Podstawowe zagadnienia ekonomii

9.05.21

Co to jest ekonomia ?

•

Słowo ekonomia wywodzi się z języka greckiego oikos -

dom,
nomos - prawo.

•

Po raz pierwszy użył jej Ksenofont w V w.p.n.e.

•

Ekonomia jest to nauka zajmująca się:

–

badaniem gospodarczej działalności ludzi

–

opisem metod dokonywania wyborów ekonomicznych

przez poszczególne podmioty gospodarcze

–

mechanizmem funkcjonowania rynku

–

wzorcami funkcjonowania przedsiębiorstw w różnych

modelach rynku

–

wzrostem gospodarczym

–

zatrudnieniem

–

inflacją

–

ilością pieniądza w obiegu

–

handlem zagranicznym

[str. 9]

9.05.21

Co to jest ekonomia?

Ekonomia jest nauką społeczną

badającą jak ludzie radzą sobie z

gospodarowaniem ograniczonymi

zasobami w celu zaspokojenia

nieograniczonych ludzkich potrzeb.

[str. 10]

9.05.21

Mikroekonomia zajmuje się:

- badaniem procesów podejmowania decyzji przez
poszczególne podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe,
firmy)

- badaniem mechanizmów funkcjonowania poszczególnych
rodzajów i form rynku

- badaniem zachowań indywidualnych podmiotów
gospodarczych na poszczególnych rynkach

- dążeniem do wyjaśnienia mechanizmu alokacji ograniczonych
zasobów w gospodarce

9.05.21

[str.10]

9.05.21

Makroekonomia zajmuje się:

-badaniem gospodarki narodowej jako całości

-globalnymi zmiennymi ekonomicznymi np. produkcja,
zatrudnienie, bezrobocie, inflacja

-skutkami wynikającymi z danej sytuacji gospodarczej

-mierzeniem ogólnych efektów gospodarczych wyjaśniając i
analizując ich przyczynę oraz skutki

-badaniem i przeprowadzaniem analiz polityki państwa w sferze
gospodarczej oraz w sferze polityki państwowej i zagranicznej

9.05.21

[str.10]

9.05.21

Ekonomia pozytywna:

- przedstawia rzeczywiste funkcjonowanie gospodarki

- koncentruje się wyłącznie na analizowaniu zjawisk i procesów
gospodarczych

- próbuje uzyskać odpowiedź na pytania: jak jest? jak się rzeczy
mają?

- bada zjawiska gospodarcze i prawa bez dokonywania
jakichkolwiek sądów i opinii

- dotyczy ekonomi jako nauki

9.05.21

[str.11, 12]

9.05.21

Ekonomia normatywna:

- zajmuje się sądami wartościującymi o tym jak gospodarka
powinna funkcjonować

- ocenia rzeczywistość gospodarczą według określonych
wartości i norm etycznych

- poszukuje odwiedzi na pytania: jak powinno być? jak może być
lepiej?

- odnosi się przede wszystkim do polityki gospodarczej bazującej
na teorii ekonomii

9.05.21

[str.12]

9.05.21

Potrzeby ludzkie i środki
zaspokajania

Potrzeba

–

wynika ze stanu braku, pożądania czegoś

niezbędnego do zapewnienia warunków rozwoju i

funkcjonowania człowieka.

Pożądanie to dotyczyć może zarówno przedmiotów

materialnych jak i stanów emocjonalnych.

Niezaspokojona potrzeba wywołuje u człowieka apatię,

niezadowolenie, poczucie przykrości.

[str.12]

9.05.21

Źródła potrzeb

Organizm ludzki

Środowisko

społeczne

Działalność

gospodarcza

Podstawowe potrzeby

biologiczne: sen,

jedzenie,

oddychanie

Środowisko

przyrodnicze

Chęć obcowania z

przyrodą: zbieranie

grzybów, zdobywanie

szczytów górskich

Wynikają z

funkcjonowania

jednostki w

zbiorowiskach

społecznych

np. rodzina

Potrzeba wynikająca

z chęci osiągnięcia

dochodów

np. prowadzenie

własnej firmy

[str.13]

9.05.21

Struktura potrzeb wg
Maslowa

Samo-

realizacji

Szacunku

Kontaktów społecznych

Bezpieczeństwa

Fizjologiczne

[str.14]

Zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu jest

możliwe dopiero po zaspokojeniu potrzeb

niższego rzędu.

