Ergonomia 4

Marek Grzybicki

Ergonomia

Obciążenie psychiczne

Ocena szacunkowa obciążenia psychicznego

W celu określenia obciążenia psychicznego każdy
proces pracy dzielimy na 3 etapy :

 uzyskiwanie informacji, czyli procesy na wejściu,
polegające na odbiorze i odczytywaniu sygnałów,
zawierających określone informacje,

 podejmowanie decyzji, czyli procesy centralne,
polegające

przetwarzaniu

otrzymywanych

informacji na odpowiednie decyzje,

 wykonywanie czynności, czyli procesy na wyjściu.

Dokonujemy ich oceny i równolegle oceniamy
monotonię pracy.

Należy pamiętać, że wysiłek psychiczny:



zwiększa się przy wzroście złożoności, zmienności

i ważności odebranej informacji oraz wymaganej
dokładności i szybkości odbioru,
 zmniejsza się przy informacjach powtarzających
się.

Zasady dotyczące kształtowania wysiłku

psychicznego dotyczą:

 odbioru informacji:

 przeciążenie kanału informacyjnego powoduje
szybkie

zmęczenie

psychiczne

może

doprowadzić  do  blokady  kanału  polegającej  na
zerwaniu  transmisji  między  narządem  zmysłu  a
centralnym układem nerwowym,
  przekazywanie  ciągle  tego  samego  bodźca
przez

dłuższy

czas

wywołuje

zjawisko

„habituacji”, czyli swoistego „uodpornienia się”
narządu zmysłu na ten bodziec i zanik reakcji,



czas reakcji na proste bodźce słuchowe i dotyk

wynosi 0,16 – 0,21 sekundy, na bodźce wzrokowe
0,19 – 0,26 sekundy, a na sygnał złożony, np.
układ świateł, zespół tonów – nawet 1 sekundę
lub więcej,

 informacja do odbioru jednym rzutem oka nie
może składać się z więcej niż pięciu elementów,

 jeżeli wymagana jest duża szybkość reakcji –
stosować

sygnały

dźwiękowe,

krótkie

intensywne – są one odbierane z różnych
kierunków, a nie tylko w polu obserwacji jak
sygnały wzrokowe,



należy unikać presji czasu w procesach percepcji

informacji  oraz  podejmowania  decyzji;  sygnały
zawierające  istotne  informacje  powinny  mieć  taki
charakter  oraz  intensywność,  aby  możliwe  było
łatwe  ich  wyróżnienie  z  tła  –  w  pomieszczeniach
hałaśliwych  należy  preferować  sygnały  wzrokowe,
sygnały  akustyczne  powinny  się  wyróżniać
intensywnością, wysokością tonu, cyklicznością,
    sygnały  nie  powinny  pojawiać  się  w  chwilach
zaabsorbowania,

 wieloznaczność informacji umożliwia fałszywą jej
interpretację.



podejmowania decyzji:

  wiarygodność  i  kompletność  informacji
powinna  wystarczać  do  ich  zrozumienia  i
podejmowania  decyzji  bez  wątpliwości  i
subiektywnie

odczuwanego

nadmiernego

ryzyka,
 liczba zróżnicowanych sytuacji decyzyjnych
przypadająca na jednostkę czasu powinna być
możliwie mała,


konieczność

rozpatrywania

informacji:

nieoczekiwanych,

bardzo

złożonych,

sprzecznych, różnych rodzajów albo z różnych
źródeł, powinna następować jak najrzadziej.



