PROFILAKTYKA
PROFILAKTYKA
RAKA SZYJKI
RAKA SZYJKI
MACICY
MACICY
PROFILAKTYKA
PROFILAKTYKA
RAKA SZYJKI
RAKA SZYJKI
MACICY
MACICY
EPIDEMIOLOGIA RAKA
EPIDEMIOLOGIA RAKA
SZYJKI MACICY
SZYJKI MACICY
POLSKA
POLSKA
ŚWIAT
ŚWIAT
1. zachorowania na
1. zachorowania na
now. z
now. z
ł
ł
o
o
ś
ś
liwe -
liwe -
II m-ce
II m-ce
2. przyczyna zgonu na
2. przyczyna zgonu na
now. z
now. z
ł
ł
o
o
ś
ś
liwe - II m-ce
liwe - II m-ce
3. 500 000 nowych
3. 500 000 nowych
zachorowa
zachorowa
ń
ń
/rok
/rok
4. 300 000 zgonów/rok
4. 300 000 zgonów/rok
5. 80% przyp. dotyczy
5. 80% przyp. dotyczy
krajów rozwijaj
krajów rozwijaj
ą
ą
cych
cych
si
si
ę
ę
1. zachorowania na
1. zachorowania na
now. z
now. z
ł
ł
o
o
ś
ś
liwe -
liwe -
II m-ce
II m-ce
2. przyczyna zgonu na
2. przyczyna zgonu na
now. z
now. z
ł
ł
o
o
ś
ś
liwe - IV m-ce
liwe - IV m-ce
3. 3600 nowych
3. 3600 nowych
zachorowa
zachorowa
ń
ń
/rok
/rok
4. 2000 zgon
4. 2000 zgon
ó
ó
w/rok –
w/rok –
(9,4/100ty
(9,4/100ty
ś
ś
. - 1 z
. - 1 z
najwy
najwy
ż
ż
szych wsk.
szych wsk.
umieralno
umieralno
ś
ś
ci w
ci w
Europie
Europie
)
)
CZYNNNKI RYZYKA RAKA
CZYNNNKI RYZYKA RAKA
SZYJKI MACICY
SZYJKI MACICY
Infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego
Infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego
(HPV)
(HPV)
Wczesne rozpocz
Wczesne rozpocz
ę
ę
cie
cie
ż
ż
ycia p
ycia p
ł
ł
ciowego
ciowego
Wielu partnerów seksualnych
Wielu partnerów seksualnych
Du
Du
ż
ż
a liczba porodów
a liczba porodów
Z
Z
ł
ł
e warunki socjalne i ekonomiczne
e warunki socjalne i ekonomiczne
Niski poziom higieny osobistej i
Niski poziom higieny osobistej i
seksualnej
seksualnej
Palenie tytoniu
Palenie tytoniu
D
D
ł
ł
ugotrwa
ugotrwa
ł
ł
a antykoncepcja hormonalna
a antykoncepcja hormonalna
Wirus brodawczaka
Wirus brodawczaka
ludzkiego (HPV)
ludzkiego (HPV)
>100 typów HPV (wi
>100 typów HPV (wi
ę
ę
kszo
kszo
ść
ść
nieszkodliwa), zaka
nieszkodliwa), zaka
ż
ż
enie
enie
przebiega bezobjawowo i
przebiega bezobjawowo i
ust
ust
ę
ę
puje samoistnie
puje samoistnie
ok. 30 typów HPV odpowiada
ok. 30 typów HPV odpowiada
za infekcje narz
za infekcje narz
ą
ą
dów moczowo
dów moczowo
– p
– p
ł
ł
ciowych kobiet i m
ciowych kobiet i m
ęż
ęż
czyzn
czyzn
Ok. 630 mln ludzi jest
Ok. 630 mln ludzi jest
zaka
zaka
ż
ż
onych HPV
onych HPV
80% kobiet zostaje zaka
80% kobiet zostaje zaka
ż
ż
ona
ona
przed 50 r
przed 50 r
ż
ż
Wirus brodawczaka
Wirus brodawczaka
ludzkiego (HPV)
ludzkiego (HPV)
Wiriony kuliste (72
Wiriony kuliste (72
kapsomery)
kapsomery)
Zawieraj
Zawieraj
ą
ą
dwuniciowe,
dwuniciowe,
koliste DNA
koliste DNA
DNA zawiera kilka genów
DNA zawiera kilka genów
okre
okre
ś
ś
lanych jako wczesne
lanych jako wczesne
(E,early) i pó
(E,early) i pó
ź
ź
ne (L,late).
ne (L,late).
