Plan Balcerowicza

to potoczna nazwa pakietu reform gospodarczo-

ustrojowych, przygotowanego w ciągu 111 dni,

którego realizacja rozpoczęła się w roku 1990.

http://www.youtube.com/watch?

v=vIhwCLjH-qI

Balcerowicz mówił:

„

Trzeba skończyć z fałszywą grą, w której ludzie udają,

że pracują, a państwo udaje, że płaci. Te kilkanaście
dni może zadecydować o latach. (...) Nasza propozycja
to gospodarka oparta na mechanizmach rynkowych, o
strukturze własnościowej występującej w krajach
wysokorozwiniętych, otwarta na świat. Gospodarka,
której reguły są dla wszystkich jasne: liczą się
umiejętności, wiedza, talent, sprawne ręce, chęć do
pracy.
Alternatywa, którą proponujemy, to życie udane,
zamiast udawanego. (...) Sytuacja jest skrajnie trudna,
ale

wyczekiwanie

może

ją

tylko

pogorszyć.

Społeczeństwo poprze program, jeżeli jasne będą jego
cele i skutki. Zmian systemowych nie będzie, dopóki
trwa inflacja. Dlatego pierwsze uderzenie musi być
wymierzone w nią".

Sytuacja makroekonomiczna

• Stopa inflacji wynosiła w 1989 roku ponad 340%,

nabierając cech hiperinflacji - średnia stopa inflacji

dla pięciu ostatnich miesięcy 1989 roku wynosiła

około 1000%!

• niedobory na rynku (kolejki, kartki, talony, przydziały)

• wymuszona substytucja, marnotrawstwo środków

produkcji oraz tzw. produkcja niechciana.

• Złoty polski był niewymienialny (nie tylko na obce

waluty, ale też w dużym stopniu na towary).

• Kurs oficjalny był kilkakrotnie niższy od

czarnorynkowego.

• Transakcji coraz częściej dokonywano w

dewizach.

• Realna stopa procentowa była ujemna,

usztywniano stawki płac, ceny produktów i marże.

• Budżet państwa wykazywał wysoki deficyt.

• Niski był także ogólny poziom życia społeczeństwa.

od II kw. 1982 r. m-czny przydział na benzynę do malucha - 30 litrów i kartki
na zeszyty;
zima 1982/1983 r. - talon na jedną parę obuwia skórzanego lub
skóropodobnego całorocznego lub tekstylnego jesienno-zimowego;
Reglamentację żywności zniesiono w sierpniu 1989 r.
http://www.youtube.com/watch?v=BL15EIRC1h8&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=7BIOnn1Vugk&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=badOug6QMjI&feature=related

• na mąkę i przetwory

zbożowe obowiązywała
specjalna kartka;

• na odcinek rezerwa”

dostawało się inny,
deficytowy towar, np.
zeszyty, rajstopy itp.
Informacje podawała prasa
lokalna;

• palacz, któremu nie

wystarczał przydział
miesięczny - 12 paczek -
mógł na papierosy zamienić
kartkę na wódkę. Za odcinek
alkohol” można też było
wykupić kawę;

• na kartkę czekolada można

było otrzymać tylko wyrób
czekolado-podobny.
Prawdziwej czekolady nie
produkowano z powodu
przejściowych trudności ze
zdobyciem ziarna kakaowego
za dewizy;

• http://tvp.info/magazyn/kartk

a-z-kalendarza/absurdy-prlu-
w-co-zapakowac-
przecier/2304175/absurdy-
prlu-w-co-zapakowac-
przecier/2304176

http://finanse.wp.pl/gid,12607646,galeria.html?T[page]=1
http://www.potempski.com/Background/slownik_prl.htm

W Polsce szalała hiperinflacja. „Gazeta
Wyborcza” podrożała od maja do grudnia 4-
krotnie (z 50 do 200 zł). W tym samym
okresie cena papieru wzrosła prawie 10-
krotnie. NBP wprowadził do obiegu banknoty
50- i 200-tys. Polacy gwałtownie ubożeli.
„W końcu roku w rękach ludności znajdowały
się zasoby pieniężne o trzykrotnie niższej
sile nabywczej niż na początku roku”.
Dla socjalistycznej gospodarki gwoździem do
trumny okazała się sierpniowa decyzja rządu
Mieczysława Rakowskiego o uwolnieniu cen
żywności.

W warunkach

państwowego

monopolu krok ten okazał się początkiem
katastrofy. W ciągu jednej nocy owoce, jajka,
mięso podrożały kilkakrotnie. Chłopi woleli
magazynować zboże, niż zamieniać je na
banknoty, które z tygodnia na tydzień traciły
na wartości.

„Brak cukru, papierosów, zapałek, mydła, alkoholu. Urynkowienie żywności
wyśrubowało ceny i zniosło gwarancje kartkowe, a zaopatrzenie po dawnemu
fatalne i bez perspektyw” – odnotowano w raportach Sekretariatu KC PZPR.