9.05.21

Podstawowe cechy

potrzeb ludzkich

Ilościowa

nieograniczoność i

permanentne zdarzanie się

Ograniczona pojemność

Uwarunkowane społecznie

Zdanie matury, dostanie się na

studia, a gdy to zostanie

zaspokojone pojawiają

się nowe potrzeby

Osoba chora na

cukrzycę nie może

spożywać wyrobów

cukierniczych

Młodzież chodząca do szkoły

muzycznej będzie

odczuwać potrzebę

pójścia do filharmonii

[str.15]

9.05.21

Dobra - służą do zaspakajania potrzeb ludzkich

Dobra

Konsumpcyjne

(zaspakajają potrzeby ludzkie

bezpośrednio

w procesie konsumpcji)

Produkcyjne

(

są wykorzystywane

do produkcji dóbr

konsumpcyjnych)

[str.16]

9.05.21

Dobra

Dobra ekonomiczne

Dobra wolne

• produkty pracy ludzkiej

• występują w ograniczonej ilości

(w stosunku do potrzeb)

• Nie są efektem produkcji

(są dane przez naturę)

• nie są przedmiotem procesu

dystrybucji

• występują w ilości nieograniczonej

w stosunku do potrzeb

[str.16,17]

9.05.21

Ze względu na formę własności dobra dzielą się na:

• Dobra prywatne – są to dobra, do których ma dana osoba
społecznie uznane prawo własności i może z nich korzystać dla
własnych celów

• Dobra publiczne- dobra ekonomiczne, które mogą być
użytkowane przez wiele podmiotów gospodarczych, z ich
użytkowania nie można nikogo wyłączyć. Zwiększanie się liczby
użytkowników nie wpływa na możliwość użytkowania dobra przez
kolejnych.

9.05.21

[str.17]

9.05.21

Ze względu na zależności pomiędzy dobrami, dzielimy je na:

• Dobra substytucyjne - dobra posiadające podobne właściwości i
zaspakajające podobne potrzeby

• Dobra komplementarne - są to dobra, których posiadanie
powoduje zapotrzebowanie na inne dobra

9.05.21

[str. 17]

9.05.21

Ze względu na zmianę wielkości popytu konsumenta na
dane dobro w relacji do zmian jego dochodów, dobra
dzielimy na:

• Dobra normalne (relacja wprost proporcjonalna)

• Dobra podrzędne (relacja odwrotnie proporcjonalna)

9.05.21

[str.18]

9.05.21

Zasoby i strumienie

Zasoby – są to wielkości ekonomiczne, których
stan mierzy się w danym momencie, występują
w gospodarce w ograniczonej ilości a możliwość
ich

wykorzystania

przetwarzania

jest

różnorodna

9.05.21

[str.18]

9.05.21

Zasoby

Ludzkie

Naturalne

Kapitałowe

Odnawialne

np. Las, woda

Nieodnawialne

np. ropa, węgiel

kamienny

Kapitał rzeczowy:

• środki pracy

• przedmioty pracy

Kapitał finansowy

praca ludzka

[str.18]

9.05.21

Strumienie

– wyrażają wartości

ekonomicznych w pewnym okresie, w
przeciwieństwie do zasobów posiadają
określony wymiar czasowy, mierzone są w
jednostkach pieniężnych lub naturalnych w
danym okresie

9.05.21

[str.20]

9.05.21

Podstawowe różnice pomiędzy zasobami

a strumieniami

Zasoby

Strumienie

Zapasy surowców,

materiałów i wyrobów

gotowych

Produkcja i sprzedaż

przedsiębiorstwa

Bogactwo konsumenta

Przychody i wydatki

konsumenta

Pieniądz

Wydatki

Kapitał zaangażowany w

gospodarce

Nakłady inwestycyjne

przeznaczone na

zwiększenie zasobu

Dług publiczny kraju

Oszczędzanie

Zasób, liczba bezrobotnych

Liczba osób tracących pracę

w pewnym czasie

9.05.21

[str.20]

9.05.21

Problem rzadkości i pojęcie kosztu alternatywnego

Rzadkość - stan, w którym potrzeby indywidualne i społeczne
przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy posiadanych
zasobach. Oznacza to, że nigdy nie możemy mieć wszystkiego
co byśmy chcieli mieć.

Koszt alternatywny (utracone korzyści) – występuje
wtedy, gdy posiadane zasoby czynników wytwórczych są
niewystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb i pojawia
się problem wyboru. Są to korzyści utracone w wyniku wyboru
danej alternatywy. Nie jest to koszt rzeczywisty.

