Renesans w Polsce

Renesans w Polsce



Renesans jest okresem rozkwitu kultury polskiej. Państwo

polsko-litweskie jest duże i silne, a wpływy włoskie, które

nasilają się wraz ze ślubem Zygmunta Starego z Boną

Sforzą, przyczyniają się do rozkwitu malarstwa,

architektury, sztuki kulinarnej. Do Polski przybywają sławni

poeci i myśliciele. W roku 1489 powstaje pierwsze w

Europie towarzystwo literackie - Nadwiślańskie Bractwo

Literackie. Jego członkami zostają profesorowie Akademii

Krakowskiej, dworzanie, studenci. Polska staje się azylem

tolerancji religijnej, powstają dzieła Reja i Kochanowskiego,

Akademia Krakowska staje się jednym z ważniejszych

ośrodków naukowych Europy. W 1544 powstają również

kolejne uniwersytety: w Królewcu, Wilnie i w Zamościu.

Architektura



Renesans wkroczył do architektury polskiej dzięki królewskiej

inicjatywie Aleksandra Jagiellończyka przebudowy zamku na

Wawelu w 1504.



Spore przedsięwzięcia architektoniczne podejmowano w

miastach, gdzie obok mieszkalnych kamienic, wznoszono

budynki użyteczności publicznej: ratusze, giełdy, sukiennice.

Przykładem miejskiej architektury renesansowej są zabudowania

Zamościa (schyłek XVI ), Kazimierza Dolnego (spichlerze i

kamienice) czy liczne kamienice wznoszone w wielu miastach

(m. In. Kraków, Warszawa, Lwów, Lublin, Zamość, Jarosław).

Jednocześnie rozwijało się budownictwo okazałych rezydencji

głównie magnackich, ale też mieszczańskich. Niewiele

natomiast działo się w budownictwie sakralnym. Po latach

wnoszenia okazałych kościołów, nastąpił przestój, największym

powodzeniem cieszyły się niewielkie kaplice, budowane

najczęściej na terenie ziemskich posiadłości, mające

upamiętniać któregoś z członków rodu.

Złoty wiek wolnosci

szlacheckiej



Sytuacja polityczna kraju była odmienna niż w

całej Europie, inna była też mentalność Polaków.

Na ziemiach polskich renesans rozwijał się jak

wszędzie pod wpływem wzorów włoskich, ale we

właściwy sobie sposób. Złoty wiek jest też "złotym

wiekiem wolności szlacheckiej", ustrój panujący w

tym czasie w Polsce to właściwie demokracja

szlachecka, system nie znany w innych częściach

Europy. Władza monarsza stopniowo słabnie, król

wydaje kolejne przywileje na rzecz szlachty, która

gromadząc się na sejmikach praktycznie

decydowała o losach kraju.

Mikołaj Kopernik



Ur. 14.02 1473r w Toruniu, zm. 24.05 1543r.

Astronom, matematyk, lekarz, prawnik,

ekonomista, kanonik kapituły warmijskiej,

twórca teorii heliocentrycznej jeden z XVI-

wiecznych prekursorów nowożytnej nauki

interesował się zagadnieniami

ekonomicznymi wprowadził reformę

walutową; sformułował ekonomiczne zgodne

z którymi

pieniądz gorszy wypiera

pieniądz lepszy

w 1543 wydał dzieło

„O

obrotach sfer niebieskich”.

Mikołaj Rej



Pseudonim Ambroży Korczbok Rożek ur.

4.02.1541r , zm. w 1569r Pisarz, jeden z

pierwszych przedstawicieli literatury

renesansowej. Od 1541r wyznawca

kalwinizmu. Inicjator literatury politycznej,

związanej z szlacheckim programem

egzekucji praw. Utwory: „Krótka rozprawa

między wójtem a plebanem”, „Wizerunek

własny żywota przeciwnego”, „Zwierzyniec”,

„Figliki” i inne.

Jan Kochanowski



Ur. w 1530r w Sycymie, zm. 22.08.1584r w

Lublinie. Najwybitniejszy poeta Polski

przedrozbiorowej. Twórca polskiego języka

literackiego; wprowadził literaturę polską

w krąg wielkich literatur europejskich. W

swych dziełach dał przykład problematyki

światopoglądowej i politycznej polskiego

humanizmu. Jego utwory: „Pieśni”, „Treny”,

„Odprawy posłów” i inne.

Klemens Janicki



Klemens Janicki, Janicjusz,

(ur. 17 listopada 1516 w

Januszkowie pod Żninem - zm. 1543 roku w Krakowie),

polski poeta piszący w języku łacińskim, humanista okresu

odrodzenia. Pochodził z rodziny chłopskiej. Rzetelnie

wykształcony w słynnej Akademii Lubrańskiego w Poznaniu.

W 1536 został sekretarzem arcybiskupa gnieźnieńskiego

Andrzeja Krzyskiego. 22 lipca1540 otrzymał dyplom

doktora filozofii Uniwersytetu Padewskiego, od papieża

Pawła III zaś - laur poetycki jako

poeta laureatus.