Grudzień poprzedniego roku = 100

Rok

MIESIĄCE

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

1989 111,0 119,8 129,4 142,1 152,3 161,6 177,1 247,0 331,6 513,2

628,

2 739,6

1990 179,6 222,5 232,0 249,4 260,9 269,8 279,5 284,6 297,7 314,6 330,

0 349,3

1991 112,7 120,3 125,7 129,1 132,6 139,0 139,1 140,0 146,0 150,7

155,

5 160,4

1992 107,5 109,4 111,6 115,7 120,4 122,4 124,0 127,4 134,1 138,1 141,

2 144,3

1993 104,1 107,6 109,9 112,4 114,5 116,0 117,3 120,0 123,0 125,3

130,

4 137,6

1994 101,8 102,9 105,0 108,0 109,9 112,4 114,1 116,0 121,3 124,8 127,

1 129,5

1995 104,1 106,3 108,0 110,5 112,5 113,6 112,5 112,9 116,3 118,3

119,

8 121,6

1996 103,4 105,0 106,6 108,9 110,3 111,4 111,3 111,9 114,0 115,5 117,

1 118,5

1997 102,9 104,0 104,9 105,9 106,6 108,2 108,0 108,1 109,5 110,8

112,

1 113,2

1998 103,1 104,9 105,5 106,3 106,7 107,1 106,7 106,0 106,9 107,6 108,

1 108,6

1999

a

101,5 102,1 103,1 103,9 104,6 104,8 104,5 105,1 106,6 107,8 108,

8 109,8

2000 101,8 102,7 103,6 104,0 104,7 105,5 106,2 105,9 107,0 107,8

108,

2 108,5

2001 100,8 100,9 101,4 102,2 103,3 103,2 102,8 102,5 102,8 103,2 103,

3 103,6

2002 100,8 101,0 101,2 101,7 101,5 101,1 100,6 100,2 100,6 100,9

100,

8 100,8

2003 100,4 100,5 100,8 101,0 101,0 100,8 100,5 100,1 100,6 101,2 101,

5 101,7

2004 100,4 100,5 100,8 101,6 102,6 103,5 103,4 103,0 103,3 104,0

104,

3 104,4

2005 100,1 100,0 100,2 100,5 100,8 100,6 100,4 100,3 100,7 101,1 100,

9 100,7

2006 100,2 100,2 100,1 100,8 101,3 101,0 101,0 101,3 101,5 101,6

101,

6 101,4

2007 100,4 100,7 101,1  101,6  102,2  102,2  101,9  101,6  102,3  103,0 103,

7 104,0

2008

 

 100,7 101,1 101,5 101,8 102,6 102,9 102,8 102,4 102,8 103,2 103,

4 103,3

2009 100,5  101,3  102,0 102,7  103,2  103,4  103,5  103,1  103,1  103,3

 103

,

5

 

Poprzedni miesiąc = 100

Rok

MIESIĄCE

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

1989 111,0 107,9 108,1 109,8 107,2 106,1 109,5 139,5 134,4 154,8 122,4 117,

7

1990 179,6 123,8 104,3 107,5 104,6 103,4 103,6 101,8 104,6 105,7 104,9

105,

9

1991 112,7 106,7 104,5 102,7 102,7 104,9 100,1 100,6 104,3 103,2 103,2 103,

1

1992 107,5 101,8 102,0 103,7 104,0 101,6 101,4 102,7 105,3 103,0 102,3

102,

2

1993 104,1 103,4 102,1 102,3 101,8 101,4 101,1 102,3 102,5 101,9 104,0 105,

6

1994 101,8 101,1 102,0 102,9 101,7 102,3 101,5 101,7 104,5 102,9 101,8

101,

9

1995 104,1 102,1 101,7 102,3 101,8 101,0

99,1 100,4 103,0 101,8 101,3 101,

5

1996 103,4 101,5 101,5 102,2 101,4 101,0

99,9 100,5 101,9 101,4 101,3 101,

3

1997 102,9 101,1 100,8 101,0 100,6 101,5

99,8 100,1 101,4 101,1 101,2 101,

0

1998 103,1 101,7 100,6 100,7 100,4 100,4

99,6 99,4 100,8 100,6 100,5 100,

4

1999

a

101,5 100,6 101,0 100,8 100,7 100,2

99,7 100,6 101,4 101,1 100,9 100,

9

2000 101,8 100,9 100,9 100,4 100,7 100,8 100,7 99,7 101,0 100,8 100,4

100,

2

2001 100,8 100,1 100,5 100,8 101,1

99,9

99,7 99,7 100,3 100,4 100,1 100,

2

2002 100,8 100,1 100,2 100,5

99,8

99,6

99,5 99,6 100,3 100,3

99,9 100,

1

2003 100,4 100,1 100,3 100,2 100,0

99,9

99,6 99,6 100,5 100,6 100,3 100,

2

2004 100,4 100,1 100,3 100,8 101,0 100,9

99,9 99,6 100,3 100,6 100,3 100,

1

2005 100,1

99,9 100,1 100,4 100,3

99,8

99,8 99,9 100,4 100,4

99,8 99,8

2006 100,2 100,0

99,9 100,7 100,5

99,7 100,0 100,3 100,2 100,1 100,0 99,8

2007 100,4 100,3 100,5  100,5  100,5  100,0  99,7  99,6  100,8  100,6  100,7 100,

3

2008

 

 100,7 100,4 100,4 100,4 100,8 100,2 100,0 99,6 100,3 100,4 100,2 99,9

2009  100,5  100,9  100,7  100,7  100,5  100,2  100,1  99,6  100,0  100,1  100,3

 

1989 183,2 170,3 174,2 177,8 185,4 191,3 203,9 282,7 369,2 557,1 657 739,6

1990

1107,

6

1283,

1

1232,

8

1202,

9

1176,

5

1151,

2

1094 848,5 658

456 385,9 349,3

1991 194,9 180 181,8 171 167,8 172,4 168,3 167,6 167,1 164,8 162,7 160,4
1992 145,4 140,1 138,1 140,2 143,2 139 141,3 144,3 146,5 146,4 145,4 144,3
1993 137,5 139,7 139,7 138,1 135,8 134,3 134,8 134,4 131 129,8 133 137,6
1994 132,4 129,9 130,2 131,2 131,2 132,7 132,8 132,2 134,6 136,1 133,5 129,5
1995 132,3 133,6 133,1 132,4 132,3 130,3 127,6 125,7 124,2 122,4 122 121,6
1996 121 120,4 120,4 120,3 119,8 119,5 120,4 120,5 119,5 119,5 119,1 118,5
1997 117,8 117,3 116,6 115,3 114,6 115,3 114,9 114,5 113,6 113,1 113,2 113,2
1998 113,6 114,2 113,9 113,7 113,3 112,2 111,9 111,3 110,6 109,9 109,2 108,6
1999 106,9 105,6 106,2 106,3 106,4 106,5 106,3 107,2 108 108,7 109,2 109,8
2000 110,1 110,4 110,3 109,8 110 110,2 111,6 110,7 110,3 109,9 109,3 108,5
2001 107,4 106,6 106,2 106,6 106,9 106,2 105,2 105,1 104,3 104 103,6 103,6
2002 103,4 103,5 103,3 103 101,9 101,6 101,3 101,2 101,3 101,1 100,9 100,8
2003 100,5 100,5 100,6 100,3 100,4 100,8 100,8 100,7 100,9 101,3 101,6 101,7
2004 101,6 101,6 101,7 102,2 103,4 104,4 104,6 104,6 104,4 104,5 104,5 104,4
2005 103,7 103,6 103,4 103 102,5 101,4 101,3 101,6 101,8 101,6 101 100,7
2006 100,6 100,7 100,4 100,7 100,9 100,8 101,1 101,6 101,6 101,2 101,4 101,4
2007 101,6 101,9  102,5 102,3 102,3 102,6 102,3 101,5 102,3 103,0 103,6 104,0

