mgr Ewa Borowska
mgr Ewa Borowska
Starzenie się człowieka związane jest ze
stopniowym zmniejszaniem się sprawności
funkcjonalnych organizmu, oraz występowaniem
wielu chorób przewlekłych. Konsekwencją tych
zmian jest wzrost ilości osób niepełnosprawnych.
Sytuacja ta wymaga objęcia postępowaniem
usprawniającym (rehabilitacyjnym) wielu
starszych osób.
To złożony proces, którego zadaniem jest
przywrócenie możliwie samodzielnego życia w
rodzinie i społeczności, aktywności społecznej i
twórczej, a także nie kiedy zdolności do pracy
zawodowej. Podstawowa częścią szeroko pojętego
procesu rehabilitacji jest rehabilitacja medyczna
ukierunkowana na przywróceniu sprawności osób
chorych.
W rehabilitacji osób młodych i w starszym wieku
można zauważyć pewne różnice. O ile u osób
młodych dąży się przeważnie do pełnego
przywrócenia utraconych w następstwie choroby
lub wypadku sprawności, umiejętności i statusu
społecznego, o tyle w starszym wieku jest to
najczęściej nie możliwe. Ze względu na
wielochorobowość, bariery finansowe i społeczne.
Rehabilitacja osób starszych nie jest procesem
łatwym. Wiele osób wymaga postępowania
rehabilitacyjnego nie tylko z powodu choroby, ale
także ze względu na spowodowane wiekiem
obniżenie sprawności funkcjonalnej. Dlatego też
rehabilitacja osób starszych powinna być
zintegrowana z prewencją niepełnosprawności.
Def. Chronalogiczna- określa wiek emerytalny
Za człowieka starszego należy uważać osobę która
przekroczyła 65 r. życia.
Def. Funkcjonalna- uwzględnia istotne zmiany
występujące u człowieka w wieku podeszłym w
zakresie zdolności do wykonywania określonych prac
i pełnienia ról społecznych.
Analizując potrzeby osób starszych należy zadbać
o poziom sprawności funkcjonalnej. Której
obniżenie występuje zwykle w określonej
kolejności i zaczyna się od czynności bardziej
złożonych.
Posługiwaniu się pieniędzmi (zakupy, opłaty)
Korzystanie z komunikacji miejskiej
W późniejszym okresie występuje bezradność przy
wykonywaniu najprostszych czynności dnia
codziennego (mycie się, ubieranie, jedzenie).
Ocena sprawności funkcjonalnej badana jest
przy użyciu wystandaryzowanych skal
1) Skala ADL- Służy do oceny podstawowych czynności
życiowych (funkcjonowania codziennego) zawiera 6
pytań dotyczących stopnia samodzielności:
o
Utrzymanie higieny np. Udzielanie pomocy osób
trzecich
o
Ubieranie się
o
Toaleta
o
Kontrolowanie zwieraczy (moczu i stolca)
o
Spożywanie posiłków
o
Poruszanie się.
Niski wynik świadczy o koniczności pomocy osobie
starszej.
2) Skala IADL- służy do oceny złożonych
czynności dnia codziennego (funkcjonowania
instrumentalnego) Zawiera 8 pytań:
o
Posługiwanie się telefonem, Zakupy
o
Przygotowanie posiłków
o
Sprzątanie
o
Pranie
o
Korzystanie ze środków transportu
o
Przyjmowanie leków
o
Posługiwanie się pieniędzmi.
Im mniejsza liczba punktów tym mniejsza
zdolność do samodzielnego funkcjonowania.
3) Skala Barthela- Służy do oceny sprawności
funkcjonalnej, jest stosowana jako narzędzie
służące do oceny zapotrzebowania na opiekę
osób trzecich, a tym samym do oceny kosztów
opieki. Ocenia
ona
punktowo czynności życia
codziennego (spożywanie posiłków, poruszanie
się itp.) W raz z mała liczbą punktów badany
kierowany jest do grupy wymagającej określonej
opieki.
