Choroby autoimmunologiczne 

„STWARDNIENIE ROZSIANE”

Agnieszka Witkowska

Dorota Świątek

Anita Płoszaj

Stwardnienie rozsiane 

to choroba 

dotykająca osoby młode, między 

20-tym, 40- tym rokiem życia. 

Najwięcej zachorowań odnotowuje 

się wśród trzydziestolatków. Po 50 

roku życia  zdarza się rzadko; 

podobnie nie występuje w 

dzieciństwie i przed okresem 

dojrzewania. Trzykrotnie częściej 

chorują kobiety niż mężczyźni.

Stwardnienie rozsiane rozpoznaje się w 

większości przypadków, na podstawie wywiadów 

(rozmowy z chorym) i badania przedmiotowego.

Diagnozę ułatwia późny okres choroby ze 

względu na dużą rozmaitość objawów 

neurologicznych zgłaszanych przez pacjenta. Są 

choroby, które mogą być mylone z SM. Należą do 

nich np. guzy czaszki, niektóre choroby zapalne i 

układowe, kiła, guzy rdzenia kręgowego i 

dyskopatia. 

Bardzo czułym badaniem 

diagnostycznym jest 

obrazowanie 

ośrodkowego układu 

nerwowego za pomocą 

rezonansu 

magnetycznego (MRI), za 

pomocą którego wykryć 

można nawet bardzo 

małe ogniska 

demielinizacji (okrągłe 

lub owalne jasne ogniska 

o dużej intensywności 

sygnału). Dokładność 

tego badania to ponad 

90%.

Dużym wsparciem są badania laboratoryjne.

U chorych na SM rutynowo wykonuje się 

nakłucie lędźwiowe i bada pobrany płyn 

rdzeniowo-mózgowy. Ważna jest ocena 

zawartości w płynie immunoglobuliny G (IgG), 

im wyższe jest to stężenie, tym cięższa jest 

choroba.

Często wykonuje się też dodatkowe badania 

neurologiczne pozwalające ocenić zaburzenia 

czucia, widzenia, lub słuchu.

Konkretnej przyczyny choroby do dziś nie udało 

się ustalić. Większość badaczy skłania się ku 

teorii, że jest to jedna z tzw. chorób o podłożu 

autoimmunologicznym. Charakteryzują się one 

tym, że układ odpornościowy człowieka, zamiast 

nas bronić np. przed zarazkami, z niewiadomych 

przyczyn zwraca się przeciwko własnym 

komórkom. 

Nie jest to choroba dziedziczna, ale osoby chore 

na SM mają pewne predyspozycje genetyczne, 

które mogą do niej predysponować. Z całą 

jednak pewnością, czynnikiem, który może ją 

uruchomić lub przyspieszyć, jest atak wolnych 

rodników tlenowych na osłonkę mielinową 

nerwów. 

Inna teoria mówiąca o przyczynach tej choroby 

dotyczy zakażeń wirusowych sugeruje , że 

pierwszy atak SM pojawia się często po banalnej 

infekcji wirusowej, na przykład po zwykłym 

katarze. 

Wg niej istnieje rodzaj wirusa, który wnika do 

organizmu, przez dłuższy czas nie dając o sobie 
znać. W pewnym momencie uruchamia się jego 

działanie i zaczyna uszkadzać osłonkę 

mielinową. 

Niektórzy wskazują również na znaczenie 

niedoboru witaminy D w dzieciństwie.

Typowy obraz stwardnienia 

rozsianego. Dwa jasne ogniska po 

lewej stronie odpowiadają 

obszarom demielinizacji

OBJAWY

-jednym z pierwszych objawów jest 

pogorszenie wzroku: podwójne 

widzenie, wrażenie nieostrego obrazu 

lub jego drżenie, utrata wzroku w 

jednym lub w obu oczach, zaburzenia 

pola widzenia

-zawroty głowy, które trwają zwykle 

kilka dni i mogą być bardzo silne

-niewyraźna mowa

-trudności w połykaniu

-osłabienie kończyn (niedowład) 

-kłopoty z poruszaniem się

-mrowienia, drętwienia a także 

zaburzenia czucia kończyn, twarzy, a 

nawet tułowia

-drżenie oraz brak koordynacji ruchów 

tułowia i kończyn 

-zaburzenia w oddawaniu moczu, 

nietrzymanie moczu

-utrata popędu płciowego i impotencja

-depresja, zaburzenia pamięci, 

trudności w uczeniu się, rozwiązywaniu 

problemów

-utrzymujące się stale zmęczenie w 

czasie aktywności fizycznej lub 

związane z wysiłkiem umysłowym

Demielinizacja w stwardnieniu 

rozsianym. Barwienie mieliny 

Klüvera-Barrera, Dostrzegalne 

odbarwienie w miejscu zmiany 

LECZENIE

Nie wynaleziono jeszcze leku, który 

doprowadziłby do wyleczenia stwardnienia 

rozsianego, czyli do całkowitego ustąpienia 

objawów choroby. Można jednak znacznie 

spowolnić jej postępy, łagodzić objawy, 

odroczyć w czasie czy wręcz nie dopuścić do 

inwalidztwa. Większość leków powoduje, że 

rzuty SM występują rzadziej i mają 

łagodniejszy przebieg.

