Seksualność osób z
psychozami
Pracownia Seksuologii i Psychoterapii II
Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
Seksualność osób z
psychozami
Pracownia Seksuologii i Psychoterapii II
Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
Zespoły zaburzeń psychicznych
Podział na zespoły psychotyczne i
niepsychotyczne
W przeszłości (XIX w.) podział na
psychozy endogenne i egzogenne.
Psychoza – co to jest?
Zaburzenie (zespół) psychiczne o
zróżnicowanym obrazie i różnorodnym
przebiegu klinicznym oraz o różnej
etiologii, przebiegających z
upośledzeniem zdolności racjonalnego
myślenia, normalnego przeżywania
uczuć, prawidłowej percepcji
rzeczywistości co prowadzi do zaburzeń
w porozumiewaniu się i relacji z
otoczeniem.
Psychoza – zaburzenie
psychotyczne
Przebiegają –
ze zniesieniem poczucia rzeczywistości,
ze zniesieniem wglądu (brak krytycznej
samooceny),
pobudzeniem i wrogością,
objawami depresyjnymi i lękowymi,
niedostosowanym zachowaniem,
jakościowymi zaburzeniami świadomości,
objawami psychotycznymi,
Objawy psychotyczne pozytywne
wytwórcze –
urojenia
omamy
zdezorganizowane, zniekształcone
wypowiedzi
zdezorganizowane, katatoniczne zachowania
pobudzenie
Objawy negatywne
Bladość afektywna
Wycofanie emocjonalne
Niechęć do nawiązywania kontaktów z otoczeniem
Pasywność
Apatia i wycofanie społeczne
Trudności w myśleniu abstrakcyjnym
Brak spontaniczności
Myślenie stereotypowe
Alogia
Awolicja
Anhedonia
Upośledzenie uwagi
Psychoza jako cecha
charakterystyczna
Schizofrenia
Psychozy wywołane przyjmowaniem
substancji psychoaktywnych
Zaburzenia schizotypowe
Zaburzenia schizoafektywne
Zaburzenia urojeniowe
Krótkotrwałe zaburzenia psychotyczne
Psychozy indukowane
Psychozy w przebiegu chorób somatycznych
Psychoza jako cecha dodatkowa
Mania
Depresja
Zespoły otępienne
Zaburzenia schizoafektywneObjawy psychotyczne
-urojenia
-omamy
-zaburzenia myślenia
-pobudzenie
-niedostosowanie zachowań
-agresywność
Zaburzenia afektywne
Upośledzenie umysłowe
Zespoły psychoorganiczne
Schizofrenia
Schizofrenia – objawy podstawowe
Autyzm
Zaburzenia życia uczuciowego
Rozszczepienie osobowości
Urojenia, omamy
Objawy katatoniczne –
osłupienie, mutyzm, nienaturalne pozy,
negatywizm, automatyzm nakazowy
Schizofrenia – kryteria wg ICD -10
Rozgłośnienie myśli, nasyłanie i zabieranie myśli,
odsłonięcie myśli
Urojenia owładnięcia, oddziaływania, poczucie wpływu
na ruchy ciała, myśli i działania
Głosy komentujące, lub dialog głosów
Utrwalone, kulturowe nieadekwatne i całkowicie
nierealistyczne urojenia
Omamy
Przerwy lub wstawki w toku myślenia
Objawy katatoniczne
Objawy negatywne – apatia, zubożenie wypowiedzi,
spłycone, nieadekwatne emocje
Schizofrenia – postacie kliniczne
Paranoidalna
Hebefreniczna
Katatoniczna
Rezydualna
Niezróżnicowana
Prosta
Depresja popsychotyczna
Schizofrenia - przebieg
Okres prodromalny i ostry epizod