wykonywania czynności (sterowania

efektorami):

 liczba urządzeń sterowniczych oraz
operacji

sterowniczych

powinna

być

sprowadzona do minimum koniecznego ze
względu na przeznaczenie układu,
 powinien być tylko jeden tor sterowniczy
dla spowodowanego skutku,
 urządzenia sterownicze powinny być łatwe
do zidentyfikowania,



urządzenia sterownicze powinny być tak

zaprojektowane,  aby  ich  konstrukcja  zapewniała
najlepsze  wykorzystanie  dla  określonego  celu,  a
jednocześnie  należy  uwzględnić  wymagania
antropometryczne  i  biomechaniczne  w  stosunku
do  takich  cech  ich  konstrukcji,  jak:  rozmiar,
kształt,

położenie

siła

niezbędna

uruchomienia,
  kierunek  ruchu  urządzeń  sterowniczych
powinien  być  zgodny  ze  skutkiem  jaki  ma  być
spowodowany,
  przy  rozmieszczaniu  urządzeń  sterowniczych
powinny być uwzględnione zasady antropometrii
i kinematyki ciała ludzkiego,



położenie urządzeń sterowniczych powinno być w

optymalnym zasięgu rąk lub nóg pracownika,

 powinna być zapewniona jednoczesność ruchów
wykonywanych obiema rękami,

 do kontroli wykonywanych ruchów powinno
wystarczyć zaangażowanie tylko jednego zmysłu
( należy przewidzieć możliwość wyłączenia udziału
wzroku).

Oceny cząstkowe wysiłku psychicznego

Ocena słowna

Ocena w

punktach

Obciążenie minimalne

Obciążenie małe
Obciążenie średnie

Obciążenie duże
Obciążenie bardzo

duże

1 - 5

6 - 10

11 - 15
16 - 20

Ocena sumaryczna wysiłku psychicznego

Ocena punktowa

Ocena słowna

1 – 15

16 – 30

31 – 45

46 - 60

Wysiłek minimalny

Wysiłek mały

Wysiłek średni

Wysiłek duży

Wysiłek bardzo

duży

W monotonii

występują podobne symptomy jak

przy  zmęczeniu,  mianowicie  senność  i  otępienie
myślowe,  ale  można  je  przezwyciężyć  przez
przejście  do  zmiennej  interesującej  czynności.
Pojęcie  monotonii  określa  zarówno  sytuację  w
pracy, jak i stan psychiczny.

Monotonii

sprzyjają:



mały zakres obserwacji,



okazyjnie potrzebne zmiany pozycji,



obecność jednostajnego, rytmicznego bodźca,



braku możliwości ruchu ciała,



ciepłe pomieszczenie robocze.

OCENA MONOTONII PRACY

L.p.

Kryteria oceny monotonii

tak

nie

Niezmienność /jednostajność/

procesu pracy

Niezmienność / jednostajność /

otaczających warunków

Konieczność stałego zachowania

uwagi bez możliwości myślenia

o sprawach nie związanych z

pracą

Łatwość pracy, znacznie

zmniejszająca potrzebę

procesów intelektualnych /

myślenia, rozumienia /

CAŁKOWITA OCENA OBCIĄŻENIA

PSYCHICZNEGO

Elementy oceny

Ocena

słowna

Ocena

punkto

1. Ocena

sumaryczna

wysiłku

psychicznego

związanego z odbiorem

informacji,

podejmowaniem decyzji,

wykonywaniem czynności

Ocena monotonii

3. Całkowita ocena

obciążenia psychicznego

Zalecenia mające na celu optymalizację

obciążeń psychicznych



obciążenie psychiczne związane z wykonywaniem

zadań powinno być dostosowane do kwalifikacji i
możliwości pracownika,
 na wielkość obciążenia psychicznego zasadniczy
wpływ mają:

 rodzaj i struktura zadań,
 presja czasu,
 przebieg procesów informacyjno-sterowniczych,

Marek Grzybicki

 należy wyeliminować lub maksymalnie
ograniczyć zjawiska wywołujące monotonię:

 jednostajną pracę o dużej powtarzalności,

 niezmienność warunków otoczenia,

 zbyt dużą łatwość pracy, nie wymagającą
myślenia,

 brak możliwości bezpośrednich kontaktów
między pracownikami,

 konieczność długotrwałego napięcia uwagi.

Document Outline