W-III.
(15/16. X. 2008)
• W Cyklu I:
o biologicznym
podłożu
zróżnicowania
ludzkich emocji i
motywacji
• W-III --
Zróżnicowanie DÓŁ -
GÓRA:
emocje nieświadome
i świadome
W-III.
(15/16. X. 2008)
• W Cyklu I:
o biologicznym
podłożu
zróżnicowania
ludzkich emocji i
motywacji
• W-III --
Zróżnicowanie DÓŁ -
GÓRA:
emocje nieświadome
i świadome
Oto dwa domki - jeden zwyczajny, a drugi taki sam, ale z dymem
wydostającym się z lewego okna.
Gdy patrzą na nie (pod pewnym katem) pacjenci „z uszkodzeniami
półkuli prawej”, mówią, że domki są takie same.
Ale gdy zapytać, w którym byłoby lepiej mieszkać, wszyscy mówią, że woleliby
mieszkać w tym bez ognia.
Zapytani dlaczego, nie wiedzą i odpowiadają: “Nie mam pojęcia” czy “Zawsze
wybieram rzeczy z lewej” lub “Po prostu wygląda ładniej”
„ślepowidzenie”
• Odbierać bodźce (w tym, przejawy ekspresji)
vs widzieć, słyszeć, wiedzieć...
• Przykład: 100% trafnych odpowiedzi pacjenta
X. pytanego o kierunek przesuwania się
pasma na monitorze...
• –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––-
• Reagować emocjonalnie...BEZWIEDNIE
• POJĘCIA:
• - utajone poznanie
• - utajone emocje
W-3:
O TAJNIKACH
ZRÓŻNICOWANIA
BUDOWY UKŁADU NERWOWEGO
D Ó Ł - G Ó R A
* Znaczenie cech fizycznej konstrukcji układu
nerwowego:
rola DŁUGOŚCI dróg łączących różne ośrodki
nerwowe
* CZAS przebiegu impulsów drogami nerwowymi jako
wyznacznik
odmiennych cech zachowania (np. tzw. szybki
refleks)
* Procesy świadome zależą od aktywności ośrodków
korowych
- to jest od aktywności ośrodków położonych
stosunkowo
DALEKO od receptorów
* Główne siedliska emocji znajdują się NIŻEJ:
w ośrodkach podkorowych
DROGI IMPULSÓW
NERWOWYCH
POROWADZĄCE DO EMOCJI
bodzie
c
??
?
reakcja
emocjonalna*
*(odczucie)
FIGURA 3 - 1
Sekwencja bodziec - odczucie
Jednym z głównych celów badań nad emocjami było
Rozpoznanie procesu pośredniczącego pomiędzy pojawieniem
się bodźca a reakcją emocjonalną (odczuciami, zachowaniami)
[
Za: LeDoux, 1996)
ANATOMIA:
• piętra centralnego układu nerwowego
• drogi wstępujące i zstępujące
• połączenia z układem autonomicznym
• połączenia z układem obwodowym:
receptory i efektory
• STYMULACJE:
* bodźce zewnętrzne i wewnętrzne
(spoza
lub z CUN)
CIAŁO
MIGDAŁOWATE
BODŹCE
ZMYSŁOWE
WZGÓRZE
WZROKOWE
KORA
CZUCIOWA
(pierwotna)
KORA
CZUCIOWA
(skojarzeniowa)
KORA
CZUCIOWA
(przynosowa)
KORA
SUPRAMODALNA
(hipokamp)
1. własności bodźca
2. obiekty percepcyjne
3. reprezentacje polimodalne
4. Konteksty (pamięć)
ZACHOWANIE
EMOCJONALNE
AUTONOMICZNY
SYSTEM NERWOWY
SYSTEM
NEUROENDOKRY-
NOLOGICZNY
za: LeDoux 1998 str.195
1
2
3
4
RODZAJE DRÓG
a
RODZAJE EMOCJI
KORA
górna droga
CIAŁO
MIGDAŁOWATE
REAKCJA
EMOCJONALNA
dolna droga
(za: LeDoux 1996, str. 164)
WZGÓRZE
BODZIEC
Drogi dolna i górna do ciała migdałowatego
Droga DOLNA omija korę, dostarcza ciału migdałowatemu impulsy nieprzetworzone
świadomie. Jest więc odpowiedzialna za reakcje emocjonalne NIEŚWIADOME.
Droga GÓRNA umożliwia sekwencję:
bodziec – świadome rozpoznanie – ocena – reakcja afektywna - zachowanie
FIGURA 6 - 13
DOLNE I GÓRNE DROGI DO CIAŁA MIGDAŁOWATEGO
KORA
górna droga
WZGÓRZE
CIAŁO
MIGDAŁOWATE
BODZIEC
REAKCJA
EMOCJONALNA
dolna droga
(za: LeDoux 1996, str. 164)
„INSTANCJE” połączone drogą dolną
RECEPTORY
eksteroreceptory
interoreceptory
WZGÓRZE - zgrubne „rozpoznawanie” bodźców:
na podstawie jego parametrów zmysłowych
CIAŁO MIGDAŁOWATE (amygdala) - „odczytywanie”
(afektywnego) znaczenia bodźca
EFEKTORY
zewnętrzne
wewnętrzne
Droga DOLNA
(poczynając od receptorów):
połączenia wzgórze - ciało migdałowate
* afekt PIERWOTNY, bo pobudzenie ciała
migdałowatego
poprzedza
rozpoznanie
bodźca
(tj. odzwierciedlenie bodźca w
świadomości)
* afekt NIEŚWIADOMY: wyznaczający
reakcje bezwiedne
(
• Gdy CIAŁO MIGDAŁOWATE zostaje zniszczone, zwierzęta i
ludzie tracą umiejętność odczytywania emocjonalnego
znaczenia bodźców, choć nie tracą zdolności
spostrzegania danych bodźców jako obiektów, bo
• POSTRZEGANIE obiektu i jego EWALUACJA są oparte o
informacje przetwarzane przez mózg oddzielnie.