psychotyczny z objawami wytwórczymi
20% pacjentów - kilka epizodów
psychotycznych bez dalszego pogorszenia
40% chorych – liczne epizody psychotyczne
z utrzymującymi się objawami resztkowymi
w niewielkim stopniu wpływającymi na
funkcjonowanie
30% chorych z przebiegiem falującym oraz
znacznym ograniczeniem funkcjonowania
10% chorych choroba przewlekła i
postępująca dająca pełne inwalidztwo
Schizofrenia – faza prodromalna
Pogorszenie się umiejętności szkolnych
Wycofanie społeczne, upośledzenie pełnienia ról
Zaniedbywanie się w zakresie higieny osobistej,
dbałości o ubiór
Zaburzenia afektywne – nastrój depresyjny,
drażliwość, zaburzenia snu, lęk
Subiektywne deficyty w zakresie funkcji poznawczych
–pamięci, uwagi, selekcji bodźców
Podejrzliwość, nastawienia ksobne
Osłabienie napędu i motywacji
Zaburzenia zachowania – aspołeczne, czasem
całkowita izolacja
Schizofrenia – cechy osobowości
przedchorobowej
Schizoidalne – słabość kontaktu, chłód
emocjonalny
Schizotypowe – ekscentryczność
spostrzegania, myślenia i zachowania,
trudny kontakt
Paranoiczne – sensytywność,
nieufność, upór
Problemy seksualne u osób ze
schizofrenią - uwarunkowania
Objawy schizofrenii – objawy pozytywne i
negatywne
Zaburzone relacje interpersonalne
Negatywny stereotyp chorego w
społeczeństwie
Zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji
chorego
Stosowane leczenie
Hospitalizacje oraz pobyty w ośrodkach
opiekuńczych.
Negatywny stereotyp chorego w
społeczeństwie
negatywna samoocena
obniżone poczucie własnej wartości
ograniczenie liczby kontaktów
międzyludzkich w tym seksualnych
mniejsze możliwości matrymonialne
Schizofrenia a zaburzenia
seksualne
Ocena funkcjonowania seksualnego w
okresie :
- przed chorobowym
- od zachorowania do rozpoczęcia
farmakoterapii
- po rozpoczęciu leczenia
- podczas epizodów zaostrzeń
psychotycznych oraz w okresie remisji
objawów
Problemy seksualne u pacjentów ze
schizofrenią
Obniżenie lub zanik potrzeb seksualnych
Nadmierny popęd seksualny
Zmniejszona lubrykacja
Zmniejszona/zniesiona zdolność osiągnięcia
i/lub utrzymania wzwodu
Priapizm
Skrócenie/wydłużenie czasu, bądź całkowita
niezdolność do osiągnięcia orgazmu.
Problemy seksualne u pacjentów ze
schizofrenią c.d.
Zachowania perwersyjne
Zaburzenia identyfikacji płciowej
Patologiczna masturbacja –
Jako przejaw nadmiernego popędu
seksualnego
Prostytucja –
jako efekt biernego poddania się w
skutek zaburzeń uczuciowości wyższej
Przestępcze zachowania seksualne
Problemy seksualne kobiet chorych
na schizofrenię
Różnice w przebiegu choroby między
płciami –
Rzadsze i krótsze hospitalizacje
Lepsze funkcjonowanie społeczne
Częstsze spotkania towarzyskie z mężczyznami
Częstsze kontakty seksualne
Mieszkanie z partnerami
Formalizowanie związków
Sprawowanie opieki nad dziećmi
Problemy seksualne kobiet chorych
na schizofrenię – c.d.