9.05.21

[str.21]

9.05.21

Związki między kosztem
alternatywnym a rzadkością:

• zawsze istnieje więcej niż jeden sposób
wykorzystania zasobu

• zawsze istnieje konieczność wyboru spośród
różnych możliwych sposobów wykorzystania
zasobów

• z każdym wyborem związana jest konieczność
ponoszenia kosztu alternatywnego (utraconych
korzyści).

9.05.21

[str.21, 22]

9.05.21

Krzywa możliwości produkcyjnych

(production possibility frontier)

Granica możliwości produkcyjnych –
prezentuje alternatywne kombinacje produkcji
dwóch dóbr, które społeczeństwo jest zdolne
wytworzyć w ciągu danego okresu,
wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy
sposób posiadane zasoby czynników
wytwórczych oraz technologie produkcji

9.05.21

[str.22]

9.05.21

Krzywa możliwości

produkcyjnych

Gospodarowanie ograniczone jest zawsze danymi zasobami

czynników wytwórczych i daną technologią. Możliwości

wyrobów gospodarczych, jakie posiadają różne podmioty

gospodarcze ilustruje się przy pomocy granicy możliwości

produkcyjnych. Granica możliwości produkcyjnych prezentuje

alternatywne kombinacje dwóch dóbr, które społeczeństwo

jest zdolne wykorzystać w ciągu danego okresu,

wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób

posiadanie zasoby czynników wytwórczych oraz technologię

produkcji.

Graficzną ilustracją możliwości produkcyjnych jest krzywa

możliwości produkcyjnych zwana również krzywą

jednakowego nakładu lub krzywą transformacji.

[str.22]

9.05.21

Stopa transformacji - ilość dobra z jakiego
trzeba zrezygnować, aby otrzymać większa ilość
innego dobra

Marginalna stopa transformacji (MTR) dóbr
Y na dobra X informuje o ile należy ograniczyć
produkcję dóbr Y, aby móc zwiększyć produkcje
dóbr X o jednostkę, którą można zapisać za
pomocą wzoru

Gdzie:

-∆Y - spadek produkcji dóbr cywilnych
∆X – przyrost produkcji dóbr wojskowych o
jednostkę

9.05.21

[str.24]

MRT







9.05.21

Krzywa możliwości produkcyjnych

gdy MRT jest stała

Jak wynika z wykresu, zwiększenie dóbr

wojskowych wymaga rezygnacji zawsze ze stałej

ilości dóbr cywilnych i odwrotnie.

[str. 25]

9.05.21

Krzywa możliwości, gdy MRT jest

malejąca

Z wykresu wynika, że zwiększenie produkcji
dóbr wojskowych pociąga za sobą coraz
mniejsze dóbr cywilnych, natomiast
zwiększenie dóbr cywilnych wymaga rezygnacji
z coraz mniejszej ilości dóbr wojskowych

9.05.21

[str.25,
26]

9.05.21

[str. 26]

D o b r a

C y w i l n e

( y )

D o b r a

w o j s k o w e

( x )

P P C

K r z y w a m o ż l iw o ś c i p r o d u k c y jn y c h a k o m b i n a c j e

e f e k ty w n e , n i e e f e k ty w n e i n i e o s i ą g a l n e

9.05.21

Punkty A, B, C oznaczają społeczeństwo wykorzystujące
posiadane zasoby czynników wytwórczych w całości i w jak
najlepszy sposób, przy danej technologii ich wykorzystania –
kombinacje efektywne

Punkty D niepełne wykorzystanie dostępnych zasobów i
technologii – kombinacje nieefektywne

Punkt E dobra, które gospodarka nie jest w stanie osiągnąć
przy danej wielkości zasobów i danej technologii – kombinacje
nieosiągalne

[str. 26]

9.05.21

[str. 27]

P P C 3

P P C 1

P P C 2

D o b r a

c y w i ln e

D o b r a

w o j s k o w e

K r z y w a m o ż li w o ś c i p r o d u k c y j n y c h a z m i a n y

te c h n o l o g i i d ó b r c y w il n y c h

9.05.21

Krzywa możliwości poprodukcyjnych

a zmiany technologii dóbr cywilnych

Krzywa PPC1 jest krzywą wyjściową. Przesunięcie w prawo

względem osi rzędnych PPC1 do PPC2 oznacza zwiększenie

dóbr cywilnych na skutek nowej technologii produkcji.