Rok

Analogiczny miesiąc poprzedniego roku = 100

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

1989 183,2 176,2 175,5 176,1 178,2 180,7 184,4 198,1 219,6 258,1 300,3 351,1

1990

1107,

6

1198,

3

1210,

7

1208,

5

1201,

1

1191,

2

1174

1112,

6

1020,

4

887,1 773,6 685,8

1991 194,9 186,9 185,1 181,1 178 177,1 175,6 174,5 173,6 172,5 171,4 170,3
1992 145,4 142,7 141,1 140,8 141,3 140,9 141 141,4 142 142,5 142,8 143
1993 137,5 138,6 139 138,7 138,1 137,4 137 136,7 136 135,3 135 135,3
1994 132,4 131,1 130,8 130,9 131 131,3 131,5 131,6 132 132,4 132,5 132,2
1995 132,3 133

133 132,9 132,8 132,3 131,6 130,8 130 129,2 128,4 127,8

1996 121 120,7 120,6 120,5 120,4 120,2 120,2 120,3 120,2 120,1 120 119,9
1997 117,8 117,6 117,2 116,7 116,3 116,1 115,9 115,8 115,5 115,3 115,1 114,9
1998 113,6 113,9 113,9 113,9 113,7 113,5 113,2 113 112,7 112,4 112,1 111,8
1999 106,9 106,3 106,2 106,2 106,3 106,3 106,3 106,4 106,6 106,8 107 107,3
2000 110,1 110,3 110,3 110,1 110,1 110,1 110,3 110,4 110,4 110,3 110,2 110,1
2001 107,4 107 106,7 106,7 106,8 106,7 106,5 106,3 106,1 105,8 105,6 105,5
2002 103,4 103,4 103,4 103,3 103 102,8 102,5 102,4 102,3 102,1 102 101,9
2003 100,5 100,5 100,5 100,4 100,4 100,5 100,5 100,5 100,6 100,7 100,7 100,8
2004 101,6 101,6 101,6 101,8 102,1 102,5 102,8 103 103,2 103,3 103,4 103,5
2005 103,7 103,7 103,6 103,4 103,2 102,9 102,7 102,5 102,5 102,4 102,2 102,1
2006 100,6 100,6 100,6 100,6 100,7 100,7 100,7 100,8 100,9 101

101

101

2007 101,6 101,7 102,0  102,1 102,1  102,2  102,2 102,1 102,1  102,2 102,3 102,5

Rok

Analogiczny okres narastający poprzedniego roku = 100okres

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

Przyczyny inflacji

• nadmierna emisja pieniędzy, nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego,

prowadzona poprzez:

– dodruk banknotów niemających pokrycia

– oprocentowanie pieniędzy

– działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja

pieniądza").

• kłopoty finansowe państwa i konieczność finansowania deficytu

budżetowego,

• nadmierny wzrost płac w gospodarce,

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. znaczny

wzrost cen surowców energetycznych np. wzrost cen ropy naftowej), który

prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży’

• ograniczenie podaży dóbr np. zboża z powodu nieurodzaju, wzrost

zagregowanego popytu w gospodarce

• wysokie obciążenia podatkowe,

• nadmierna ilość monopoli w gospodarce (monopoliści wzrost kosztów

produkcji mogą przenosić na cenę)

• zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze

• wadliwa struktura gospodarki

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany

kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu

nad importem)

Skutki inflacji

• spadek wartości niezabezpieczonych oszczędności,

• realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności,

które nie podlegają waloryzacji; w szczególności

skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się

dochodów osób, których nominalne dochody są stałe

• tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek.

• tzw. koszty zmienianych jadłospisów

• brak stabilności w prowadzeniu działalności

gospodarczej,

• naciski pracowników na wzrost płac,

• spadek wartości i zaufania do pieniądza,

• rozbieżność pomiędzy planowanymi a rzeczywistymi

zyskami,

• wyższe dochody nominalne,

• ograniczenie produkcji,

• utrudnienia w rozliczaniu transakcji zagranicznych,

System gospodarczy

• Gospodarka w Polsce była nierynkowa i

zdominowana przez sektor państwowy,

• Dominowała własność państwowa (ogromne

przedsiębiorstwa przemysłowe, transportowe i

budowlane, państwowy system bankowy i

większość usług)

• Państwo dotowało i regulowało sferę produkcji i

konsumpcji.

• Producenci nie kierowali się realnym

popytem, tylko odgórnymi nakazami.

• Powszechne były przerosty zatrudnienia w

przedsiębiorstwach państwowych.

• Cały system był nastawiony na produkcję

antyimportową, istniał powszechny

protekcjonizm państwowy - stawki celne i inne

ograniczenia praktycznie uniemożliwiały

sprowadzanie na większą skalę towarów z

zagranicy.

Struktura gospodarki

• duża dysproporcjonalność.

• Przeważał w niej przemysł ciężki - pod względem

produkcji (wytwarzał on 2/3 całej produkcji przemysłowej),

jak też koncentracji środków trwałych i zasobów siły

roboczej.

• Duży udział w majątku trwałym posiadało rolnictwo.

• Sektor usług pozostawał niedorozwinięty.

• Udział usług w strukturze ŚT wynosił w 1989 roku jedynie

4%, zaś w krajach OECD wskaźnik ten był 6x większy!

• Preferowano inwestycje rozwojowe kosztem inwestycji

modernizacyjnych -duże zacofanie techniczne i wysoki

stopień dekapitalizacji majątku trwałego.

• Silny nacisk nie na wzrost jakościowy, lecz ilościowy.

• Eksport (szczególnie wyrobów przemysłu maszynowego,

tekstylnego, elektronicznego i farmaceutycznego) oraz

import (głównie ropy naftowej i gazu ziemnego) cechowały

się ogromną zależnością od rynku radzieckiego.

Zadłużenie zagraniczne

• Było olbrzymim obciążeniem

dla polskiej gospodarki.

• Narastało ono zwłaszcza w

latach siedemdziesiątych

• 1 mld dolarów w roku 1971,

• 8 mld w roku 1975,

• 25 mld dolarów w roku 1980

• Pod koniec 1989 roku nasz

dług wynosił już 41 mld USD.

