Ryzyko związane z
Ryzyko związane z
dawką promieniowania
dawką promieniowania
w diagnostyce
w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Lek. Katarzyna Kovaćević-
Lek. Katarzyna Kovaćević-
Kuśmierek
Kuśmierek
Lek. Maciej Kuśmierek
Lek. Maciej Kuśmierek
Ryzyko związane z
Ryzyko związane z
dawką promieniowania
dawką promieniowania
w diagnostyce
w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Lek. Katarzyna Kovaćević-
Lek. Katarzyna Kovaćević-
Kuśmierek
Kuśmierek
Lek. Maciej Kuśmierek
Lek. Maciej Kuśmierek
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
XX wiek- rozwój rentgenodiagnostyki,
XX wiek- rozwój rentgenodiagnostyki,
medycyny nuklearnej i radioterapii
medycyny nuklearnej i radioterapii
od poziomu prymitywnych praktyk do
od poziomu prymitywnych praktyk do
wysoce zaawansowanych dyscyplin
wysoce zaawansowanych dyscyplin
technicznych
technicznych
Ogromny postęp w diagnozowaniu
Ogromny postęp w diagnozowaniu
Promieniowanie – potencjalne ryzyko
Promieniowanie – potencjalne ryzyko
dla zdrowia
dla zdrowia
Dane z ostatnich lat z prasy
Dane z ostatnich lat z prasy
amerykańskiej
amerykańskiej
: - ok. 1.6 miliona
: - ok. 1.6 miliona
dzieci będzie poddawane TK każdego
dzieci będzie poddawane TK każdego
roku -1500
roku -1500
umrze w przyszłości z powodu
umrze w przyszłości z powodu
nowotworu wywołanego
nowotworu wywołanego
promieniowaniem jonizującym
promieniowaniem jonizującym
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Następstwa biologiczne napromieniowania:
Następstwa biologiczne napromieniowania:
-deterministyczne
-deterministyczne
(śmierć komórki np.: martwica
(śmierć komórki np.: martwica
skóry)
skóry)
-stochastyczne
-stochastyczne
(mutacje np.: nowotwory )
(mutacje np.: nowotwory )
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Ocena następstw:
Ocena następstw:
- wrażliwość tkanek na promieniowanie
- wrażliwość tkanek na promieniowanie
- dawka pochłonięta ( Gy – energia
- dawka pochłonięta ( Gy – energia
pochłonięta przez jednostkę masy
pochłonięta przez jednostkę masy
wrażliwej tkanki lub narządu /kg/)
wrażliwej tkanki lub narządu /kg/)
- dla dawek stosowanych w
- dla dawek stosowanych w
medycynie – dawka efektywna (Sv) /
medycynie – dawka efektywna (Sv) /
obliczana przy założeniu wprost
obliczana przy założeniu wprost
proporcjonalnej zależności między dawką
proporcjonalnej zależności między dawką
pochłoniętą, a ryzykiem nowotworu/
pochłoniętą, a ryzykiem nowotworu/
Ryzyko
Ryzyko
związane z dawką promieniowania w diagnostyce
związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Atak na Hiroszimę i Nagasaki- najwięcej
Atak na Hiroszimę i Nagasaki- najwięcej
danych epidemiologicznych
danych epidemiologicznych
6% nowotworów złośliwych było efektem
6% nowotworów złośliwych było efektem
napromieniowania
napromieniowania
Różny czas utajenia tj. czas dla
Różny czas utajenia tj. czas dla
manifestacji klinicznej
manifestacji klinicznej
:
:
-min 2 lata – białaczki
-min 2 lata – białaczki
(średnio 7 lat) -min 5 lat –
(średnio 7 lat) -min 5 lat –
nowotwory tarczycy i kości -min
nowotwory tarczycy i kości -min
10 lat – inne (średnio 20 lat)
10 lat – inne (średnio 20 lat)
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Rodzaj
Rodzaj
badania
badania
mSv
mSv
Równoważny
Równoważny
okres
okres
ekspozycji na
ekspozycji na
prom. tła
prom. tła
Dodatkowe ryzyko
Dodatkowe ryzyko
wywołania
wywołania
nowotworu
nowotworu
w ciągu całego
w ciągu całego
życia
życia
Rtg klatki
Rtg klatki
piersiowej
piersiowej
0.01
0.01
Kilka dni
Kilka dni
Znikome
Znikome
Rtg czaszki
Rtg czaszki
0.1
0.1
Kilka
Kilka
tygodni
tygodni
Minimalne
Minimalne
do 1:100 tyś.
do 1:100 tyś.
