Choroby wsierdzia,

osierdzia oraz mięśnia

sercowego

Magdalena Janus

I Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego

I Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego

im. Karola Marcinkowskiego

im. Karola Marcinkowskiego

Infekcyjne zapalenie

wsierdzia

Definicja

IZW jest to wewnątrznaczyniowe zakażenie
obejmujące struktury serca (zastawki,
wsierdzie komór i przedsionków), duże
naczynia kl. piersiowej (drożny przewód
Botalla, przetoki tętniczo-żylne, zwężoną
cieśń aorty) oraz obcy materiał znajdujący
się w jamach serca (np. protezy zastawkowe,
elektrody rozrusznika lub ICD, operacyjnie
wytworzone połączenia naczyniowe)

•

Infekcyjne zapalenie

wsierdzia

• zajęte najczęściej zastawki:

aortalna i mitralna

• rzadko (u narkomanów) - zajęte

zastawki prawego serca

• typowe zmiany - różnej wielkości

wegetacje zawierające
trombocyty, erytrocyty, komórki
zapalne oraz drobnoustroje

• jałowe (mikro) skrzepliny

przytwierdzone do uszkodzonego
wsierdzia - główne miejsce
adhezji drobnoustrojów

Obraz anatomopatologiczny

Infekcyjne zapalenie wsierdzia

-patogeneza

czynniki predysponujące

bakteriemia

zajęcie wsierdzia

objawy septyczne

kompleksy
immunologiczn
e

uszkodzenie zastawek i
tkanek
okołozastawkowych

Mikro- i
makrozatorowość

Infekcyjne zapalenie wsierdzia –

czynniki predysponujące

ryzyko duże

• protezy zastawkowe serca
• złożone wrodzone sinicze wady serca
• przebyte infekcyjne zapalenie wsierdzia
• operacyjnie wytworzone połączenia w krążeniu

dużym lub małym

Infekcyjne zapalenie wsierdzia –

czynniki predysponujące

ryzyko umiarkowane

• nabyte wady zastawkowe
• wypadanie płatka zastawki mitralnej z

niedomykalnością zastawki lub dużym

zgrubieniem płatków

• wrodzone wady serca bez sinicy (z wyjątkiem

ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej typu

ostium secundum) też dwupłatkowa zastawka Ao

• kardiomiopatia przerostowa
• stan po przezskórnym zamknięciu ubytku w

przegrodzie międzyprzedsionkowej lub drożnego

otworu owalnego (do 12 mies.)

Infekcyjne zapalenie wsierdzia -

wrota zakażenia

• Leczenie stomatologiczne < 15%

• Układ moczowo-płciowy 4%

• Żołądek lub jelita 4%

• Układ oddechowy 3%

• Skóra 3%

• Zabieg kardiochirurgiczny 3%

• Inne zabiegi operacyjne 3%

• Nadużywanie leków 1%

• Ciąża < 1%

• Złamania <1%

• Nieznane 64%!

Infekcyjne zapalenie wsierdzia -

objawy

• Objawy podmiotowe

gorączka>90%, dreszcze, tachykardia
złe samopoczucie
jadłowstręt
utrata masy ciała
nadmierne pocenie się

duszność wysiłkowa, kaszel, napadowa

duszność nocna, krwioplucie

objawy niewydolności serca, bóle w klatce

piersiowej, zaburzenia rytmu

objawy związane z zatorowością obwodową

Infekcyjne zapalenie wsierdzia -

objawy

objawy skórne:

• kolor „kawa z mlekiem- cafe au

lait”

• guzki Oslera

(głównie na

palcach rąk i stóp i wzdłuż

ścięgien bolesne czerwone

guzki)

• objaw Janewaya

(niebolesne

plamy krwotoczne na dłoniach i

podeszwach)

• plamki Rotha

(wybroczyny w

siatkówce)

• „drzazgi za paznokciami”,

palce

pałeczkowate, paznokcie w

kształcie szkiełek od zegarka

Infekcyjne zapalenie wsierdzia -

profilaktyka

Zapalenie mięśnia sercowego -

etiologia

• Infekcyjne

 Coxackie A, B i inne wirusy (grypa, różyczka, adeno-,

echowirusyHIV, HCV, HBV, HSV)

 Bakterie (Salomnella, Mycoplasma, Borellia i in.)

 Grzyby (Aspergillus sp. Candida sp.)

 Pasożyty - Trypanosoma – choroba Chagasa,

toxoplasma

• Nieinfekcyjne

 Schorzenia autoimmunologiczne (RZS, SLE,

polimyositis, twardzina uogólniona)

 Nadczynność tarczycy

 Sarkoidoza

 Cukrzyca

 Reakcje nadwrażliwości (metale ciężkie, leki,

promieniowanie, energia elektryczna, odrzucanie

przeszczepu)

Zapalenie mięśnia sercowego- objawy

• Gorączka, osłabienie, bóle mięśni i stawów,

złe samopoczucie, objawy nieżytu górnych
dróg oddechowych, zmęczenie, senność

• Zaburzenia rytmu (komorowe i

nadkomorowe) i przewodzenia (kołatanie
serca)

• Ból lub dyskomfort zamostkowy
• Duszność wysiłkowa, obrzęk płuc
• Obrzęki kk. dolnych
• Szmer nad sercem (pancarditis), tarcie

osierdziowe (perimyocarditis)

• W ciężkich postaciach- wstrząs kardiogenny

Zapalenie mięśnia sercowego -rozpoznanie

• Objawy

• Morfologia, OB,
CRP, CPK, troponina I
lub T

• EKG

• Rtg kl. piersiowej

• Echokardiografia

• przeciwciała w
surowicy
antysarkolemmowe,
antymiolemmowe i
in.)