Napisał

satyrę polityczną na upadek cnót rycerskich

In Polonici

vestitus varietatem et inconstantiam Dialogus

(Dialog o

postrokaciźnie i zmienności polskich strojów). Oprócz tego

znany jest z cyklu elegii

Variae elegiae, Tristum liber,

epigramów ujętych w

Epigrammata

i wielokrotnie

przedrukowywanych żywotów królów polskich

Vitae regnum

Polonorum

(wyd. pośmiertne 1563).

Piotr Skarga



Piotr Skarga

, właściwie

Piotr Powęski

herbu Pawęża (ur. 2 lutego 1536

w Grójcu — zm. 27 września 1612 w Krakowie) jezuita, teolog, pisarz i

kaznodzieja. Był czołowym polskim przedstawicielem kontrreformacji i

nadwornym kaznodzieją Zygmunta III. W latach 1552-

1555 studiował na Akademii Krakowskiej, następnie udał się do Włoch,

gdzie w Rzymie w roku 1569 wstąpił do zakonu jezuitów. Powróciwszy do

kraju zajął się zakładaniem w Polsce kolegiów jezuickich, a także

działalnością filantropijną (założył w Krakowie Bank Pobożny dla ochrony

ludzi przed lichwą i Arcybractwo Miłosierdzia). W Krakowie założył lombard

dla ubogich, pierwowzór instytucji charytatywnej. W roku 1564 we Lwowie

przyjął święcenie kapłańskie. Był wybitnym duszpasterzem Litwy i

Białorusi. Zapisał się jako założyciel wielu kolegiów jezuickich, np. w

Połocku, Rydze, Dorpacie. Był pierwszym rektorem Akademii Wileńskiej

(1579-1584). Od 1588 roku przez 24 lata pełnił funkcję nadwornego

kaznodziei Zygmunta III Wazy, który cenił go za wyjątkową osobowość i

talenty krasomówcze. Stał się zwolennikiem ograniczenia władzy Sejmu i

zwiększenia władzy królewskiej. Piętnował wady polskiej szlachty. Był

przeciwnikiem przyjęcia przez Zygmunta III korony szwedzkiej. Był

współtwórcą Unii Brzeskiej.

Andrzej Frycz Modrzewski

Andrzej Frycz Modrzewski (1503(?)-1572)

urodził się w Wolborzu.

Początkowo kształcił się na wydziale sztuk Akademii Krakowskiej. Przyjął

niższe święcenia kapłańskie. Następnie związał się ze znanym wówczas

rzecznikiem reformacji, znakomitym humanistą i mecenasem - Janem Łaskim,

bratankiem prymasa. Z jego inspiracji udał się do Niemiec. W Wittenberdze,

gdzie podjął studia, poznał słynnych reformatorów: Marcina Lutra i Filipa

Melanchtona. Podróżował także do Szwajcarii (po śmierci Erazma z

Rotterdamu Modrzewski, na polecenie swego protektora, nabył w Bazylei

bibliotekę Erazma i przywiózł ja do Polski) i Francji. W 1547 roku został

sekretarzem Zygmunta Augusta i wielokrotnie uczestniczył w misjach

poselskich. W dziedzinie polityki Modrzewski postulował silną władzę

centralną z elementami demokracji. Postulował zrównanie wszystkich grup

społecznych (szlachty, mieszczaństwa i chłopstwa) w prawach. Opowiadał się

za protekcjonizmem w gospodarce, opieką państwa nad ubogimi i publicznym

szkolnictwem. Domagał się z jednej strony ostrzejszych kar za zabójstwo, a z

drugiej - karania śmiercią nawet za kradzież. Sprzeciwiał się wojnom

zaborczym. Wiele jego idei było bardzo postępowych, wiele również miało

charakter utopijny. Najbardziej znane dzieło: „O poprawie Rzeczypospolitej”.

Modrzewski uznawany jest za najznakomitszego pisarza politycznego epoki

renesansu oraz prekursora walki o reformę ustrojową państwa.

Łukasz Górnicki

Łukasz Górnicki urodził się w 1527 roku, zmarł w 1606. Ukończył

Akademię Krakowską, następnie studiował w Padwie i Wenecji.

Był dworzaninem wielu świeckich i duchownych magnatów, a

także sekretarzem i bibliotekarzem Zygmunta Augusta.

Największym dziełem Górnickiego jest przeróbka włoskiego

utworu autorstwa Baltassare Castiglione "Il Cortegiano"

("Dworzanin"), w wersji naszego pisarza zatytułowana

"Dworzanin polski". Warto dodać, że Górnicki jako jeden z

pierwszych głośno wypowiedział się na temat konieczności

obrony języka polskiego przed obcymi naleciałościami.

Innymi dziełami tego autora, które warto wymienić są: "Rozmowa

o elekcjej, o wolności, o prawie i obyczajach polskich" (Górnicki

krytykuje w nim wolną elekcję), "Droga do zupełnej wolności"

oraz "Dzieje w Koronie Polskiej... od roku 1538, aż do roku 1572".

Łukasz Górnicki dał się poznać również jako tłumacz autorów

starożytnych, głównie Seneki.

Document Outline