• Bodziec wywołuje w mózgu rozpoczęcie procesu
wartościowania, zanim systemy spostrzegania w pełni
przetworzą bodziec.
• Jest zaprawdę możliwe, że
- twój mózg będzie wiedział, co jest dobre a co złe,
- zanim ty dowiesz się szczegółowo, co to jest.
• Mechanizmy mózgu, które wywołują emocje są związane
z różnymi strukturami mózgu, ale AFEKT jako składowa
emocji pochodna jest od procesów wzbudzanych w
obszarze ciała migdałowatego.
[za: LeDoux 1996, str.69 ]
KORA
górna droga
CIAŁO
MIGDAŁOWATE
REAKCJA
EMOCJONALNA
dolna droga
(za: LeDoux 1996, str. 164)
WZGÓRZE
BODZIEC
Aktywna droga górna do ciała migdałowatego
.
Droga GÓRNA umożliwia sekwencję:
bodziec – świadome rozpoznanie – ocena – reakcja afektywna - zachowanie
s
Droga GÓRNA
(poczynając od receptorów)
* połączenia wzgórze - KORA - ciało
migdałowate
* afekt WTÓRNY, bo wzbudzany
po
rozpoznaniu
bodźca
* afekt odczuwany
* może być następstwem świadomej
oceny bodźca
• EMOCJE poza RECEPTORAMI:
kolejna droga powstawania
emocji
KORA
górna droga
CIAŁO
MIGDAŁOWATE
REAKCJA
EMOCJONALNA
dolna droga
WZGÓRZE
BODZIEC
* LeDoux przedstawia drogi impulsów wywołujących emocje, pochodzących
spoza CUN (z ekstero- i interoreceptorów).
* Sam umysł jednak jest także źródłem emocji: w następstwie procesów
symbolicznych (myśli, konkluzji, przewidywań) powstają reakcje emocjonalne.
* A zatem konieczne jest wskazanie - obok dróg dolnej i górnej (impulsów
zewnętrznych – drogi trzeciej: prowadzącej od ośrodków korowych do
ciał migdałowatych.
INTERAKCJE
impulsów
biegnących drogą dolną i górną
a rodzaje EMOCJI
I. Wpływ impulsów z drogi dolnej
(powstających
wcześniej) na przebieg procesów
przebiegających drogą
górną
– dominują silne afekty pierwotne
II. Względny brak wpływu impulsów z drogi
dolnej
– dominują afekty wtórne (wzbudzane po
ocenie
poznawczej)
III. Wpływ procesów powstających drogą górną
na reakcje afektywne: droga KORA – ciała
migdałowate
- procesy refleksyjne jako źródło reakcji
emocjonalnych
SYTUACJA EMOCJONALNA
UKŁAD CIAŁA
MIGDAŁOWATEGO
UKŁAD HIPOKAMPA
Utajona pamięć
emocji
Jawna pamięć
sytuacji emocjonalnej
Za: LeDoux 2000, s 237
Różne rodzaje pamięci mają różne lokalizacje...
Obecnie uważa się powszechnie, że w mózgu istnieje wiele różnych układów pamięci.
W pamięci świadomej, zwanej też deklaratywną lub
JAWNĄ
pośredniczy hipokamp i
związane z nim obszary korowe, podczas gdy w różnych formach pamięci utajonej,
nie-deklaratywnej pośredniczą inne układy.
Jednym z układów pamięci
UTAJONEJ
jest układ pamięci emocjonalnej, którego
częścią jest ciało migdałowate i powiązane z nim obszary.
Jeśli zostaniesz wystawiony na działanie bodźców, które obecne były w sytuacji,
kiedy doznałeś urazu, najprawdopodobniej zostaną pobudzone oba układy:
(1) Dzięki układowi hipokampowemu będziesz pamiętał, z kim byłeś i co robiłeś
w tamtej sytuacji, a także - jako suchy fakt - to, że sytuacja ta była straszna.
(2) Dzięki układowi, w którym główną rolę odgrywa ciało migdałowate, bodźce te
wywołają u ciebie napięcie mięśni, zmiany ciśnienia krwi i rytmu serca,
wydzielanie
hormonów i inne reakcje ciała i mózgu.
Ponieważ układy te aktywizowane są przez te same bodźce i funkcjonują
jednocześnie,
nie mamy wrażenia rozdzielności -
DYSOCJACJI
:
oba rodzaje wspomnień wydają się być częściami tej samej funkcji pamięci.