PODSTAWOWE 

METODY 

BADAWCZE W 

PSYCHOLOGII

Autorki:  

Natalia Uniwersał 

Magdalena Sroka

Główne metody:

• Wywiad
• Obserwacja
• Rozmowa psychologiczna
• Testy psychologiczne

Wywiad

Jest to całkowicie bezpośrednia metoda 
dowiadywania się czegoś o danej osobie. W 
skrócie jest to rozmowa z osobą badaną. 
Charakter wywiadu może być różny, 
najczęściej wyróżnia się dwa typy:
•Wywiad standaryzowany
•Wywiad niestandaryzowany

Jest konstruowany przez badacza 

według  ściśle określonego 

wzorca(standardu), na który składają 

się konkretne pytania, ich kolejność , 

sposoby zadawania.  Pod kontrolą 

badacza znajdują się także 

okoliczności prowadzenia wywiadu, 

które muszą być jednakowe dla 

wszystkich badanych. Taka forma 

wywiadu pozwala na porównywanie 

danych, z różnymi pacjentami.

Celem takich wywiadów jest 

przeprowadzenie badań ilościowych 

dla potwierdzenia hipotezy.

Wywiad 

standaryzowany

Jest to wywiad antropologiczny(otwarty). 

W tym przypadku badacz zadaje tylko 

jedno lub kilka pytań, wcześniej nie 

zaplanowanych, a wynikających z 

przebiegu sytuacji badawczej. Treść i 

styl wywiadu mogą być luźne i 

nieustrukturowane, dostosowane do 

osoby , z którą się przeprowadza dany 

wywiad. Możemy wyróżnić dwa rodzoje 

takiego wywiadu:

•Wywiad narracyjny

•Wywiad etnograficzny

Wywiad 

niestandaryzowany

Cechy wywiadu 
otwartego:

• Brak planu

• Jak naj mniej pytań

• Podążanie za sformułowaniami 

badanego

• Kontakt wzrokowy

• Nie można robić przerw – ciągłość 

wypowiedzi

• Badany musi zaufać badaczowi

• Potrzeba zachęty do mówienia przez 

badacz

• Czas i miejsce wywiadu są ważne

• Zgoda badanego na rejestrowanie 

wywiadu

Ważne umiejętności 

osoby 

przeprowadzającej 

wywiad:

• Zapewnianie rozmówcy swobodnego 

nastroju

• Umiejętność wyciągnięcia z niego 

pożądanych informacji

• Kontrola nad kierunkiem i tempem 

wywiadu

• Stworzenie i podtrzymanie więzi z 

rozmówcą

• Tworzenie u rozmówcy  poczucia 

satysfakcji po wywiadzie

Ten rodzaj wywiadu angażuje 

badanego w celu przedstawienia 

opowieści odtwarzającej przebieg jego 

całe życia lub jakiegoś okresu 

wybranego przez badacza. Od 

badanego wymaga się opowiedzenie 

własnej biografii, oczywiście w 

kolejności chronologicznej i z jak 

największą ilością szczegółów . Osoba 

badana powinna się zgodzić na jakąś 

formę zarejestrowania wywiadu, 

najczęściej jest to magnetofon bądź  

notatki wykonane przez badacza.  

Wywiad 

narracyjny

Wywiad narracyjny c.d.

Zadaniem badacza jest nie tylko 
uważne słuchanie opowieści ale 
także  drobiazgowe obserwowanie 
zachowań niewerbalnych 
badanego, stanowi to dodatkowe 
źródło informacji o jego stosunku do 
opowiadanych treści.  

Materiały z wywiadu 

poddaje się 

szczegółowej analizie 

która składa się z trzech 

etapów:

• Formalne spisanie treści narracji.
• Strukturalny opis tekstu narracji
• Konstrukcja modelu biografii

Wywiad 

etnograficzny

Przypomina rozmowę z osobami badanymi, 
w której badacz szuka informacji na temat 
ich zachowań w danym środowisku i 
sytuacji, jest ona potrzebna do zrozumienia  
subiektywnych znaczeń  danych rzeczy 
bądź wydarzeń. Współpracuje ze 
stosowaniem obserwacji etnograficznej, 
uzupełnia jej wyniki, poprzez zwierzenia 
osób badanych. Przedmiotem 
zainteresowań nie są osoby badane, lecz 
doświadczenie jakie mają w związku z 
interesującymi badacza zjawiskami. To one 
pozwalają zrozumieć kontekst 
obserwowanych sytuacji.

