Dr n. med. Bogusław Bucki

Zaburzenia czynnościowe 

Zaburzenia czynnościowe 

przewodu pokarmowego

przewodu pokarmowego

Instytut 

Dietetyki

PWSZ w Nysie

Definicja

- Zaburzenia przebiegające wg stałego 
schematu, ze stałymi objawami,

 

- Niemożność zdefiniowania czynnika 
etiologicznego,

- Brak zmian morfologicznych,

- Prawidłowe wyniki badań dodatkowych,

Objawy

- Wymioty

- Bóle brzucha

- Biegunka czynnościowa

- Zaburzenia wypróżniania

Wymioty

Ulewania niemowląt – 

cofanie się do ust i wylewanie pokarmu, podczas 

lub po karmieniu, ustępuje wraz z wiekiem.

Zespół przeżuwania niemowląt

zamierzone cofanie pokarmu z żołądka, 

przeżuwaniu i ponownym połykaniu występujące 

co najmniej 3 m-ce 

Zespół wymiotów cyklicznych

gwałtowne opróżnianie żołądka, zależne od OUN

Leczenie dietetyczne 

wymiotów

Odpowiedni sposób karmienia i 
trzymania  dziecka w czasie i po posiłku,
Zgęszczanie pokarmów lub mieszanki 
antyrefluksowe,
Częste i mniej objętościowe posiłki,
Unikani nadmiaru tłuszczów i napojów 
gazowanych,
Eliminacja alergenów pokarmowych

Bóle brzucha

Niestrawność czynnościowa - Dyspepsja

ból uczucie pełności i wzdęcia nadbrzusza, odbijania, 

nudności, zgaga, brak łaknienia, których nie można 

logicznie powiązać z konkretną chorobą.
Utrzymywanie się objawów >12 tyg. to już niestrawność
przewlekła.

Niestrawność organiczna

towarzyszy chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy,
GER – refluks, zapaleniu błony śluzowej przełyku, żołądka. 

Bóle brzucha

Zespół nadwrażliwego jelita

trwające 12 tyg., w czasie 12 m-cy, przerywane bóle 
brzucha oraz uczucie dyskomfortu, parcia i rozpierania
z zaburzeniami defekacji, charakteryzujące się 
występowaniem co najmniej dwóch cech:
- ustępują po wypróżnieniu,
- zmienia się częstości wypróżnień,
- poprzedzone jest zmianą wyglądu stolca

Przyczyna: zmiana percepcji bodźców, nieprawidłowe uwalnianie 
enterohormonów i neuroprzekaźników, dysfunkcja układu 
nerwowego, uwarunkowania psychopatologiczne i socjalne.

Bóle brzucha

Czynnościowe bóle brzucha

zaburzenia motoryki i nadwrażliwość trzewna 

którym towarzyszy: ból, dyskomfort, uczucie 

sytości, nudności.

kolka jelitowa
zaparcia czynnościowe
- dyschezja, bolesne wypróżnianie
- czynnościowe zatrzymanie i popuszczanie stolca

Migrena brzuszna

Aerofagia

Przyczyny bólów brzucha i 

zaparć

- karmienie sztuczne,
- przekarmianie lub niedobór pokarmu,
- niedobory płynów w pożywieniu,
- nieprawidłowa, zbyt bogata w białko 

i/lub 

tłuszcze dieta,

- nietolerancja laktozy, białka krowiego, 

sojowego lub innych składników,
- zaburzenia behawioralne,
- niedojrzałość, uszkodzenie błony 

śluzowej.

Leczenie dietetyczne bólów 

brzucha i zaparć

Korekcja nieprawidłowości żywienia,
Zwiększenie ilości płynów,
Zwiększenie ilości cukru w diecie,
Dieta bogatoresztkowa,
Laktuloza,
Mieszanki zawierające hydrolizaty 

białkowe
(

dieta eliminacyjna)

Zaparcie - definicja

Bolesne, utrudnione oddawanie 
stolca
o zmienionej konsystencji 

„zbitego, wyschniętego” 

Oddawanie stolca w odstępach 
większych niż 3 dni.

Przyczyny zaparć 

patologicznych

Predyspozycje genetyczne

- zwiększona absorpcja wody z jelita grubego
lub dolochosigma;

Wady anatomiczne
- choroba Hirschprunga
- anomalie rozwojowe jelit.