Natomiast przesuniecie z PPC1 do PPC3 oznacza

pogorszenie technologii produkcji dóbr cywilnych.

9.05.21

P P C 3

P P C 1

P P C 2

D o b r a

c y w iln e

D o b r a

w o js k o w e

K r z y w a m o ż liw o ś c i p r o d u k c y jn y c h a z m ia n y te c h n o lo g ii

d ó b r w o js k o w y c h

[str.27]

9.05.21

Krzywa możliwości produkcyjnych

a zamiany technologii dóbr wojskowych

Krzywa PPC1 jest krzywą wyjściową. Przesunięcie na prawo

względem osi odciętych z PPC1 do PPC2 oznacza

zwiększenie produkcji dóbr wojskowych. Natomiast

przesunięcie krzywej produkcyjnej w lewo względem osi

odciętych z PPC1 do PPC3 oznacza spadek produkcji tych

dóbr.

9.05.21

P P C 3

P P C 1

P P C 2

D o b r a

c y w i l n e

D o b r a

w o j s k o w e

K r z y w a m o ż l i w o ś c i p r o d u k c y j n y c h a z m i a n y

te c h n o l o g i i d ó b r w o j s k o w y c h i c y w i l n y c h

[str.28]

9.05.21

Krzywa możliwości produkcyjnych a

zmiany technologii dób wojskowych i

cywilnych

Krzywa PPC

jest krzywą wyjściową. Na skutek nowej technologii

produkcji dóbr cywilnych zwiększa się ich produkcja, przy danych

nakładach czynników wytwórczych. Wówczas krzywa transformacji

przesuwa się na prawo względem osi rzędnych z PPC

do PPC

Natomiast przesunięcie krzywej z PPC

do PPC

oznacza

pogorszenie technologii produkcji dóbr cywilnych, a zatem przy

takiej samej ilości czynników produkcji wytwarza się mniej tych

dóbr.

[str. 28]

9.05.21

Czynniki wpływające na przesuwanie

się PPC:

• intensywne (jakościowe),

• ekstensywne (ilościowe)

[str. 28]

9.05.21

Przykłady czynników wpływających

na przesuwanie się PPC:

• inwestycje,

• odkrycia geograficzne,

• poziom wykształcenia,

• wskaźnik aktywności zawodowej

[str. 28]

9.05.21

Model prosty okrężnego obiegu dochodów

Rynek

dóbr

i usług

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

Rynek

czynników

wytwórczych

Zakup dóbr i

usług

Wydatki na

zakup dóbr

Sprzedaż dóbr i

usług

Dochody ze

sprzedaży

Sprzedaż

czynników

Dochody ze

sprzedaży

czynników

Wydatki na

zakupy

czynników

Zakup

czynników

9.05.21

[str.29]

9.05.21

Model prosty okrężnego obiegu

dochodów

Chcąc stworzyć obraz funkcjonowania całej gospodarki

można posłużyć się modelem obiegu okrężnego dochodu

i produktu. Przez obieg okrężny należy rozumieć

odbywający się na rynkach przepływ strumieni dóbr i usług

oraz czynników wytwórczych między podmiotami

gospodarczymi w zamian za płatności dokonywane za nie. Za

podmiot gospodarczy będziemy uważali podstawową

jednostkę ekonomiczną podejmującą automatycznie decyzje

o zastosowaniu rzadkich dóbr, będących jej własnością. W

najprostszej postaci obieg okrężny dochodów ilustruje

funkcjonowanie gospodarki, w której funkcjonują jedynie dwa

podmioty gospodarcze, a mianowicie gospodarstwa

domowe i przedsiębiorstwa. Oba podmioty spotykają się

na dwóch rodzajach rynków, tzn. na rynku czynników

wytwórczych oraz na rynku i usług.

[str.29
]

9.05.21

Narzędzia ekonomisty i sposoby

prezentacji zjawisk ekonomicznych

Ekonomiści badając rzeczywistość gospodarczą posługują się

metodami ilościowymi. Dlatego też podstawową częścią analizy

ekonomicznej jest ustalenie zależności między zmiennymi, stąd

często przedstawia się ją w formie wykresu.