• Głównymi wierzycielami

Polski były rządy zachodnie,

reprezentowane przez Klub

Paryski oraz zachodnie banki

komercyjne, zrzeszone w

Klubie Londyńskim.

Kredyty nie

zostały

wykorzystan

e we

właściwy

sposób -

tylko 20%

puli

przeznaczon

o na

inwestycje

XII 1989 roku plan był gotowy i uzyskał
poparcie MFW.
Początek 1990 r. - utworzenie funduszu
stabilizującego dla gospodarki polskiej w
wysokości 1 mld USD:

– z darowizn krajów OECD w wysokości

300mln USD

– z pożyczek tych krajów.
– MFW przyznał też kredyt stand-by w

wysokości ok. 720 mln USD na wsparcie
programu stabilizacyjnego.

• „Wierzymy, że społeczeństwo rozumie, że mamy historyczną

szansę zmian nie tylko politycznych, ale także ekonomicznych –

powiedział wicepremier. – Wierzę w dojrzałość społeczeństwa”.

I dodał: „Istnieje naturalna tendencja do porównywania tego, co

będzie, z tym, co jest. Należy jednak także porównywać to, co

będzie, z tym, co by było, gdyby nadal królowała u nas

gospodarka nakazowa, rozdzielcza, scentralizowana.

Niewątpliwie sytuacja byłaby wtedy jeszcze gorsza”.

• Mimo coraz gorszych warunków życia nastroje społeczne

jesienią 1989 r. były dobre. Rząd Tadeusza Mazowieckiego

cieszył się rosnącym poparciem, które w listopadzie

przekroczyło 80%. 57%. Polaków ufało, że w ciągu trzech lat

nastąpi poprawa ich warunków życia. W ogłoszonych na

początku stycznia 1990 roku wynikach sondażu, poparcie dla

planu Balcerowicza wynosiło ok. 50%, przy prawie 15% głosów

przeciw. Później z miesiąca na miesiąc poparcie systematycznie

malało.

• Jednak po najboleśniejszym okresie przemian ekonomiczno-

ustrojowych (lata 1990-1993) i odejściu z rządu Leszka

Balcerowicza, publiczna ocena jego planu ulegała okresowym

wzrostom i spadkom, które są dość ściśle związane z

okresowym pogorszeniem lub poprawą koniunktury w Polsce.

• Program gospodarczy rządu zakładał taką przebudowę

systemu gospodarczego, aby możliwie szybko, za pomocą

działań radykalnych stworzyć system gospodarki rynkowej

typu zachodniego.

• Realizacja programu przebiegała w dwóch fazach:

W I etapie, który trwał do początku 1990r. - działania mające

na celu zahamowanie tempa wzrostu cen, powstrzymanie

ucieczki od złotego oraz ograniczenie deficytu budżetowego.

Faza ta obejmowała również przygotowywanie projektów

zmian w systemie gospodarczym i podejmowanie

odpowiednich działań organizacyjnych i legislacyjnych.

II etap - początek 1990r. faza przemian zasadniczych.

Wprowadzenie w życie zestawu radykalnych działań

antyinflacyjnych, które miały umożliwić zdecydowane

obniżenie tempa wzrostu cen i przywrócenie równowagi

rynkowej. W fazie tej miały być realizowane przygotowane

wcześniej fundamentalne zmiany systemowe.

• „Skuteczna realizacja programu stabilizacji gospodarki jest

niezbędnym warunkiem powodzenia zmian systemowych.

Zmiany takie nie mogą być bowiem skutecznie

przeprowadzane w warunkach silnej inflacji. Tylko przy

realizacji opisanych działań stabilizacyjnych, połączonych z

przemianami systemowymi można ponadto oczekiwać

realnej pomocy zagranicznej”

do Polski przyjechał Jeffrey Sachs - doradca kilku

krajów, które pokonały inflację (Boliwii, gdzie w ciągu

roku inflacja spadła z 40 tys.% do 5%). Namawiał do

zdecydowanego skoku w gospodarkę rynkową

poprzez urealnienie cen, stabilizację kursu

walutowego, likwidację dotacji i deficytu

budżetowego, otwarcie dla przedsiębiorczości

krajowej i inwestycji zagranicznych.

- Jeśli Polska zdecyduje się na ten program, może

liczyć na pomoc i poparcie międzynarodowych

instytucji finansowych - przekonywał. - Miliardowa

pomoc jest możliwa, ale żeby ją dostać, trzeba

dokonać czegoś spektakularnego. Jeśli Polska będzie

iść powoli, ostrożnie, nic z tego nie będzie.

Wykorzystajcie tę szansę! Ludzie, jeśli mają zaufanie

do rządu, mogą znieść bardzo wiele, tu zaś wcale nie

chodzi o zaciskanie pasa ani wyrzeczenia.

Największą gałęzią przemysłu w waszym kraju

jest stanie w kolejkach. Musicie z tym skończyć!

Plan składał się z 2 elementów: programu

stabilizacyjnego i zmian systemowych.

Stabilizacja miała polegać na cięciach budżetowych,

zniesieniu dotacji do większości towarów i usług,

uwolnieniu cen, płac i stóp procentowych,

wprowadzeniu wymienialności złotówki. Autorzy

proponowali, by w okresie przejściowym część cen była

nadal kontrolowana - przede wszystkim ceny energii i

paliw.
Zmiany systemowe miały polegać na stworzeniu

jednolitego i prostego systemu podatkowego, pełnej

wolności w korzystaniu z praw własności, nieingerencji

państwa w obrót nieruchomościami, pełnej wolności

działań gospodarczych, kształtowania cen i płac,

likwidacji jawnych i niejawnych monopoli - i wreszcie

pełnej prywatyzacji majątku państwa.

Na plan składało się 10 ustaw:
• Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych –

usuwała gwarancję istnienia wszystkich przedsiębiorstw państwowych
niezależnie od ich wyników finansowych i efektywności produkcji (w PRL
przedsiębiorstwa, które nie przynosiły zysku, były finansowane z
budżetu),

• Ustawa o prawie bankowym – zakazywała finansowania deficytu

budżetowego przez BC, uniemożliwiała emisję pieniędzy bez pokrycia.
Odtąd deficyt budżetowy państwa wolno jest finansować tylko kredytami,
a nie emisją pieniędzy.