Przyczyny zaparć u 

niemowląt

Karmienie niehumanizowanym 
mlekiem krowim

– mleko krowie ma większą zawartość 

kazeiny, wapnia, a mniejszą laktozy;

– jest często dosładzane glukozą zamiast 

fruktozą, co zmniejsza fermentację 
jelitową,

Przyczyny zaparć u dzieci 

starszych:

- Zaparcia nawykowe
- Achalazja odbytu
- Choroba Hirschsprunga
- Zaburzenia neurologiczne

Zaparcia nawykowe

Są wynikiem wyrobienia nieprawidłowego 
nawyku wstrzymywania stolca,

Występują  zazwyczaj u dzieci powyżej 3 
roku życia, które już kontrolują odruch 
defekacyjny ale z jakiegoś powodu 
świadomie powstrzymują się przed 
defekacją.

 

Zaparcia nawykowe

Przyczyny:

– Warunki społeczne
– Czynniki psychogenne
– Nieprawidłowa dieta-dużo 

węglowodanów, mało jarzyn

– Tło genetyczne- wrodzony bezwład 

okrężnicy lub większa skłonność do 
zagęszczania kału

Zaparcia nawykowe

Leczenie przyczynowe:

- zmiana warunków psychosocjalnych
w domu
w szkole
- konsultacja psychologiczna

Odpowiednie warunki psychosocjalne + 

dieta 

powodują w 80% ustąpienie zaparć

Zaparcia nawykowe

Leczenie dietetyczne:

• Białe pieczywo należy  zastąpić 

pełnoziarnistym

• Kasze drobne (manna) i ryż należy zastąpić 

grubymi kaszami

• Przetarte i gotowane jarzyny ubogoresztkowe 

należy zastąpić surówkami

• Owoce przetarte i obrane z łupin należy 

zastąpić całymi owocami

Biegunka

To oddawanie większej liczby,

powyżej 6 - 7 stolców / dobę, które 

mają 

zmienioną konsystencję, barwę,

zapach, które pozostawiać mogą 

otoczkę

na pieluszce. Towarzyszyć im mogą

wzdęcia i bóle brzucha. 

Biegunka

Leczenie dietetyczne:

Karmione naturalnie

- kontynuacja karmienia piersią,

Karmione sztucznie
- 

realimentacja po 4 godz. „przerwie wodnej”,

- u dzieci hipotroficznych, przy utrzymującej
się biegunce, należy rozważyć zastosowanie
mieszanek hypoalergicznych, bezlaktozowych 

Biegunka ostra 

Stan utrzymujący się nie dłużej niż 10 

dni,

w którym dziecko oddaje zwiększoną 

liczbę

nieprawidłowych stolców w ciągu doby, 

lub 

jeden stolec patologiczny zawierający

krew, śluz czy ropę.

Biegunka ostra

Leczenie przyczynowe i objawowe

1.

 

nawadnianie doustne

- Gastrolit
- Saltoral
- Pedialyte
2. nawadnianie pozajelitowe,
3. leczenie farmakologiczne,

Biegunka ostra

Leczenie dietetyczne:

1. Wczesna realimentacja drogą doustną,
2. Dieta lekkostrawna, bogatoenergetyczna

- chude mięso, ryby, jajka, przetarte jarzyny, 

przetwory mleczne, banany

3. Ograniczenie cukrów prostych, należy 

zastąpić 

je skrobią (gotowane kasze, ryż),

4. Przy nietolerancji mleka, zastąpić je 

żywnością  probiotyczną albo nisko lub 

bezlaktozowymi 

produktami

Biegunka przewlekła

Stan chorobowy trwający powyżej 14 dni,

charakteryzujący się częstymi, w liczbie 

powyżej 5 / dobę, wypróżnieniami 

nieprawidłowego stolca; prowadzący do

widocznych zaburzeń odżywienia.

Biegunka przewlekła

Leczenie przyczynowe i objawowe

 

- Wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych,

- Wyrównanie zwiększonego zapotrzebowania
energetycznego średnio o 30-50 % 

W pierwszym okresie leczenie stosuje się żywienie
pozajelitowe wspomagane żywieniem doustnym
z użyciem diet eliminacyjnych.

Biegunka przewlekła

Leczenie dietetyczne:

Diety eliminacyjne

- bezglutenowa,
- bezlaktozowa,
- bezsacharozowa,
- hipoalergiczna

Dieta eliminacyjna

Polega na

 

wyeliminowaniu z diety 

osoby chorej jednego lub wielu 
składników pokarmowych np.: 

- 

glutenu, 

- białek mleka

,

które są źle tolerowane i mogą 
nasilać objawy choroby.

Dieta eliminacyjna

W dietach eliminacyjnych nie należy
również stosować produktów
zawierających substancje na które
chory może być uczulony np.:

- ryby, 
- cytrusy,
- jajka i inne.