Bia
Bia
ł
ł
ka kapsydu wirusa s
ka kapsydu wirusa s
ą
ą
kodowane przez 2 geny
kodowane przez 2 geny
L1 i L2
L1 i L2
Wirus brodawczaka
Wirus brodawczaka
ludzkiego (HPV)
ludzkiego (HPV)
Bia
Bia
ł
ł
ka regionu wczesnego
ka regionu wczesnego
E1 i E2 odgrywaj
E1 i E2 odgrywaj
ą
ą
rol
rol
ę
ę
w
w
rozpocz
rozpocz
ę
ę
ciu replikacji
ciu replikacji
DNA wirusa
DNA wirusa
Bia
Bia
ł
ł
ko E4 u
ko E4 u
ł
ł
atwia
atwia
interakcj
interakcj
ę
ę
białek
białek
wirusowych z keratynami
wirusowych z keratynami
Bia
Bia
ł
ł
ka E5, E6 i E7 s
ka E5, E6 i E7 s
ą
ą
odpowiedzialne za
odpowiedzialne za
transformacj
transformacj
ę
ę
komórek
komórek
Molekularne podstawy
Molekularne podstawy
onkogenezy
onkogenezy
z udziałem HPV
z udziałem HPV
2 onkogen
2 onkogen
y
y
HPV :
HPV :
E6 i E7,
E6 i E7,
które podlegaj
które podlegaj
ą
ą
regulacji przez
regulacji przez
produkt genu E2.
produkt genu E2.
W czasie
W czasie
integracji genomu
integracji genomu
HPV
HPV
z genomem
z genomem
komórek pacjenta
komórek pacjenta
dochodzi do
dochodzi do
podzia
podzia
ł
ł
u w
u w
obr
obr
ę
ę
bie genu E2
bie genu E2
(przestaje
(przestaje
hamowa
hamowa
ć
ć
onkogeny E6 i E7).
onkogeny E6 i E7).
Molekularne podstawy
Molekularne podstawy
onkogenez
onkogenez
y z udziałem HPV
y z udziałem HPV
Produkt genu
Produkt genu
E6 przy
E6 przy
łą
łą
cza
cza
si
si
ę
ę
do genu
do genu
supresorowego
supresorowego
p53 i wywo
p53 i wywo
ł
ł
uje
uje
rozpad bia
rozpad bia
ł
ł
ka
ka
p53.
p53.
Molekularne podstawy
Molekularne podstawy
onkogenez
onkogenez
y z udziałem HPV
y z udziałem HPV
Bia
Bia
ł
ł
ko E7
ko E7
łą
łą
czy
czy
się z produktem
się z produktem
genu
genu
supresorowego
supresorowego
retinoblastoma i
retinoblastoma i
inaktywuje go.
inaktywuje go.
W efekcie
W efekcie
czynnik
czynnik
transkrypcyjny
transkrypcyjny
E2F przy
E2F przy
łą
łą
cza
cza
si
si
ę
ę
do
do
DNA i powoduje
DNA i powoduje
zwiększenie
zwiększenie
proliferacj
proliferacj
i
i
komórek.
komórek.
TYPY HPV ZWI
TYPY HPV ZWI
Ą
Ą
ZANE Z
ZANE Z
INFEKCJ
INFEKCJ
Ą
Ą
NARZ
NARZ
Ą
Ą
D
D
Ó
Ó
W
W
P
P
Ł
Ł
CIOWYCH
CIOWYCH
- rak szyjki
macicy
- inne
nowotwory
narządów
moczowo-
płciowych
-
kłykciny
kończyste
- brodawczaki
krtani
- kłykciny
gigantyczne
16,18,
45,56
31,33,35,
51,52
6,11,
40,42,43,44
Typy HPV o
wysokim
ryzyku
nowotworzeni
a
Typy HPV o
pośrednim
ryzyku
nowotworzen
ia
Typy HPV o
niskim ryzyku
nowotworzeni
a
Badania nad szczepionk
Badania nad szczepionk
ą
ą
p -
p -
HPV
HPV
Profilakty
ka
CIN2/3,
AIS,raka
nieinwazy
jnego
sz.m.