• Ustawa o kredytowaniu – znosiła preferencje kredytowe

przedsiębiorstw państwowych wiążąc stopę % ze stopą inflacji, (W latach
80. coraz wyższa inflacja dawała przedsiębiorstwom złudzenie osiągania
zysków. Nisko oprocentowane kredyty stanowiły dla nich stały zastrzyk
gotówki. W PRL przedsiębiorstwa, mimo posiadanych zasobów
finansowych, stale miały problemy z kupnem maszyn czy komponentów
do produkcji - ciągle ich brakowało. Od 1 stycznia 1990 r. NBP ustalał
stopy procentowe powyżej wskaźnika inflacji. Firmy po raz pierwszy miały
odczuć, co oznacza "twarde ograniczenie budżetowe", czyli brak
pieniędzy na sfinansowanie działalności.)

Ustawa o podatku od wzrostu wynagrodzeń - Przedsiębiorstwa,
które przekraczały dopuszczalny wzrost płac ustalany poniżej
wskaźnika inflacji, musiały za każdą złotówkę przekroczenia płacić 2
zł, a jeśli przekroczenie było większe niż 3 proc., nawet 5 zł podatku.

Ustawa o nowych zasadach opodatkowania – ujednolicała
zasady płacenia podatków we wszystkich sektorach gospodarczych.
Wprowadzała jednolity, 40-procentowy podatek we wszystkich
sektorach gospodarki oraz podnosiła niektóre stawki podatkowe,
urealniając je o inflację.

Ustawa o działalności gospodarczej prowadzonej przez
inwestorów zagranicznych – nakładała na zagraniczne
przedsiębiorstwa zobowiązanie do odsprzedania państwu dewiz po
ustalonym przez BC kursie, zwalniała przedsiębiorstwa z kapitałem
zagranicznym z płacenia popiwku, zapowiadała możliwość wywozu
zysków za granicę.

Ustawa o prawie celnym – ujednolicała zasady clenia
importowanych towarów dla wszystkich podmiotów gospodarczych.

Ustawa o zatrudnieniu – zmieniała reguły funkcjonowania biur
pośrednictwa pracy

• Ustawa o prawie dewizowym – wprowadzała wymienialność

wewnętrzną złotego, likwidowała państwowy monopol w handlu
zagranicznym. Przedsiębiorstwa eksportujące były zobowiązane
do odsprzedawania bankom zarobionych dewiz, banki zaś do
odsprzedawania nadwyżek do NBP. Polacy nie mogli bez
zezwolenia NBP trzymać dewiz na kontach w zagranicznych
bankach; zlikwidowano też sprzedaż za dewizy (Peweks i
Baltona).

• Ustawa o szczególnych warunkach zwalniania

pracowników – zapewniała ochronę zwalnianych z pracy
(zwłaszcza w przypadku zwolnień grupowych), gwarantowała
odprawę finansową i wprowadzała okresowe zasiłki dla
bezrobotnych.

• Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym

(uchwalona w lutym 1990 r.) – określała, co to są praktyki
monopolistyczne i ustalała sankcje za ich stosowanie - do 15
proc. przychodów z poprzedniego roku. Utworzyła też urząd
antymonopolowy.

Program stabilizacyjny składał się z
czterech obszarów oddziaływania
rządu:

– zliberalizowanie polityki cenowej
– ścisła kontrola ukształtowania dochodów

(głównie wynagrodzeń ludności)

– utrzymanie stabilnego kursu walutowego

w połączeniu z rozluźnieniem
kształtowania obrotów z zagranicą

– restrykcyjna polityka pieniężna,

zrównoważenie budżetu państwa.

Podstawowe cele

• niedopuszczenie do wzrostu inflacji, a

w miarę możliwości do jej obniżenia,

• zredukowania deficytu budżetowego
• powstrzymanie ucieczki ludności i

przedsiębiorstw od złotego do walut
wymiennych.

Kotwice antyinflacyjne

Restrykcyjna polityka dochodowa państwa

– zamrożenie płac - popiwek - indeksowanie płac wskaźnikiem inflacji razy

współczynnik 0.2 (od II –IV 1990 0.3, później 0.6) +bardzo wysokie kary za

przekroczenie wskaźnika

Restrykcyjna polityka pieniężna NBP

– dodatnia realna stopa procentowa w celu przyciągnięcia gotówki na

rachunki bankowe i ograniczenia transakcji gotówkowych,

– dewaluacja złotówki z wprowadzonym stałym kursem 9500 zł/USD (od 05.91

- 11000) w celu ograniczenia działalności czarnego rynku walutowego.

– ustawowy zakaz zaciągania przez państwo w banku centralnym

nieoprocentowanego kredytu na pokrycie deficytu budżetowego

Twarda polityka finansowa państwa

– ograniczono udział dotacji w wydatkach publicznych z 38% w roku 1989 do

ok. 14% w roku 1990

– Wprowadzono wysoką stopę podatku dochodowego od przedsiębiorstw,

instytucji i ludności (50%  40%).

– w zakresie prawa wynagrodzeń wprowadzono podatek od funduszu

wynagrodzeń, wspomniany wcześniej popiwek oraz wysokie składki na ZUS

(43%  48%)

Otwarcie na handel zagraniczny i zmiana polityki dewizowej

– Wprowadzono nowe, liberalne prawo celne z jednoczesnym obniżeniem

stawek celnych nawet do stawki 0% (maksymalnie 45%) i brakiem

reglamentacji dewizowej.

Transformacja systemowa

• Zmiany spowodowane planem Balcerowicza były

kreowaniem nowej jakości życia gospodarczego.

• Założono tworzenie rynkowych warunków funkcjonowania

wszystkich jednostek gospodarczych, ale również, a może

przede wszystkim przekształcenia tzw. infrastruktury

systemowej, czyli szerokie zmiany instytucjonalne.

• Państwo zastąpione zostało przez wiele niezależnych

przedsiębiorstw (1990-93 powstało ponad milion nowych firm

prywatnych.)

• Rynek zaczął dyktować ceny na zasadzie równowagi między

popytem a podażą, a nie nakazów i centralnych planów.

• Zdemonopolizowano wielu gałęzi np. przemysłu mięsnego,

cukrownictwa czy komunikacji co przyniosło skutek w postaci

dwukrotnego wzrostu zatrudnienia w firmach zatrudniających

od 50 do 100 pracowników.