4) Test TVG- „Wstań i idź”
Ocenia dwie podstawowe funkcje życia codziennego:
o
przejście z pozycji siedzącej do stojącej
o
marsz na krótkim dystansie.
5) Skala Tinetti- ocenia ryzyko wypadków (równowaga i
chód)
6) Test MNA- Ocena stanu odżywienia. Skład się z dwóch
części: oceny skróconej i pełnej:
Ocena skrócona- 6 pytań
o
Przyjmowanie pokarmów
o
Utrata masy ciała
o
Zdolność do samodzielnego przemieszczani się
o
Występowanie ostrej choroby lub stresu
o
Problemy neuropsychologiczne (depresja, demencja)
o
Wskaźnik BMI.
Ocena pełna uzupełnia ocenę skróconą o 12
pytań:
o
Miejsce zamieszkania
o
Liczba przyjmowanych leków
o
Występowanie odleżyn i owrzodzeń
o
Ilość i jakość posiłków, przyjmowane płyny itp.
7) MMSE- Służy do oceny funkcji poznawczych i
stanu psychicznego.
8) GDS- Geraitycz skala do oceny stany
depresyjnego. Ocenia stan badanego w ciągu
dwóch tygodni. Składa się z 15 pytań, odpowiedzi
TAK lub NIE. Skała nie służy do diagnostyki
depresji, umożliwia jedynie wyłonienie osoby
zagrożonej depresją. Jest to badanie przesiewowe.
Znajomość i ocena wymienionych skal możliwi
objąć seniorów efektywną opieką i rehabilitacją,
sprawowaną przez zespół geriatryczny:
Lekarz
Pielęgniarka
Rehabilitant, fizjoterapeuta
Pracownika socjalnego
Logopeda, psycholog.
Rehabilitacja może być prowadzona
indywidualnie i grupowo. Sprawowana grupowo
bywa bardzo korzystna dla sieniora
Ćwiczenia w grupie
Kontakt z grupą
Zawieranie nowych znajomości
Dodatkowa mobilizacja i motywacja do ćwiczeń.
Ze względu na mnogość problemów
związanych z wiekiem usprawnianie musi
być procesem wielopłaszczyznowym, ale
ukierunkowanym na osiowy(e) problem(y)
zdrowia np. udar mózgu, zawał serca,
zapalenie płuc, złamanie szyjki kości
udowej, amputacja kończyny.
Fundamentalne części szeroko pojętej rehabilitacji
to:
Kinezyterapia
Fizykoterapia
Masaż
Terapia zajęciowa
Farmakoterapie
Psychoterapia
Poradnictwo psychologiczne
Zaopatrzenie ortopedyczne
Rehabilitacja społeczna i zawodowa.
Kinezyterapia- leczenie ruchem
Jest najważniejszą metodą oddziaływania w
rehabilitacji osób starszych.
Główne cele:
Utrzymanie lub poprawa zakresu ruchów w
stawach
Utrzymywanie i poprawa siły i wytrzymałości
fizycznej
Poprawa koordynacji ruchowo myślowej
Pionizacja, nauka chodzenia
Poprawa wydolności ogólnej.
Zaleca się trzy rodzaje ćwiczeń.
1) Ćwiczenia aerobowe (wytrzymałościowe)
-
Marsz, bieganie, pływanie, jazda na rowerze 2x w
tygodniu po 20 min.
2) Ćwiczenia siłowe (oporowe) ich istotą jest
stopniowe zwiększanie oporu przeciwstawianego
pracującym mięśniom. Dotyczą one dużych grup
mięśniowych (ramiona, barki, mięśnie
kręgosłupa, kończyny dolne). Przybory to hantle
sprężyny do rozciąganie, sztangi itp. 2x w
tygodniu po 20 min.