• izolacja wirusa ?
• Biopsja mięśnia

sercowego

DEFINICJE

Kardiomiopatie to choroby mięśnia

sercowego,

które

NIE

są

spowodowane:

nadciśnieniem

tętniczym, chorobami wrodzonymi,

chorobami osierdzia lub zastawek,

chorobą niedokrwienną serca.

Termin kardiomiopatia niedokrwienna stosuje się do

stanu kiedy choroba wieńcowa serca prowadzi do

licznych zawałów lub rozlanego zwłóknienia,

prowadząc do poszerzenia lewej komory serca i

zastoinowej niewydolności serca z lub bez

towarzyszącej dławicy piersiowej.

Podział etiologiczny

kardiomiopatii:

A) Kardiomiopatie pierwotne – uwarunkowane genetycznie

B) Kardiomiopatie wtórne w wyniku działania czynników:
1. Zapalnych: Zakażenie bakteryjne, wirusowe, grzybicze,
pasożytnicze, czynniki niezakaźne
2. Metabolicznych: Niedobory pokarmowe np. Beri-beri,
pellagra. Zaburzenia endokrynologiczne (np. choroby
tarczycy, akromegalia, ch. Cushinga. Nieprawidłowości
metaboliczne np. dna, porfiria
3. Toksycznych: np. alkohol, działanie leków (adriamycyna,

lit, sterydy)

4. Naciekania: np. amyloidoza, hemochromatoza, nacieki
nowotworowe
C) Kardiomipatie mieszane

Podział czynnościowy

kardiomiopatii:

1.Kardiomiopatia rozstrzeniowa:
Poszerzenie komory (komór) z upośledzeniem czynności
skurczowej.

2.Kardiomiopatia przerostowa ( HCM):
Znaczny, nieadekwatny do obciążenia

hemodynamicznego

przerost mięśnia serca, bardzo często z asymetrycznym
przerostem przegrody międzykomorowej, prawidłową
czynnością skurczową i upośledzeniem czynności

rozkurczowej.

3.Kardiomiopatia restrykcyjna:
Upośledzenie napełniania lewej komory - nieprawidłowa
czynność rozkurczowa.

Podział czynnościowy

kardiomiopatii:

NORMA

NORMA

K. Przerostowa

K. Przerostowa

K. Rozstrzeniowa

K. Rozstrzeniowa

K. Restrykcyjna

K. Restrykcyjna

Zapalenie osierdzia - etiologia

• Infekcje:

wirusy: Coxackie B, adeno-, echowirusy
mykobakterie

• Immunologiczne:

SLE, rzs, gorączka reumatyczna
choroba posurowicza
zespół Dresslera, zespół pokardiotomijny

• Mocznicowe zapalenie osierdzia
• Pourazowe zapalenie osierdzia
• Nowotworowe zapalenie osierdzia
• Napromienianie

Ostre zapalenie osierdzia

-objawy

Suche zapalenie osierdzia (zapalenie

włóknikowe)

• kłujący ból zamostkowy, nasilający się

w pozycji leżącej, przy głębokim
wdechu oraz kaszlu

• tarcie osierdzia (skrobiący szmer

niezależny od fazy oddechowej)

Wysiękowe zapalenie osierdzia

• ściszenie tonów serca
• może prowadzić do tamponady serca

Zapalenie osierdzia -tamponada serca

Objawy:

• duszność, spadek tolerancji wysiłku

• zastój krwi przy spływie do prawego serca (wypełnione

żyły szyjne , żż. podstawy języka)

Objaw Kussmaula:

paradoksalny wzrost ciśnienia

w żyłach szyjnych w czasie wdechu

• hipotonia: zespół małego rzutu; spadek RR, nasila się

we wdechu

• tętno paradoksalne:

zmniejszenie amplitudy ciśnienia

krwi

we wdechu

• Tachykardia, ciche tony serca

• bóle nadbrzusza (napięcie torebki wątroby,

wodobrzusze)

Nagromadzenie dużej ilości płynu w osierdziu - utrudnienie
rozkurczowego napełniania komór - zastój napływu - spadek rzutu
serca - wstrząs kardiogenny - zgon

Zapalenie osierdzia -tamponada

serca

Leczenie:
• choroba podstawowa (antybiotyki, leki

immunosupresyjne, ewentualnie
N.L.P.Z., kortykostroidy)

• punkcja worka osierdziowego

Zapalenie osierdzia - tamponada

serca

•

Rozpoznanie:

•

EKG

•

Echo serca

•

rtg kl. piersiowej

•

cewnikowanie prawostronne
serca

Triada Becka:

 Hipotonia
 Ciche tony serca
 Nadmierne wypełnienie żż.

szyjnych

Nakłucie osierdzia

Zaciskające zapalenie osierdzia

Zwłóknienie i pogrubienie worka osierdziowego – upośledzenie
napełniania jam serca - zmniejszenie pojemności minutowej serca

Obraz kliniczny choroby podstawowej
Objawy związane z podwyższonym ciśnieniem
napełniania prawego i lewego przedsionka:
Dolegliwości brzuszne
Zawroty głowy
Duszność
Obniżenie tolerancji wysiłku
Wypełnienie żył szyjnych
Objaw Kussmaula

Leczenie : chirurgiczne usunięcie blaszki ściennej
osierdzia