W leczeniu SM można wyróżnić trzy etapy: 

łagodzenie dolegliwości związanych ze świeżym 

rzutem choroby, leczenie objawowe oraz 

modyfikujące chorobę.

W leczeniu świeżego rzutu choroby stosuje się 

glikokortykosteroidy, które podawane są dożylnie 

lub doustnie. W przypadku ciężko 

przebiegających rzutów sięga się po leki 

immunosupresyjne.

W leczeniu objawowym wykorzystuje się środki 

redukujące napięcie i spastyczność mięśni oraz 

leki przeciwbólowe. Jeśli wymaga tego stan 

pacjenta przepisywane są środki antydepresyjne.

Stwardnienie rozsiane nie jest choroba 

śmiertelną. Poza ciężkimi przypadkami chorzy 

żyją średnio tak samo długo jak osoby nie 

cierpiące na SM. Jednak ich życie bywa 

dramatycznie ciężkie. Ci chorzy wymagają nie 

tylko stałej opieki medycznej, ale też szerokiego 

wsparcia społecznego. Niekiedy, zwłaszcza w 

zaawansowanych postaciach choroby, wsparcie 

to ma decydujące znaczenie dla dalszego 

przeżycia chorego.

Należy pamiętać, że wszyscy chorzy na SM 

powinni unikać nadmiaru ciepła.

Terapia polem elektromagnetycznym stanowi 

kompleksową metodę terapeutyczną, która nie 

tylko poprawia ukrwienie i zaopatrzenie w tlen 

mięśniówki oraz tkanki nerwowej, lecz również 

przyczynia się do regulacji przemiany materii 

komórek w całym organizmie.

Działanie ogólne: poprawa ukrwienia, podnosi 

koncentracje tlenu we krwi, ogólna regulacja 

przemiany materii komórek, regulacja produkcji 

melatoniny; melatonina m. in. poprawia sen, 

działa antydepresyjnie i wspiera regenerację 
komórek, zmniejsza procesy zapalne, a są to 

ważne efekty przy skurczach i paraliżach, 

polepszenie przekazu impulsów nerwowych

Jak pokazują statystki najwięcej zachorowań na 

SM odnotowuje się w mniej nasłonecznionych 

regionach. Badania pozwalają sądzić, iż niedobór 

witaminy D- powstającej w wyniku działania 

promieni słonecznych może przyczyniać się do 

rozwoju choroby. Stan przegrzania w wyniku 

nadmiernej ekspozycji na ciepło może nasilić 

objawy choroby.

Prawdopodobnie na rozwój choroby wpływa 

również dieta, wysokokaloryczna, bogata w 

tłuszcze i cukry sprzyja wystąpieniu SM, 

niskokaloryczna może zmniejszyć ryzyko 

zachorowania.

Profilaktyka

Skan mózgu 

chorej na SM 

10-letniej 

dziewczynki. W 

lewej półkuli (u 

dołu) widać 

zaznaczone na 

różowo duże 

ognisko 

choroby

SM może przybierać formę łagodną lub złośliwą. 

O pierwszej z nich mówimy, gdy na przestrzeni 

15 lat zmiany neurologiczne nie powodują 

znaczącej niewydolności układu nerwowego. 

Przypadku SM złośliwego już po 3- 4 latach 

choroby pacjent traci zdolność samodzielnego 

poruszania się.

Czynniki ryzyka:

- czynniki środowiskowe - SM częściej występuje 

w klimacie chłodnym i umiarkowanym

- predyspozycje genetyczne

Mapa świata, z której wynika, że ryzyko zachorowania na 

stwardnienie rozsiane wzrasta z większymi odległościami od równika: 

NIEBIESKI- Wysokie ryzyko

CZERWONY- Prawdopodobne wysokie ryzyko

POMARAŃCZOWY- Niskie ryzyko

ŻÓŁTY- Prawdopodobne niskie ryzyko

ZIELONY- Ryzyko stopniowe

BIAŁY- Inne

RZUTY

Choroba objawia się atakami lub rzutami, jak 

lekarze nazywają stany zaostrzenia 

(exacerbation). Rzut choroby to wystąpienie 

nowych objawów neurologicznych lub wyraźne 

pogorszenie już istniejących, trwające 24 

godziny i dłużej. Okres między atakami nazywa 

się remisją- w tym stadium choroba nie 

postępuje, stan chorego poprawia się. Może być 

całkowita, co się zdarza rzadko i tylko na 

początku choroby, lub częściowa i trwać może 

różnie długo. Najdłuższe remisje zdarzają się na 

początku choroby. Potem (gdy przebieg choroby 

ma "naturalny", tj. nie modyfikowany leczeniem 

charakter) "odwroty choroby" trwają coraz 

krócej. 

Obrazy T1-zależne MRI (po 

wzmocnieniu gadolinem) kilku 

przekrojów mózgu w odstępie 

miesięcznym. Jasne zmiany 

wskazują na zmiany aktywne.