Wykresy prezentujące zależność między dwiema zmiennymi

mogą mieć nachylenie dodatnie, ujemne, zerowe oraz równe

nieskończoności. Nachylenie krzywej informuje, jak bardzo

zmienna zależna zmienia się w odpowiedzi na zmiany zmiennej

niezależnej:

nachylenie

- zmiana zmiennej zależnej
- zmiana zmiennej niezależnej

[str.30]











9.05.21

[str.31]

K r z y w a o n a c h y l e n iu d o d a tn i m - s ta ły m

9.05.21

Krzywa o nachyleniu dodatnim –

stałym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu dodatnim-stałym ,

która przebiega w górę z lewej na prawo. Kierunek zmian

wartości zmiennej zależnej jest identyczny z kierunkiem zmian

zmiennej wartości zmiennej niezależnej.

[str. 31]

9.05.21

[str. 31]

K r z y w a o n a c h y l e n i u d o d a tn i m - z m i e n n y m

9.05.21

Krzywa o nachyleniu dodatnim -

zmiennym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu dodatnim - zmiennym

malejącym. Ponieważ nachylenie spada w miarę oddalania się od

początku układu współrzędnych

[str. 32]

9.05.21

[str.32]

K r z y w a o n a c h y l e n i u d o d a tn i m - z m ie n n y m

r o s n ą c y m

9.05.21

Krzywa o nachyleniu dodatnim –

zmiennym rosnącym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu dodatnim –

zmiennym rosnącym, ponieważ w miarę oddalania się od

początku układu współrzędnych nachylenie rośnie.

[str.32]

9.05.21

Krzywa o nachyleniu ujemnym –

stałym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu ujemnym – stałym,

ponieważ kierunek zmian wielkości zmiennej zależnej zmienia

się w odwrotnym kierunku w stosunku do zmian wielkości

niezależnej. W każdym tej krzywej nachylenie jest stałe.

[str.33
]

9.05.21

[str.33]

K r z y w a o n a c h y l e n i u u j e m n y m - z m i e n n y m

m a l e ją c y m

9.05.21

Krzywa o nachyleniu ujemnym –

zmiennym malejącym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu ujemnym –

zmiennym malejącym, ponieważ w miarę oddalania się

oddalania od początku współrzędnych w górę nachylenie

wzrasta, natomiast im dalej od początku układu współrzędnych

na prawo w dół to nachylenie spada.

[str.33]

9.05.21

[str.33]

K r z y w a o n a c h y le n i u u j e m n y m – z m i e n n y m

r o s n ą c y m

9.05.21

Krzywa o nachyleniu – zmiennym

rosnącym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu ujemnym -

zmiennym rosnącym, czyli jest wklęsła w stosunku do

początku układu współrzędnych. A zatem nachylenie wzrasta

wzdłuż krzywej w dół i maleje wzdłuż krzywej w górę.

[str.34]

9.05.21

[str.34]

K r z y w a o n a c h y le n iu z e r o w y m

9.05.21

Krzywa o nachyleniu zerowym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu zerowym, która jest

równoległa do osi odciętych. Kierunek zmian wartości

zmiennej zależnej jest niezależny od kierunku zmian wartości

zmiennej niezależnej odkładanej na osi poziomej.

[str. 34]

9.05.21

[str. 34]

K r z y w a o n a c h y l e n i u r ó w n y m n ie s k o ń c z o n o ś c i

9.05.21

Krzywa o nachyleniu równym

nieskończoności

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu równym

nieskończoności, która jest równoległa do osi rzędnych. A

zatem kierunek zmian wartości Y jest niezależny od kierunku

zamian wartości X.

[str.35]

9.05.21

[str.35]

Y = 0

Y / X

N a c h y le n ie k r z y w e j w r ó ż n y c h je j p u n k ta c h

9.05.21

Nachylenie krzywej w różnych jej punktach

Wraz z ruchem wzdłuż krzywej zmienia się jej nachylenie. Dla

każdego punktu krzywej nachylenie jest nachyleniem
stycznej do krzywej w tym punkcie to znaczy punkcie

styczności. Krzywa może mieć w niektórych punktach

nachylenie dodatnie w innych ujemne a w jeszcze innych

równe zero. Nachylenie krzywej w punkcie A jest określone

przez nachylenie prostej aa stycznej do krzywej. Podobnie w

punkcie B nachylenie krzywej mierzy prosta bb styczna do

analizowanej krzywej. W punkcie C krzywej nachylenie jest

równe 0.

[str.35]

9.05.21

Źródło: „Podstawy

mikroekonomii”, Tomasz Zalega,

Warszawa 2005

Dziękuję za uwagę

9.05.21

Document Outline