Rtg miednicy
Rtg miednicy
TK głowy
TK głowy
Renoscyntygra
Renoscyntygra
fia
fia
1.0
1.0
Kilka
Kilka
miesięcy do
miesięcy do
roku
roku
Bardzo małe
Bardzo małe
do 1:10 tyś
do 1:10 tyś
Rtg żołądka
Rtg żołądka
( papka
( papka
barytowa)
barytowa)
Scyntygrafia
Scyntygrafia
szkieletu
szkieletu
10
10
Kilka lat
Kilka lat
Małe
Małe
do 1: 1000
do 1: 1000
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
TK- procedura z użyciem wysokich dawek
TK- procedura z użyciem wysokich dawek
(w tym nowoczesne- TK spiralna i
(w tym nowoczesne- TK spiralna i
wielowarstwowa)
wielowarstwowa)
Ogromny potencjał diagnostyczny
Ogromny potencjał diagnostyczny
Łatwość uzyskiwania wyników
Łatwość uzyskiwania wyników
Pokusa częstego monitorowania przebiegu
Pokusa częstego monitorowania przebiegu
choroby
choroby
Kilkakrotne badanie może dać dawkę nawet 100
Kilkakrotne badanie może dać dawkę nawet 100
mSv
mSv
(potwierdzone dane epidemiologiczne o
(potwierdzone dane epidemiologiczne o
rakotwórczym działaniu u ludzi)
rakotwórczym działaniu u ludzi)
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Każde badanie TK jamy brzusznej lub
Każde badanie TK jamy brzusznej lub
miednicy - dawka 10-20 mSv
miednicy - dawka 10-20 mSv
Ryzyko życiowe nowotworu- 0.1% w
Ryzyko życiowe nowotworu- 0.1% w
populacji badanej
populacji badanej
(dla dzieci i młodzieży nawet 3-krotnie
(dla dzieci i młodzieży nawet 3-krotnie
wyższe)
wyższe)
Średnie ryzyko spontanicznego
Średnie ryzyko spontanicznego
wystąpienia nowotworu w ciągu życia dla
wystąpienia nowotworu w ciągu życia dla
całej populacji wynosi 25%
całej populacji wynosi 25%
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Wzrastająca ilość publikacji o stosowaniu
Wzrastająca ilość publikacji o stosowaniu
TK jako badania pierwszego rzutu w
TK jako badania pierwszego rzutu w
różnych przypadkach klinicznych (u
różnych przypadkach klinicznych (u
dzieci z bólami brzucha, w podejrzeniu
dzieci z bólami brzucha, w podejrzeniu
zapalenia wyrostka robaczkowego,
zapalenia wyrostka robaczkowego,
podejrzeniu kamicy nerkowej)
podejrzeniu kamicy nerkowej)
TK - 4% wszystkich procedur
TK - 4% wszystkich procedur
diagnostycznych
diagnostycznych
- 40% całkowitej dawki
- 40% całkowitej dawki
promieniowania dla populacji
promieniowania dla populacji
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej
Szczególne znaczenie dawki w pediatrii-
Szczególne znaczenie dawki w pediatrii-
podwyższone ryzyko życiowe nowotworu w
podwyższone ryzyko życiowe nowotworu w
porównaniu z dorosłymi
porównaniu z dorosłymi
Konieczność stosowania innych
Konieczność stosowania innych
standardów u dzieci (związanych z
standardów u dzieci (związanych z
techniką wykonywania badania)
techniką wykonywania badania)
Uzyskanie informacji diagnostycznej
Uzyskanie informacji diagnostycznej
klinicznie użytecznej przy zastosowaniu
klinicznie użytecznej przy zastosowaniu
dawek promieniowania tak małych jak to
dawek promieniowania tak małych jak to
jest racjonalnie osiągalne
jest racjonalnie osiągalne
Podsumowanie:
Podsumowanie:
-wybór właściwej metody badania przez lekarza
-wybór właściwej metody badania przez lekarza
-rozważenie wykonania USG lub RM w celu
-rozważenie wykonania USG lub RM w celu
uzyskania podobnych informacji bez użycia
uzyskania podobnych informacji bez użycia
promieniowania jonizującego
promieniowania jonizującego
-uzasadnienie zastosowania tego, a nie innego
-uzasadnienie zastosowania tego, a nie innego
-zamieszczenie wyniku w dokumentacji pacjenta
-zamieszczenie wyniku w dokumentacji pacjenta
(uniknięcie powtarzania procedur)
(uniknięcie powtarzania procedur)
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce
obrazowej
obrazowej