3) Ćwiczenia rozciągające – gimnastyka i
rozciąganie codziennie od 5-10minut
o
Fizjoterapia- wykorzystuje w terapii występujące w
przyrodzie lub generowane przez urządzenia czynniki
fizyczne
o
Światłolecznictwo (laseroterapia)
o
Elektroterapie
o
Hydroterapie
o
Termoterapie
o
Ultradźwięki
o
Balneoterapie i masaż
Zabiegi działają:
o
p/bólowo, p/zapalnie
o
Rozluźniająco
o
Przyśpieszają gojenie ran i regeneracje tkanek
o
Często stosowane przed ćwiczeniami (podnoszą ich
efektywność)
o
Wiek nie jest przeciwwskazaniem, a jedynie występujące
choroby.
Rehabilitacja w chorobach układu ruchu
Starzenie się układu ruchu związane jest z wieloma
zmianami strukturalnymi i czynnościowymi
Zmniejszeniem się mięśniowej masy ciała
Zwiększeniem tkanki tłuszczowej
Osłabieniem mięśni szkieletowych
Spadkiem elastyczności mięśni, ścięgien i więzadeł
Zmiany zwyrodnieniowe w stawie, co wiąże się z bólem
ograniczeniem zakresu ruchów.
Stosowane są zabiegi terapeutyczne:
o
Działają przeciwbólowo
o
Są dobrze tolerowane przez pacjentów
o
Masaże działają relaksacyjnie
o
Pozwalają na zmniejszenie środków przeciwbólowych.
Jest konsekwencją wielu chorób w tej grupie wiekowej, jest
spowodowana długotrwałym unieruchomieniem, co ma
niekorzystny wpływ na funkcjonowanie wielu narządów i
układów:
Upośledzenie układu krążenia, oddechowego, ruchu
powoduje spadek wydolności fizycznej
Upośledza tolerancje glukozy
Powoduje zaburzenia ortostatyczne
Powikłania w układzie oddechowym( zapalenia płuc)
Zmiany zakrzepowe
Odleżyny.
Należy pamiętać że negatywne następstwa hipokinezy są
często poważniejsze niż wpływ choroby podstawowej.
W rehabilitacji pacjentów długotrwale leżących
szczególnego znaczenia nabiera opieka
pielęgniarska:
o
Prowadzenie kinezyterapii
o
Ćwiczenia oddechowe
o
Ćwiczenia przeciwzakrzepowe
o
Stopniowa pionizacja
o
Ćwiczenia bierne i czynne.
Zaopatrzenie ortopedyczne:
o
Protezy
o
Orezy
o
Sprzęt pomocniczy (kule, balkoniki, wózki).
Wybór metody leczenia operacyjnego, oraz
program usprawniania powinny sprzyjać jak
najwcześniejszej mobilizacji chorego (1-2 doba po
zabiegu).
Unikanie przykurczów, zaników mięśniowych i
powstawaniu odleżyn.
U osób po amputacji z powodów naczyniowych
możliwości protezowania są znacznie mniejsze,
stąd konieczność korzystania z wózka
inwalickiego.
30% osób po przebytym udarze mózgu staje się osobami
niepełnosprawnymi.
Rehabilitacja jest tutaj najważniejszym elementem
postępowania bez względu na przeciwwskazania
(niestabilny stan kliniczny, choroby zapalne, brak
motywacji).
Podstawowe cele rehabilitacji po udarze:
Zmniejszenie śmiertelności
Prewencja powikłań
Uruchomienie mechanizmów kompensacyjnych
Zmniejszenie stopnia inwalidztwa
Zapewnienie jak największej samodzielności funkcjonalnej
Poprawa jakości życia.
Pierwszy okres usprawnienia uwzględnia:
Ułożenie zapobiegające nieprawidłowemu
ustawieniu kończyny
Profilaktyka odleżyn
Zapobieganiu powikłaniom płucnym
Zapobieganiu zakrzepicy żylnej
Zapobieganiu przykurczom
Rehabilitacja przyłóżkowa i stopniowa pionizacja
(1-2 doba).
Zastosowanie koncepcji Bobatha
Zakłada ona że wszystkie zabiegi pielęgnacyjne i
kontakt z chorym powinny zaczynać się od strony
dotkniętej niedowładem. Należy bowiem
uzmysłowić choremu istnienie porażonej części
ciała i wykonywać czynności które uświadamiają
mu że jego ciało stanowi jedna całość.