Większa liczba partnerów seksualnych
Większe ryzyko molestowania seksualnego,
przygodnych kontaktów seksualnych
Ryzyko zakażenia HIV
Ryzyko nieplanowanej ciąży
Mniejsze pragnienie kontaktów seksualnych
(przy podobnej częstości kontaktów
seksualnych)
Mniejsza satysfakcja ze współżycia
Problemy seksualne kobiet chorych
na schizofrenię – przyczyny
Istota choroby w tym
zaburzenia uczuciowości
Trudności w tworzeniu relacji
interpersonalnych
Stosowane leczenie
Brak edukacji seksualnej
Ograniczona kontrola impulsów
Współtowarzyszące uzależnienie od
alkoholu i narkotyków
Wpływ leków na seksualność kobiet
chorych na schizofrenię
Zmniejszenie libido
Suchość pochwy
Trudności z osiągnięciem orgazmu,
Mlekotok
Zaburzenia cyklu miesiączkowego
Problemy seksualne mężczyzn
chorych na schizofrenię
Słabsze umiejętności społeczne
Rzadsza inicjacja kontaktów z kobietami
Mniej stałych związków
Wpływ leczenia
Pozytywny –
Częstsze występowanie myśli o tematyce
seksualnej
Większe zainteresowanie podejmowaniem
kontaktów seksualnych
Negatywny –
Pogorszenie erekcji
Trudności w przeżywaniu orgazmu
Mniejsza satysfakcja seksualna
Dysfunkcje seksualne u mężczyzn chorych na schizofrenię
leczonych i nieleczonych w porównaniu z osobami zdrowymi z
grupy kontrolnej
Chorzy na schizofrenię
Nielecz
en
i
Leczen
i
Częstość myśli dotyczących seksu
NS
Maksymalny czas bez poczucia dyskomfortu z powodu braku seksu
Częstość odczuwania pożądania
Stopień nasilenia wzwodów podczas stosunków
Stopień nasilenia wzwodów podczas masturbacji
NS
Łatwość osiągnięcia podniecenia
NS
Częstość porannych erekcji
NS
NS
Częstość stosunków
NS
Częstość masturbacji
Liczba orgazmów w miesiącu
NS
NS
Częstość osiągania orgazmu podczas stosunku seksualnego
NS
Utrata wzwodu podczas stosunku seksualnego
Nieodczuwalnie pożądania seksualnego
Przedwczesny wytrysk
Opóźniona ejakulacja
NS
NS
Zadowolenie z seksu z partnerką
NS
Zadowolenie z własnej sprawności seksualnej
NS
Pojedyncza strzałka – porównanie z grupą kontrolną; podwójna strzałka – porównanie z grupą kontrolną i
pozostałą grupą chorych; NS – różnica nieistotna statystycznie
Problemy seksualne mężczyzn
chorych na schizofrenię – c.d.
Treści seksualne jako objaw
psychotyczny –
Autokastracja
Objawy o typie transseksualizmu
Podejmowanie ryzykownych
kontaktów seksualnych –
65% pacjentów podejmuje takie kontakty
pomimo świadomości ryzyka z nim
związanego (zakażenia HIV)
Transseksualizm a psychoza
Transseksualizm jako zagadnienie
interdyscyplinarne
Bower – transseksualizm jako aspekt
schizofrenii
Binder, Baastrup – transseksualizm jako
pomniejszona jakościowo forma schizofrenii
U 25% osób poddanych operacji zmiany płci
stwierdzano objawy schizofrenii
Zaburzenia identyfikacji płciowej a
urojenia
„Dłużej nie będę mężczyzną/kobietą.”
„Jestem kimś neutralnym ani
mężczyzną ani kobietą.:
„Jestem jednocześnie kobietą i
mężczyzną.”
„JESTEM KIMŚ O ODMIENNEJ PŁCI.”
Chemia miłości - neuroprzekaźniki
SEROTONINA – satysfakcja seksualna,
orgazm
DOPAMNA – pożądanie
OKSTOCYNA – poczucie bliskości między
partnerami
ENDORFINY –przyjemność, rozkosz,
zadowolenie
ESTROGENY – lubrykacja, czucie, ukrwienie
łechtaczki
TESTOSTERON – podniecenie, pożądanie
Wpływ neuroleptyków na funkcje
seksualne
Blokada rec. cholinergicznych
Blokada rec. dopaminergicznych
Blokada rec. histaminowych – sedacja
Blokada rec. noradrenergicznych –
alfa1
Wzrost stężenia prolaktyny
Obniżenie poziomu testosteronu,
estrogenów, progesteronu
Hyperprolaktynemia
Spadek libido
(jako efekt bezpośredni oraz związany z
obniżeniem testosteronu)
Zaburzenia wzwodu
Zaburzenia wytrysku
Hipogonadyzm
Obniżenie płodności
Mlekotok, ginekomastia
Odsetek mężczyzn chorych na schizofrenię leczonych
neuroleptykami, u których stwierdzono zaburzenia
seksualne
Zaburzenia seksualne
Mężczyźni (%)
Pozycja
piśmiennictwa
Różne
54
Ghadirian i wsp.