Obserwacja

Obserwacja psychologiczna polega na 
świadomym, planowym i celowym 
postrzeganiu zjawisk i zdarzeń.

Metody obserwacji dzielimy ze względu 
na stopień w jakim obserwator wkracza 
w sytuację obserwowaną jak również z 
uwagi na sposób zapisu zachowania

Obserwacja cd.

Istnieje wiele rodzajów obserwacji ze 
względu na przedmiot, zakres, 
postawę obserwatora, czas trwania 
obserwacji oraz sposób rejestrowania 
faktów.

Ze względu na  przedmiot 
wyróżniamy:

• Obserwację psychologiczną
• Obserwację pedagogiczną

Ze względu na zakres:

• Obserwację wycinkową
• Obserwację całościową
• Obserwację indywidualną
• Obserwację grupową

Ze względu na cel:

• Obserwację dorywczą,
• Obserwację systematyczną,
• Obserwację ciągłą
• Obserwację próbek czasowych

Podział obserwacji ze 
względu na:

Stopień w jakim obserwator wkracza w 
daną sytuację:
-obserwacja z interwencją
-obserwacja bez interwencji
 Zapis rejestrowanego zachowania:
-zapis danych jakościowych o 
zachowaniu
-zapis danych ilościowych o zachowaniu

Obserwacja bez 

interwencji

Obserwację zachowania 
przeprowadzoną w bardziej lub mniej 
naturalnych warunkach bez interwencji 
badacza nazywany OBSERWACJĄ 
NATURALNĄ
Jej celem jest zbadanie zjawisk które 
pojawiają się w sposób nieprowokowany 
w warunkach naturalnych.

Obserwacja  z 

interwencją

Wyróżniamy 3 metody obserwacji z 
interwencją:
-obserwacja uczestnicząca 
(zamaskowana lub niezamaskowana)
-obserwacja ustrukturowana
-eksperyment naturalny

Zapis jakościowych danych 

o zachowaniu

Jest to narracyjny zapis zachowania w postaci 
opisu słownego, nagrania, czy zapisu wideo. 
Zapis narracyjny zawiera wnioski 
obserwatora dotyczące danych sytuacji czy 
zachowania. Zapis narracyjny powinien być 
prowadzony podczas lub bezpośrednio po 
dokonanej obserwacji. Metoda ta pozwala na 
wielokrotne analizowanie danego zjawiska. 
Szczególną formą zapisu narracyjnego jest 
zapis naturalnego przebiegu wydarzeń.

Zapis ilościowych danych o 

zachowaniu

Zapis ten związany jest zawsze ze 
skalą pomiarową:
-skala nominalna, 
-skala porządkowa, 
-skala interwałowa, 
-skala stosunkowa

Rozmowa 

psychologiczna

Jest to proces komunikacji językowej 
między psychologiem a osobą 
badaną. Służy przede wszystkim 
poznaniu prawidłowości życia 
psychicznego człowieka. Jako 
narzędzie badań naukowych aby 
spełniała swój cel musi być bardzo 
rzetelna.

Rozmowa psychologiczna 
cd.

Pytania dobierane do rozmowy muszą 

spełniać kilka warunków:
-dotyczyć bodźców emitowanych przez 

środowisko i reakcji człowieka na nie
-koncentrować się na doświadczeniach
-być konkretne
-musi być ich wiele aby objąć jak 

największy zakres zachowania człowieka
Szczególną metodą rozmowy 

psychologicznej jest wywiad 

psychologiczny.

Rozmowa psychologiczna- 
etapy

1) Pierwsza faza rozmowy- nawiązanie 

kontaktu z osobą badaną

2) Zasadniczy etap rozmowy- 

przekazywanie informacji o 
obiektywnych faktach

3) Końcowy etap rozmowy- następuje po 

uzyskaniu od badanego odpowiedzi 
na wszystkie poruszane tematy

Wywiad psychologiczny

Jedna z najważniejszych metod badań 

psychologicznych. Może ona dostarczyć 

wielu danych i pozwala na szybkie 

zebranie potrzebnych informacji. 