(100%)
Profilaktyka
zmian w
szyjce
macicy i
brodawek
płciowych
(100%)
Profilaktyka
infekcji(91,6
%)
zmian
cytolog.
(93,5%)
Brak CIN
po 17 m-
ach,
U 99,7%
p/ciała p –
HPV16
12167
16-26 r.ż.
277 kobiety
1113
kobiety
15-25 r.ż.
2392
kobiety
16-23 r.ż.
Jak obok
pHPV6,11,16
,18
p-HPV 16 i
18
p-HPV 16
4-
walentna
4-walentna
2 -walentna
1-
walentna
2005
2002
Szczepionka „Silgard”
Szczepionka „Silgard”
Rekombinowana, czterowalentna
Rekombinowana, czterowalentna
szczepionka otrzymana z
szczepionka otrzymana z
wirusopodobnych cz
wirusopodobnych cz
ą
ą
steczek g
steczek g
ł
ł
ównego
ównego
bia
bia
ł
ł
ka L1 kapsydu wirusów HPV typu
ka L1 kapsydu wirusów HPV typu
6,11,16,18
6,11,16,18
Nie zawiera wirusowego DNA
Nie zawiera wirusowego DNA
Wywołuje immunologiczn
Wywołuje immunologiczn
ą
ą
odpowied
odpowied
ź
ź
humoraln
humoraln
ą
ą
Zbadana łącznie u ponad 20 tyś. kobiet w
Zbadana łącznie u ponad 20 tyś. kobiet w
wieku 16 –26 lat
wieku 16 –26 lat
Skuteczność profilaktyczna wynosi prawie
Skuteczność profilaktyczna wynosi prawie
100%
100%
Dlaczego wybrano HPV
Dlaczego wybrano HPV
typu 6 i 11?
typu 6 i 11?
Oba wirusy:
Oba wirusy:
- są odpowiedzialne za ok.90% przypadków
- są odpowiedzialne za ok.90% przypadków
brodawek narządów płciowych
brodawek narządów płciowych
- mogą powodować zespół RRP (nawracającą
- mogą powodować zespół RRP (nawracającą
brodawczakowatość układu oddechowego) u
brodawczakowatość układu oddechowego) u
dzieci zakażonych przez matki podczas
dzieci zakażonych przez matki podczas
porodu.
porodu.
HPV typu 6 i 11 oraz 16 i 18 są
HPV typu 6 i 11 oraz 16 i 18 są
odpowiedzialne za 35 – 50% przypadków CIN
odpowiedzialne za 35 – 50% przypadków CIN
1 (dysplazji szyjki macicy małego stopnia).
1 (dysplazji szyjki macicy małego stopnia).
Dlaczego wybrano HPV
Dlaczego wybrano HPV
typu 16 i 18?
typu 16 i 18?
Oba wirusy są odpowiedzialne za:
Oba wirusy są odpowiedzialne za:
- ok.70% przypadków dysplazji szyjki
- ok.70% przypadków dysplazji szyjki
macicy dużego stopnia (CIN 2/3) i
macicy dużego stopnia (CIN 2/3) i
raka gruczołowego in situ (AIS)
raka gruczołowego in situ (AIS)
- ok. 70% przypadków dysplazji
- ok. 70% przypadków dysplazji
sromu dużego stopnia (VIN 2/3) u
sromu dużego stopnia (VIN 2/3) u
kobiet przed menopauzą
kobiet przed menopauzą
- większość zmian łuskowatych
- większość zmian łuskowatych
pochwy dużego stopnia (VaIN 2/3)
pochwy dużego stopnia (VaIN 2/3)
Wskazania -
Wskazania -
zapobieganie:
zapobieganie:
Dysplazji szyjki macicy du
Dysplazji szyjki macicy du
ż
ż
ego stopnia (CIN2/3)
ego stopnia (CIN2/3)
Rakowi szyjki macicy
Rakowi szyjki macicy
Zmianom dysplastycznym sromu du
Zmianom dysplastycznym sromu du
ż
ż
ego
ego
stopnia (VIN2/3)
stopnia (VIN2/3)
Brodawkom zewn
Brodawkom zewn
ę
ę
trznych narz
trznych narz
ą
ą
dów p
dów p
ł
ł
ciowych
ciowych
(k
(k
ł
ł
ykcin ko
ykcin ko
ń
ń
czystych)
czystych)
Schemat szczepienia:
Schemat szczepienia:
3 dawki szczepionki (0,5ml) w 0,2,6
3 dawki szczepionki (0,5ml) w 0,2,6
miesi
miesi
ą
ą
cu (iniekcje domi
cu (iniekcje domi
ęś
ęś
niowe)
niowe)
Nie ustalono czy istnieje potrzeba
Nie ustalono czy istnieje potrzeba
poda
poda
ż
ż
y dawki przypominaj
y dawki przypominaj
ą
ą
cej
cej
Nie jest zalecana u dzieci < 9 r.
