Czynniki ekologiczne
Biotyczne – jest to wzajemne
oddziaływanie organizmów na
siebie, wyróżniamy homo-
typowe – zachodzące między
osobnikami tego samego
gatunku i heterotypowe
pomiędzy osobnikami
należącymi do różnych
gatunków. Interakcje te
można podzielić na: obojętne,
korzystne i szkodliwe
Stosunki między organizmami
• Stosunki obojętne (neutralizm) – to
interakcja, gdzie oba gatunki wykazują
zupełna obojętność względem siebie.
Działalność w środowisku jego nie wpływa na
drugi gatunek, występuje w przyrodzie raczej
rzadko. Zachodzi wówczas gdy zagęszczenie
populacji jest niskie, a zasoby pokarmowe
wysokie. Obie populacje różnią się
wymaganiami warunków potrzebnych im do
wzrostu, aby nie musiały konkurować o
zasoby pokarmowe czy też o inne składniki,
np. wiewiórki i kret
• Stosunki korzystne :
• Komensalizm (współbiesiadnictwo) –
to typ zależności
miedzy dwoma gatunkami, gdy jeden z partnerów
osiąga zyski ze współżycia z drugim organizmem
zaś drugi nie podlega żadnym ujemnym wpływom
takiego współżycia. Komensalizm jest szczególnie
pospolity wśród organizmów zamieszkujących
ocean, np. u każdego zwierzęcia wodnego
posiadającego skorupę występują różni nieproszeni
goście, którym dostarcza on schronienia ale w
zamian nie wywierają na swoich gospodarzy ani
wpływu korzystnego ani szkodliwego, np.. Niektóre
robaki płaskie żyją przyczepione do skrzeli krabów
z rodzaju Limulus żywiąc się resztkami ich
pożywienia. Mikroorganizmy będące komensalami
wewnętrznymi występują w przewodach
pokarmowych zwierząt morskich i kręgowców
lądowych. Niektóre z nich nigdy nie występują poza
organizmem gospodarza, gdyż po oddzieleniu od
niego są w stanie przeżyć tylko krótki okres.
• Mutualizm (symbioza) – jest to korzystanie współżycie obu
osobników należących do dwóch różnych gatunków, każdy z nich
jest w stanie przeżyć, wzrastać i rozwijać się tylko w obecności
drugiego. Mutualizm występuje gdy oba gatunki są od siebie
całkowicie zależne i bez siebie rozwijać się nie mogą.
Klasycznym przykładem takiego związku są stosunki miedzy
termitami, a ich jelitowym wiciowcami. Termity odżywiają się
drewnem, mimo ze nie maja odpowiednich enzymów trawiennych.
W ich jelitach żyją wiciowce, które maja enzymy rozkładające
zawartą w drewnie celulozę do prostych związków – cukrów.
Termity nie mogą żyć bez swoich jelitowych mieszkańców, zaś
wiciowce maja pod dostatkiem pokarmu i odpowiednie środowisko
(mogą żyć jedynie w jelitach termitów). Typowym przykładem
symbiozy są porosty – jest to współżycie glonów i grzybów. Glony
dostarczają grzybom witamin oraz związków węgla, zaś grzyby
dostarczają wody i związków mineralnych. Innym przykładem jest
symbioza roślin motylkowatych z bakteriami korzeniowymi z
rodzaju Rhizobium, które tworzą brodawki na korzeniach, stad
zwane również bakterie brodawkowe. Bakterie maja zdolność
wiązania wolnego azotu potrzebnego roślinie. Same zaś żyją
kosztem rośliny. Symbioza to także wzajemne powiązania miedzy
grzybami a korzeniami roślin, polegające na tym, ze grzyby
przekazują roślinom znaczne ilości soli nieorganicznych , a same
wykorzystują produkty fotosyntezy. Wiadomo, że dzięki mikoryzie
np.. Sosny utrzymują się na glebach ekstremalnie ubogich.
