotą
rozwoju psychicznego jest
rekonstrukcja i reintegracja
struktur poznawczych.
Mechanizmem tak
rozumianego rozwoju jest
dążenie systemu pozna-
wczego do zrównoważenia,
u którego podstaw leżą
dwa, powiązane ze sobą,
procesy – asymilacja i
akomodacja.

Jean Piaget

(9.08.1896 –

16.09.1980)

ADAPTACJA

– procesy przystosowywania się

do środowiska:

•

Asymilacja

– włączanie struktur zewnętrznych

do już ukształtowanych struktur poznawczych.

•

Akomodacja

– proces polegający na

dostosowaniu struktur wewnętrznych do

struktur asymilowanych, w wyniku czego

dochodzi do ich przekształceń.

• Stałość przedmiotu

– 4-8 miesiąc (stadium 3)

• Egocentryzm

– nie rozróżnianie siebie od

świata zewnętrznego.

Operacja

zakłada jakąś formę działania,

operowania w celu rozumienia świata.

Operacje to systemy wewnętrznych

działań

Schematy

są wyrażone w działaniu zewnętrznym,

sięganiu, chwytaniu, manipulowaniu

Cztery okresy rozwojowe

• Okres sensoryczno – motoryczny

od urodzenia do 2 r.ż.

• Okres przedoperacyjny

od 2 do 6 r.ż.

• Okres operacji konkretnych

od 6 do 11 r.ż.

• Okres operacji formalnych

od 11 do dorosłości

Okres sensoryczno -

motoryczny

Stadium 1

Ćwiczenie

odruchów

od ur.
do 1

msc

Stadium 2

Rozwijanie

schemató

od 1 do
4 mc-a

• Schemat – wyćwiczone

wzorce działania np.:

schemat ssania,
• coraz precyzyjniejsze,

koordynacja zmysłów (słuch

– wzrok, wzrok - dotyk)
• zachowanie skierowane do

wewnątrz, zabawa misiem

dla manipulacji

Stadium 3

Odkrywani

procedur

od 4 do

8 mc-a

• Zainteresowanie światem

zewnętrznym – działanie na

zewnątrz.
• rozumienie

przyczynowości post factum

Okres sensoryczno -

motoryczny

Stadium

Intencjonalne
zachowanie

od 8
do 12

msc

• intencja a nie rozumienie

post factum – bierze

grzechotkę, aby grzechotać
• badania z przeszkodami

(przykrywanie zabawek)

Stadium

Nowość i
eksploracja

od 12
do 18

mc-a

• tworzy nowe schematy,
• odkrywa nowe

rozwiązania,
• aktywnie eksploruje

metodą prób i błędów,
• eksperymentowanie dla

eksperymentowania

Stadium
6

Reprezentacj
e umysłowe

od 18
do 24
mc-a

• myślenie i działanie

wobec świata w sposób

wewnętrzny
Jacqueline (1,8) – trawa –

obrazy umysłowe
Luciene zabawa

zegarkiem – funkcja

symboliczna

Okres przedoperacyjny

od 2 do 6 r.ż.



Pojawia się funkcja symboliczna –
zastosowanie jednej rzeczy jako symbolu
innej,



Rozumienie tożsamości jakościowej – drut
pomimo zgięcia to ten sam drut



Egocentryzm – niemożność przyjęcia innej
perspektywy – zadanie z górami



Koncentracja na jednym aspekcie problemu

Okres operacji konkretnych

od 6 do 11 r.ż.



dziecko zyskuje wiedzę, że

ILOŚCIOWE

cechy

obiektów są niezmienne



coraz bardziej odwracalne manipulacje na

reprezentacjach konkretnych przedmiotów,



decentracja umożliwiająca uwzględnienie w

rozważaniach wielu własności przedmiotu w tym

samym czasie



główne osiągnięcia – zdolność do zachowania

ilości, np.: masy, czy objętości,



a także rozumowanie sylogistyczne, np.:

„Jeżeli

każdy M jest P oraz każdy P jest S, to każdy M jest

S.”

Okres operacji formalnych

od 11 do dorosłości



w pełni odwracalne operacje umysłowe



główne osiągnięcia – myślenie abstrakcyjne
i hipotetyczno dedukcyjne (gdyby, może,
jeśli) rozumowanie logiczne, logika zdań



nastolatek lepiej czuje się w tym co
hipotetyczne, wyobrażone



zadanie: badany musi określić jakie czynniki
wpływają na częstotliwość wahnięć wahadła

(długość sznurka, waga ciężarka, siła z jaką jest popychany, wysokość z jakiej
jest spuszczany, kombinacja dwóch lub więcej czynników.)

Stadia rozwoju moralnego

teoria Lawrence Kohlberga

Skonstruował teorię moralnego
rozwoju dziecka.
Teoria Kohlberga ujmuje rozwój
moralny na trzech poziomach,
z których każdy obejmuje dwa
stadia rozwoju moralnego
dziecka.
Rezultatem końcowym jest
ukształtowanie człowieka
dojrzałego z klarownym
poczuciem dobra i
sprawiedliwości.

Lawrence Kohlberg

(25.10.1927 –

15.04.1987)

I Poziom

moralności

przedkonwencjonalnej

• Moralność unikania kary – podmiot

uzasadnia sądy z punktu widzenia
irracjonalnego strachu przed karą.

• Moralność własnego interesu –

podmiot uzasadnia sądy z punktu
widzenia nagród i przewidywanych
korzyści osobistych.

II Poziom

moralności konwencjonalnej

• Moralność harmonii interpersonalnej –

podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia

przewidywanego braku aprobaty ze strony

osób pozostających w bezpośrednich

relacjach oraz na podstawie wyobrażeń o

„znaczących” i „grzecznych” osobach.

• Moralność prawa i porządku – podmiot

uzasadnia sądy z punktu widzenia uznanych

autorytetów, obowiązujących norm i

pełnionych ról społecznych.

III Poziom

moralności pokonwencjonalnej

• Moralność umowy społecznej – podmiot

uzasadnia sądy z punktu widzenia ogólnych

norm, które są uznane i zweryfikowane

przez ogół członków społeczeństwa przy

uwzględnieniu relatywnej wartości

osobistych opinii jednostki.

• Moralność uniwersalnych zasad

etycznych – podmiot uzasadnia sądy z

punktu widzenia ustalonych i uogólnionych

przez siebie zasad etycznych.

Document Outline