Wymaga jednak od prowadzącego 

pewnych specyficznych umiejętności i 

doświadczenia. Technika ta może służyć 

w badaniach nad rozwojem pojęć, 

postaw i ocen, pomaga określić wzorce 

reagowania na sytuacje stresowe.

Wywiad psychologiczny- cd.

Prowadzący rozmowę powinien stworzyć 
odpowiedni klimat i atmosferę. Powinien 
wzbudzić zaufanie badanego okazując mu 
sympatię, życzliwość oraz akceptację. 
Wybierając formę pytań badający powinien 
zastanowić się nad ich tematyką. Powinno 
się unikać pytań sugerujących. Pytania 
powinny być zadawane w kolejności od 
ogólnych do coraz bardziej zróżnicowanych i 
specyficznych (kolejność stożkowa).

Testy 

psychologiczne

To standaryzowane zadania 
rozwiązywane przez badane 
osoby lub sytuacje w jakich się je 
stawia, w celu ilościowego 
określenia ich ilości bądź innych 
właściwości psychicznych.  Mogą 
mierzyć potencjalne wszystkie 
aspekty ludzkiego 
funkcjonowania. W tym 
inteligencje, osobowość i 
twórczość. 

Testy 

psychologiczne c.d. 

Istotną przewagą testów nad wywiadami 
jest fakt iż dostarczają one ilościowej 
charakterystyki jednostki przy użyciu 
normatywnego porównania z innymi 
osobami. Testy są ekonomiczne, łatwe w 
użyciu i dostarczają danych 
normatywnych w postaci ilościowej. Nie 
zawsze jednak są użyteczne do 
stwierdzenia co naprawdę dzieje się z 
daną osobą, szczególnie, że nie jest ona 
w stanie obiektywnie zdać sobie sprawę z 
własnego zachowania. 

Warunki 

przeprowadzania  

testów 

psychologicznych:

•Standaryzacja

•Normalizacja

•Trafność

•Rzetelność

Standaryzacja

Oznacza takie jego przygotowanie, 
aby  przebieg badania, czynności 
badającego, rodzaj używanych 
pomocy, polecenia dawane badanym 
oraz sposób zapisu i obliczania 
wyników były ujednolicone oraz 
opisane dokładnie i jednoznacznie. 
Standaryzacja jest proces złożonym i 
wymaga nieraz wielu badań 
wstępnych. 

Normalizacja

Uzyskuje się w masowych badaniach 
poprzedzający wprowadzenie testu do 
powszechnego użytku. W wyniku Badań 
określa się normy umożliwiające późniejszą 
interpretacje wyników. Gdyby nie było danych 
norm rezultaty testów nic by nam nie mówiły.  
Ostateczny wynik badania testowego wyraża 
się w wynikach pochodnych , dla których np. 
liczba poprawnych odpowiedzi stanowi dopiero 
punkt wyjścia do dalszych obliczeń.  
Normalizacja jest niezbędnym etapem 
przygotowania testu, umożliwiającym 
interpretacje wyników uzyskiwanych przez 
badanych.

Trafność

Zobowiązuje nas do tego aby 
sprawdzić czy dany test bada 
rzeczywiście to do mierzenia 
czego został skonstruowany. 
Ocena trafności powinna być 
oparta na wynikach specjalnych 
badań zmierzających do ustalenia 
trafności testu. Ustalenie trafności 
jest procedurą złożoną i wymaga 
wielu obliczeń statycznych. 

Rzetelność

Pokazuje nam, że nie ważne ile razy 
będziemy powtarzać test na danej 
grupie ludzi w tych samych 
warunkach tyle razy jego wyniki będą 
podobne lub takie same.  W tedy 
możemy powiedzieć, że taki test jest 
poprawnie skonstruowany, czyli, że 
jest rzetelny.  Powinniśmy wiedzieć z 
jaką dokładnością test mierzy to, co 
mierzy.