• Gospodarka stała się otwarta wobec zagranicy (w latach

1990 - 91 eksport na Zachód wzrósł o 60%, a import o 53%),

• Zliberalizowano rynek pracy, stworzono w zasadzie od

podstaw rynek kapitałowy udało się wprowadzić

wymienialność złotego i społeczne uznanie go za środek

gromadzenia rezerw i jedyny regulator rynku, a jednocześnie

urealniono rynek walutowy.

Prywatyzacja

Ważnym elementem planu były też

przekształcenia własnościowe - prywatyzacja,

reprywatyzacja i tworzenie nowych przedsiębiorstw.

Stosowano dwie metody prywatyzacji:

• kapitałowa

Dla dużych firm w dobrej kondycji finansowej

poprzez przekształcenie w jednoosobową spółkę

Skarbu Państwa (JSSP), a następnie sprzedaż

inwestorowi lub w ofercie publicznej.

• poprzez likwidację

W sytuacji braku ekonomicznego uzasadnienia

dalszej działalności decydowano się na zaprzestanie

działalności lub inne formy pozbycia się majątku

przedsiębiorstwa np. leasing pracowniczy.

Wskaźniki ekonomiczne w Polsce w latach 1990-
1991

Wyszczególnienie

Lata

Zmiana w (%)

1990

1991

ceny

585,8

70,3

PKB

-10,5

-7,5

płace realne

-24,4

-0,3

eksport

24,7

-18,5

import

-2,5

24,3

produkcja rolnicza

-2,2

-2,0

produkcja przemysłowa

-24,2

-11,9

stopa bezrobocia

6,1

11,5

deficyt budżetowy (% PKB) 3,1

3,8

Sytuacja ekonomiczna w Polsce w latach 1994-

1999.

Wyszczególnie

nie

Lata

Zmiana w(%)

1994 1995 1996 1997 1998 1999

PKB

5,2

7,0

6,1

7,0

4,9

4,5

stopa bezrobocia

16

14,9 13,2 10,3 10,4 10,8

ceny

32,2 27,8 19,9 14,9 11,8 7,6

płace realne

0,5

3,0

5,7

6,0

5,6

5,9

eksport

21,9 32,8 10,3 9,0

3,9

2,6

deficyt
budżetowy

(%PKB)

2,7

2,6

2,5

1,4

2,3

2,3

saldo handlu
zagranicznego
(% PKB)

0,6

0,5

-2,8

-5,0

-5,6

-6,8

PKB per capita w

USD**

5900 6600 6900 7500 8000 8500

Stopień urynkowienia gospodarki polskiej na koniec 1992
roku.

prywatyzacja

udział sektora
prywatnego w PKB 45,4%

liberalizacja cen

ceny w 95% wolne

polityka pieniężna

niezależny Bank

Centralny i sieć
państwowych oraz

prywatnych banków
handlowych

handel zagraniczny

liberalizacja importu,
poziom ceł średnio 14%

inwestycje
zagraniczne

brak limitów

określających udział
kapitału obcego w

przedsiębiorstwach

Rok

Polsk
a

Węgry

Czech
y

Rosja

Ukrain
a

Biało
ruś

Finlan
dia

1990

-

9,68%

-6,67% -1,20% -3,00% -3,60%

-1,90% +0,01%

1991

-

7,02%

-11,9% -11,6% -5,00% -8,70%

-1,40%

-6,39%

1992

+2,51

%

-3,06% -0,51%

-

14,50

%

-9,90%

-9,60%

-3,81%

1993

+3,74

% -0,58%

+0,06

% -8,70%

-

14,20

%

-7,60%

-1,24%

1994

+5,29

%

+2,95

%

+2,22

%

-

12,70

%

-

22,90

%

-

11,70%

+3,94%

1995

+6,95

%

+1,49

%

+5,94

%

-4,10%

-

12,20

%

-

10,40%

+3,45%

1996

+6,00

%

+1,32

%

+4,16

% -3,60%

-

10,00

%

+2,80

% +3,79%

1990-

96

+6,61

%

-

16,1%

-

1,94%

-

41,94

%

-

58,55

%

-

34,29

%

-0,75%

Dynamika PKB wybranych krajów, obliczonego wg
parytetu siły nabywczej

Rok

Polsk

a

Węgr

y

Czech

y

Słowa

cja

Bułga

ria

Finlan

dia

199

1

12,2%

6,1%

3,8%

9,6%

8,5%

6,6%

199

2

14,3%

11,8

%

2,6%

10,6%

14,3%

11,7%

199

3

16,4%

12,9

%

3,2%

13,9%

15,7%

16,3%

199

4

16,0%

10,9

%

3,2%

14,5%

13,4%

16,6%

199

5

14,9%

10,9

%

3,1%

14,8%

14,1%

15,4%

Stopa bezrobocia w wybranych krajach

Cytaty z prasy:

• „W przededniu Nowego Roku polskie społeczeństwo piło, śpiewało i tańczyło na

ulicach, ponieważ świętowało rok, który przyniósł koniec dominacji

komunistycznej. W dniu Nowego Roku obudziło się zupełnie wytrzeźwiałe.

W sklepach w całym kraju cena chleba miała wzrosnąć o 40 proc., cena szynki

o 55 proc., ceny elektryczności i gazu skoczyły o 400 proc., węgla o 600 proc.

Ceny benzyny wzrosły o 100 proc.” – napisał „Newsweek”.

• „Lawina ruszyła – donosiła w pierwszych dniach stycznia „Gazeta Wyborcza”. –

Nowe ceny w nowym roku tak naprawdę zaczęliśmy poznawać w środę. […]

W Poznaniu ceny mięsa są przeciętnie dwa razy wyższe niż w ubiegłym

tygodniu – schab 20 350 zł (poprzednio 11 050), a wołowina bez kości

15 500 zł (8900 zł). Horrendalnie podrożały wędliny – kiełbasa krakowska

z 11 750 do 30 400 zł, kiełbasa zwyczajna z 7250 do 12 300 zł”. Początkową

dezorientację rychło zaczęły zastępować szok i przerażenie. „Oni tam chyba

powariowali i chcą, aby nas tu w sklepach klienci pobili” – żaliły się reporterowi

ekspedientki sklepu Społem.