• Termit
• Wiciowce
• Protokooperacja – jest podobna do
mutualizmu, oba gatunki tworzą korzystny
dla siebie związek, ale każdy z nich zdolny
jest do przeżycia bez partnera. Przykładem
może być trofobioza występująca u mszyc i
mrówek. Mrówki korzystają ze spadzi jako
ważnego źródła pokarmu, mszyce są
chronione przed swoimi naturalnymi wrogami
i przenoszone na te części rośliny, gdzie
produkują spadzi jest największa.
Współegzystencja kraba z jamochłonem.
Jamochłon żyje na grzbiecie kraba,
przemieszcza się wraz z nim i chroni go
swymi parzydełkami przed agresja innych
populacji, sam zaś otrzymuje resztki
pożywienia kraba, lecz oba gatunki nie są
zależne od siebie.
• Krab
• Jamochłony
• Stosunki szkodliwe (antagonistyczne):
Konkurencja (współzawodnictwo) to pospolita
interakcja dwóch gatunków ubiegających się o to
samo, np. o przestrzeń, pokarm, światło, wodę, sole
mineralne. Konkurencja to ważny czynnik
wpływający na rozmieszczenie oraz liczebność roślin
i zwierząt. Eliminując słabszych wpływa
niekorzystnie na wzrost i możliwości przeżycia ich
populacji
Wyróżniamy dwa rodzaje konkurencji:
- wewnątrzgatunkowa – miedzy osobnikami
należącymi do tego samego gatunku. Jest ona
zazwyczaj intensywna, gdyż osobniki tego samego
gatunku mają podobne wymagania w stosunku do
środowiska i korzystają z tych samych zasobów
- międzygatunkowa – zachodzi wtedy gdy osobniki
dwóch gatunków korzystają z tych samych zasobów
środowiska
• Amensalizm – zależność między dwoma
gatunkami, przy której jeden działa na
drugi wyraźnie szkodliwie, sam przy tym
nie podlegając żadnym wpływom.
Przykładem może być wytwarzanie i
wydzielanie do środowiska przez osobniki
niektórych gatunkow substancji
chemicznych, szkodliwych dla osobników
innych gatunków, np. Pleśń Penicillum
produkuje penicylinę, substancję hamująca
wzrost wielu różnych bakterii. Jest to
korzystne dla pleśni, która po usunięciu
konkurującej z nią bakterii ma do
dyspozycji większa ilość pokarmu.
• Drapieżnictwo to interakcja, gdzie jeden z
partnerów zwany ofiara ponosi szkodę, a drugi
drapieżnik – osiąga korzyści. Jeden organizm żywi
się drugim, powodując jego śmierć lub
zniszczenie. Wśród drapieżców możemy znaleźć
gatunki polujące na ściśle określone ofiary, jak też
gatunki o szerokim spektrum pokarmowym.
Obserwuje się ogromną rozmaitość metod
stosowanych przez drapieżników, zaś ofiary
dysponują również wyszukanymi mechanizmami
ucieczki oraz sposobami (np.. Zmiana koloru)
przed drapieżnikami.
W świecie roślin występują również drapieżniki, są
to owadożerne rośliny które chwytają głownie
owady i zaopatrują się w ten sposób w potrzebne
im związki azotowe, przykładem u nas są m.in..:
rosiczki (Drosera) i pływacze (Urticularia)
• Pasożytnictwo – to interakcja, w której jeden z
partnerów, tzw. Żywiciel ponosi szkodę, a drugi
pasożyt – korzyści, bez której nie mógłby żyć.
Pasożyt jest zależny od żywiciela, którego kosztem
żyje. Żywiciel stanowi źródło pokarmu, a w
przypadku organizmów rozwijających się wewnątrz
tkanek, tworzy środowisko jego życia. Zjawisko
pasożytnictwa jest wśród zwierząt bardzo
rozpowszechnione i odgrywa ważna role w każdej
biocenozie. Reguluje liczebność wielu rodzimych
populacji, jak również zapobiega osiedlaniu się
niektórych gatunków napływowych. Wyróżniamy
pasożyty zewnętrzne, np..: motylica wątrobowa,
tasiemce, glista ludzka, owsiki, włośnie.
U roślin zjawisko pasożytnictwa jest znacznie
rzadsze i nie wydaje się pełnić tak istotnej roli jak
u zwierząt.