Nie jest zalecana u dzieci < 9 r.
ż
ż
.
.
Przeci
Przeci
w
w
wskazania:
wskazania:
Nadwra
Nadwra
ż
ż
liwo
liwo
ść
ść
na substancje czynne
na substancje czynne
Choroba przebiegaj
Choroba przebiegaj
ą
ą
ca z wysok
ca z wysok
ą
ą
gor
gor
ą
ą
czk
czk
ą
ą
(i
(i
nfekcja o niewielkim
nfekcja o niewielkim
nasileniu nie jest
nasileniu nie jest
przeci
przeci
w
w
wskazaniem
wskazaniem
)
)
Ciąża (karmienie piersią nie jest
Ciąża (karmienie piersią nie jest
przeciwwskazaniem)
przeciwwskazaniem)
Niedoskonałości
Niedoskonałości
szczepionki:
szczepionki:
Szczepienie:
Szczepienie:
- może nie być skuteczną ochroną u
- może nie być skuteczną ochroną u
wszystkich zaszczepionych
wszystkich zaszczepionych
- nie zastępuje rutynowych badań
- nie zastępuje rutynowych badań
przesiewowych szyjki macicy
przesiewowych szyjki macicy
Brak danych dotyczących stosowania
Brak danych dotyczących stosowania
szczepionki u osób z osłabioną odpowiedzią
szczepionki u osób z osłabioną odpowiedzią
immunologiczną
immunologiczną
Ostrożnie stosować u ludzi z
Ostrożnie stosować u ludzi z
trombocytopenią /zaburzeniami
trombocytopenią /zaburzeniami
krzepnięcia (ryzyko krwawienia)
krzepnięcia (ryzyko krwawienia)
Niedoskonałości
Niedoskonałości
szczepionki:
szczepionki:
Nieznany czas trwania ochrony przed infekcją
Nieznany czas trwania ochrony przed infekcją
wirusem HPV (max. stężenia p/ciał w 7 miesiącu
wirusem HPV (max. stężenia p/ciał w 7 miesiącu
obserwacji, nadal obecne w 60 miesiącu
obserwacji, nadal obecne w 60 miesiącu
obserwacji).
obserwacji).
Nie określono minimalnego poziomu p/ciał
Nie określono minimalnego poziomu p/ciał
ochronnych. Immunogenność badano u 8915 kobiet
ochronnych. Immunogenność badano u 8915 kobiet
(18-26 rż) i 3400 dziewcząt i chłopców (9-17rż).
(18-26 rż) i 3400 dziewcząt i chłopców (9-17rż).
Najbardziej skuteczna rozpoczęciem współżycia
Najbardziej skuteczna rozpoczęciem współżycia
płciowego.
płciowego.
Podsumowanie
Podsumowanie
Badania nad szczepionkami przeciw
Badania nad szczepionkami przeciw
genitalnym typom HPV wskazują na ich
genitalnym typom HPV wskazują na ich
ogromną skuteczność dochodzącą do 100%.
ogromną skuteczność dochodzącą do 100%.
W przypadku ich globalnego zastosowania,
W przypadku ich globalnego zastosowania,
zapadalność na inwazyjnego raka szyjki macicy
zapadalność na inwazyjnego raka szyjki macicy
obniżyłaby się o ponad 90%, a liczba zgonów z
obniżyłaby się o ponad 90%, a liczba zgonów z
powodu tego raka o około 95%.
powodu tego raka o około 95%.
Szczepionki te mogą istotnie zmniejszyć
Szczepionki te mogą istotnie zmniejszyć
występowanie brodawek płciowych, które
występowanie brodawek płciowych, które
niekorzystnie wpływają na aktywność
niekorzystnie wpływają na aktywność
seksualną i zmniejszają szanse posiadania
seksualną i zmniejszają szanse posiadania
zdrowego potomstwa.
zdrowego potomstwa.