• Największą trwogę budziły błyskawicznie rosnące ceny produktów pierwszej

potrzeby, przede wszystkim jedzenia: „Chleb najważniejszy! Skok ceny o 800 zł

przez jedną noc? przerażające. Jeden bochenek dziennie to 70 tys. zł na

miesiąc. A ja zarabiam 280 tys. zł. Podnieśli mi czynsz, światło, Jezus!”.

• Do kancelarii Ministerstwa Finansów nadchodziły listy z całego kraju. Wiele

z nich zawierało złorzeczenia i inwektywy, najwyraźniej formułowane przez

ludzi zagubionych w nowej rzeczywistości i nierozumiejących sensu

zachodzących przemian. „Zwracam się do Pana, jako jednego z hersztów tej

solidarnościowej bandy rozbójniczej, która dzięki naiwności społeczeństwa

dorwała się do koryta i władzy – pisała mieszkanka Warszawy. – Nie wierzę, że

wasz rząd ma jeszcze jakieś poparcie społeczeństwa. Prowadzicie politykę

eksterminacji narodu. To nie jest żaden program uzdrowienia gospodarki, tylko

ludobójstwo. Działania wasze zmierzają do zniszczenia rolnictwa i przemysłu

wydobywczego”.

Ujemne skutki planu Balcerowicza

• W 1990 r. zatrudnienie w sektorze uspołecznionym

spadło o ~ 6% (1,1mln)

• Bezrobocie wzrosło w ciągu roku z zera do około 1,1mln,

a stopa bezrobocia wynosiła 6% na koniec 1990 r.

• W 1989-1993 bezrobocie sięgnęło 3 mln osób, pogłębiła

się pauperyzacja ogromnej większości

społeczeństwa (40%ludzi żyło w 1993 r. poniżej

minimum socjalnego), zmniejszenie się realnych płac,

rent i emerytur o ok.30% i o 50% dochodów rolników

(PGR) - spadek dochodów realnych ludności.

• eksport do krajów zachodnich wzrósł o około 40%

natomiast import rósł wolniej. To spowodowało powstanie

nadwyżki w obrocie dolarowym.

• Zahamowano inflację na znacznie wyższym poziomie cen

niż zakładano

• inflacji nie udało się całkowicie stłumić - wzrost cen

3-4% miesięcznie (42-60% rocznie) W 1992 r. wyniosła

43%, a w 1993 r. 35,7%.

Dynamika liczby

zatrudnionych w wybranych

krajach [%]

Okre

s

P

o

ls

k

a

W

ę

g

ry

C

z

e

c

h

y

R

o

s

ja

U

k

ra

in

a

B

ia

ło

ru

ś

F

in

la

n

d

ia

1990-

96

-15,3 -26,2 -10,2 -12,3 - 8,4 -16,1

-16,4

czynniki zewnętrzne wpływające na nasilanie się

recesji

• Załamanie się eksportu do ZSRR. Był to czynnik o kolosalnym

znaczeniu dla polskiej gospodarki przed 1989 rokiem w ogromnym

stopniu uzależnionej od wymiany handlowej ze Związkiem

Radzieckim. Ogółem negatywny wpływ tego załamania, jak się

ocenia, kosztował nas 3.5 - 5% PKB

• Aneksja Kuwejtu przez Irak i wojna w Zatoce Perskiej. ONZ

potępiła Irak -zapowiedziano twarde sankcje gospodarcze. Polska

miała rozbudowane stosunki gospodarcze z Irakiem - obroty

towarowe oraz kontrakty inwestycyjne (w energetyce, budowie

szlaków komunikacyjnych). Straty spowodowane zerwaniem

kontraktów ocenia się na około 2 miliardy dolarów; do tego należy

doliczyć pół miliarda dolarów długu, którego Irak nie oddał Polsce w

postaci dostaw ropy - co spowodowało, że tę ropę Polska musiała

kupować gdzie indziej, już po dużo wyższej cenie.

• Proces jednoczenia się Niemiec. Gdy NRD weszła do systemu

gospodarczego RFN i jednocześnie EWG, nasze powiązania z jej

obszarem zmieniły się zdecydowanie na niekorzyść Polski. NRD

ustaliła zawyżony kurs rubla transferowego, co przyniosło Polsce

spore straty. W NRD zamykano np. kopalnie soli potasowych i zakłady

chemiczne, z którymi współpracowały polskie przedsiębiorstwa.

• Sytuacja polityczna w Polsce - Coraz częściej krytykowano rząd co

nie sprzyjało reformom.

Sukces Planu Balcerowicza

• Uruchomienie i rozwój mechanizmów rynkowych. Ceny

ustalały się na poziomie równowagi podaży i popytu, zniknął

problem niedoborów, po wprowadzeniu wolnego rynku towarów

konsumpcyjnych doszło do likwidacji kolejek.

• Zahamowanie inflacji,

• Umocnienie złotego, wprowadzenie jego wymienialności

wewnętrznej, a potem także zewnętrznej, ustabilizowanie kursu

dolara

• Likwidacja deficytu budżetowego - w roku 1990 udało się nawet

osiągnąć niewielką nadwyżkę budżetową.

• Otwarcie gospodarki na świat. Dodatnie saldo wymiany

handlowej z zagranicą oraz napływ zagranicznych inwestycji.

• Rozpoczęcie procesów prywatyzacyjnych i

demonopolizacyjnych w gospodarce.

• Powstanie rynku kapitałowego.

• Pozytywne zmiany w strukturze gospodarki - zarówno pod

względem działowo -gałęziowym, własnościowym jak i

organizacyjnym.

• Od roku 1992 w polskiej gospodarce nastąpił okres stałego wzrostu

gospodarczego. W roku 1993 PKB wzrósł o 3.8%, a w 1994 o 5.2%.

Zarzuty wobec planu Balcerowicza

• Zbyt duży zakres liberalizacji handlu

zagranicznego, do której polska gospodarka nie była

przygotowana. Wpływała ona bardzo negatywnie na

krajową produkcję przemysłową i rolniczą.

• Zbyt wysoka skala dewaluacji połączoną z za długim

utrzymywaniem zaniżonego kursu dolara.

• Wysokie, hamujące rozwój inwestycji obciążenia

podatkowe przedsiębiorstw państwowych - zbyt

duży podatek majątkowy w formie 40% dywidendy od

funduszu założycielskiego.