Zaburzenia wzwodu
22
Crenshaw, Goldberg
Trudność osiągnięcia wzwodu
38
Ghadirian i wsp.
Trudność utrzymania wzwodu
42
Ghadirian i wsp.
Priapizm
Rzadko
Crenshaw, Goldberg,
Rowlands,
Mitchell, Popkin
Zaburzenia ejakulacji
19
Crenshaw, Goldberg
Zaburzenia wzwodu i/lub
ejakulacji
30-60
Sullivan, Lukof
Zaburzenia orgazmu
16
Crenshaw, Goldberg
Zmniejszona zdolność osiągania
orgazmu
58
Ghadirian i wsp.
Zaburzenia
wewnątrzwydzielnicze
Mlekotok
3
Crenshaw, Goldberg
Ginekomastia
6
Crenshaw, Goldberg
Odsetek kobiet chorych na schizofrenię leczonych
neuroleptykami, u których stwierdzono zaburzenia
seksualne
Zaburzenia seksualne
Kobiety (%)
Pozycja
piśmiennictwa
Różne zaburzenia seksualne
30
Ghadirian i wsp.
Zaburzenia orgazmu
19
Obniżona zdolność osiągnięcia
orgazmu
22
Ghadirian i wsp.
Zmiana jakości orgazmu
33
Ghadirian i wsp.
Bolesny orgazm
7
Ghadirian i wsp.
Orgazm opóźniony lub jego brak
Doniesienie
kazuistyczne
Degen,
Segraves
Zaburzenia wewnątrzwydzielnicze
Mlekotok
5
Crenshaw,
Goldberg
19
Windgassen i
wsp.
Obrzmienie piersi
3
Crenshaw,
Goldberg
Brak miesiączki
22
Crenshaw,
Goldberg
50
Sullivan, Lukof
Zwiększona nieregularność
miesiączkowania
78
Ghadirian i wsp.
Zmiany obfitości miesiączkowania
78
Ghadirian i wsp.
Zaburzenia afektywne
-
JEDNOBIEGUNOWE
-
epizody depresyjne nawracające
-
DWUBIEGUNOWE
-
Typu I – przynajmniej 1 epizod maniakalny
-
Typu II- nawracające depresje z
hipomanią
-
Spektrum –
-
Depresje z temperamentem hipetrymicznym
-
Temperament hipertymiczny
-
cyklotymia
Mania
Aktywność – nieadekwatnie podwyższony nastrój,
popędliwość połączona z agresją, brak obiektywizmu i
krytycyzmu, nadmierne zaangażowanie w czynności
przynoszące przyjemność (kupowanie drogich rzeczy,
afery seksualne, nierozsądne interesy)
Napęd – pobudzenie psychoruchowe, odhamowanie,
wzrost aktywności ukierunkowanej na cel, z
ograniczona możliwości kontroli
Zaburzenia popędu – zmniejszona potrzeba snu,
spadek łaknienia, WZROST LIBIDO
Zaburzenia myślenia - gonitwa myśli, przyśpieszony
tok myślenia, rozkojarzenie, urojenia (wielkościowe,
niezwykłych możliwości, pochodzenia, odnoszące,
prześladowcze)
Mania a zachowania seksualne
Zwiększony popęd i brak krytycznej oceny
rzeczywistości
Podejmowanie lekkomyślnych lub
ryzykownych zachowań seksualnych
Kontakty z przypadkowymi partnerami
Seks bez zabezpieczenia – ryzyko ciąży,
zakażenia choroba weneryczną
Zdrady małżeńskie
Nieplanowane rozwody
Wchodzenie w nowe związki partnerskie
Hipomania
Objawy – podwyższona samoocena,
przekonanie o własnej wielkości, zmniejszona
potrzeba snu, gadatliwość, gonitwa myśli,
rozkojarzenie, wzrost aktywności, nadmierne
zaangażowanie w czynności przynoszące
przyjemność, które mogą spowodować
przykre następstwa,
Wyraźna zmiana w funkcjonowaniu,
zauważalna dla innych
Zaburzenie nastroju nie powoduje zakłócenia
w aktywności społecznej, zawodowej, nie
występują cechy psychotyczne.
I to już koniec…
Dziękuję za uwagę.