• Zerwanie przez państwo z polityką

protekcjonizmu i jednolite traktowanie wszystkich

podmiotów gospodarczych a także brak preferencji - np.

w formie korzystnie oprocentowanych kredytów - dla

niektórych, najwrażliwszych gałęzi gospodarki. Niektóre

branże przemysłu ciężkiego (przemysł wydobywczy,

stoczniowy i hutniczy), budownictwo oraz rolnictwo

najboleśniej odczuły wprowadzenie mechanizmów

rynkowych i otwarcie gospodarki na świat.

Do najczęściej krytykowanych elementów towarzyszących

wprowadzeniu planu należą :

• Ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych (z grudnia

1989), dzięki której z rynku miał być ściągnięty "nawis inflacyjny".

Uchylono postanowienia umów kredytowych dotyczących

przywilejów i preferencji w zakresie dostępu do kredytów i ich

oprocentowania poniżej inflacji. Wprowadzało "zmienne" progi

oprocentowania zamiast umownych (w już zawartych umowach

kredytowych) - w rezultacie, w warunkach istniejącej hiperinflacji,

banki z dnia na dzień mnożyły swoje wierzytelności wobec

kredytobiorców.

• utrzymanie przez okres kilkunastu miesięcy (styczeń 1990 - maj

1991) stałego kursu dolara (9 500 zł za dolara) - tak zwana kotwica

antyinflacyjna. Skutkiem ubocznym był spadek siły nabywczej

oszczędności i zadłużenia w dolarach oraz możliwość zysku

inwestorów zagranicznych z wysokiego oprocentowania

oszczędności w złotych (ograniczona prawem dewizowym oraz

płynnością walutową gospodarki).

Balcerowicz: Po co pełzać? Lepiej biec

rozmawia Aleksandra Klich 2009-12-17

• A jaki wy, ekipa gospodarcza rządu

Mazowieckiego, popełniliście

największy błąd?

- W natłoku pracy przepuściliśmy pewne

ustawy socjalne o niedobrych skutkach,

np. propozycję Ministerstwa Pracy, by

absolwenci szkół mogli od razu iść na

bezrobocie. Jak się daje ludziom pieniądze

za niepracowanie, to za bardzo nie szukają

pracy. Potem okazało się, że dwie trzecie

całego początkowego przyrostu bezrobocia

to absolwenci szkół. Drugi błąd to zbyt

szeroka indeksacja emerytur, trzeba było

to potem odkręcać, bo budżet tego nie

wytrzymywał.

Słowniczek pojęć

•

Nawis inflacyjny – kategoria makroekonomiczna, określająca wielkość popytu odłożonego w skali całego

społeczeństwa wskutek niedostatecznej w stosunku do wielkości popytu wartości podaży dóbr i usług

rynkowych. Wartość takiego odłożonego popytu odpowiada wartości zasobów pieniężnych nagromadzonych

w rękach ludności, którą jest ona skłonna — przy danym poziomie cen — wydać na towary brakujące na

rynku (tzw. oszczędności przymusowe - zwykle występujące równocześnie z wysoce ujemną, realną stopą

oprocentowania depozytów).

•

Na wielkość aktualnego nawisu inflacyjnego wpływa skumulowana wartość luki inflacyjnej z poprzednich

okresów oraz aktualne oczekiwania inflacyjne ludności lub przewidywany zakres niedoborów rynkowych.

•

Luka inflacyjna – nadwyżka zagregowanego popytu nad zagregowaną podażą przy pełnym wykorzystaniu

czynników produkcji (produkcja potencjalna = produkcja faktyczna). Ponieważ produkcja nie może się

zwiększyć, aby zaspokoić popyt, równowagę przywraca się przez wzrost przeciętnego poziomu cen

(inflację).

•

Oczekiwania inflacyjne – przewidywanie, jak w przyszłości będzie się zmieniała inflacja. Oczekiwania

inflacyjne dotyczą podmiotów profesjonalnie zajmujących się finansami jak i osób prywatnych. Wyróżniamy:

•

Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne - okresowo wolniejsza inflacja skłania ludzi do oczekiwania podobnego

trendu w przyszłości, uznają oni, że skoro teraźniejsze tempo inflacji maleje, stopniowo zmniejsza się

również przewidywana przyszła stopa inflacji. Teoria oczekiwań adaptacyjnych opiera się na założeniu, że

przyszłość będzie podobna do niedawnej przeszłości.

•

Racjonalne oczekiwania inflacyjne - w tym wypadku ludzie potrafią dobrze wykorzystać dostępne

informacje o sytuacji gospodarczej, "profesjonalnie" przewidują jej zmiany i natychmiast się do nich

dostosowują. Teoria racjonalnych oczekiwań wychodzi z założenia, że ludzie zazwyczaj prawidłowo

przewidują przyszłość.

•

Wymienialność wewnętrzna – stosunkowo znacząca modyfikacją było wdrożenie przez państwa

postsocjalistyczne na przełomie lat 80' i 90' nowego standardu - wewnętrznej wymienialności walut.

Dotyczyła ona przede wszystkim założeń, że nienaruszony jest swobodny dostęp do dewiz niezbędnych do

płatności z racji większości lub całkowitej liczby transakcji bieżących; rezydenci mają obowiązek

odsprzedania państwu wpływów z eksportu w walutach zagranicznych i nie wolno im posiadać rachunków

dewizowych w kraju i poza jego granicami; nie należy stosować restrykcji dewizowych w większości, albo

też czasem w żadnych z transakcji jednostek nierezydujących w danym kraju; istnieje zakaz używania

waluty krajowej do fakturowania i płatności w handlu poza granicami danego kraju oraz stosowane

poważne restrykcje dewizowe wobec transakcji kapitałowych zagranicą.

•

Wymienialność zewnętrzna (ang. external convertibility) to zapewnienie przez władze monetarne

jednostkom nierezydującym w danym kraju swobody w płatnościach z racji dokonywania transakcji

bieżących z rezydentami danego państwa. Wymiana ta nie podlega restrykcjom dewizowym w

przeciwieństwie do płatności między państwem a zagranicą, transakcji jednostek rezydujących w danym

kraju czy też operacji kapitałowych rezydentów i nierezydentów. Wymienialna waluta ma zastosowanie

zewnętrzne i jest notowana na międzynarodowym rynku walutowym. Przykładem jej wprowadzenia może

być decyzja z 28 grudnia 1958 dotycząca zaadaptowania tego standardu przez 14 krajów Europy

Zachodniej.