GOSPODARKA KWASOWO-ZASADOWA

Gazometria

jest badaniem oceniającym

równowagę kwasowo-zasadową organizmu.

Do badania można pobrać krew
włośniczkową (z płatka ucha albo
czubka palca) ale bardziej
wiarygodne wyniki otrzymuję się z
krwi tętniczej. Krew z tętnicy
(udowej lub promieniowej) pobiera
lekarz.



W krwi tętniczej oznacza się pH, prężność tlenu i

dwutlenku węgla, stężenie jonów

wodorowęglanów oraz saturację. Aby organizm

funkcjonował prawidłowo pH krwi musi być

utrzymywane w ściśle określonym i bardzo

wąskim przedziale. Spadek pH świadczy o

kwasicy, wzrost o zasadowicy. Organizm

dysponuje wieloma mechanizmami kompensacji

(wyrównywania) zaburzeń kwasowa-zasadowych,

najistotniejszą rolę w tej kwestii pełnią nerki i

płuca. Nieprawidłowe wyniki gazametri mogą

świadczyć o uszkodzeniu tych narządów.

Definicja kwasów i zasad

TEORIA BRONSTEDA



kwas

– związek, który w danych

warunkach uwalnia jon wodorowy
(donor protonów)



zasada

– związek, który w danych

warunkach przyłącza jon
wodorowy (akceptor protonów)

Stężenie jonów

wodorowych

pH płynów ciała

k ż

oł

ąd

ślu

z p

ślin

pły

n m

óz

o-r

k t

żó

łć

kwaśne

zasadowe

Stężenie jonów

wodorowych

Źródła jonów wodorowych

Stężenie jonów H

w płynach

ustrojowych zależy

pośrednio

nasilenia

procesów katabolicznych

zachodzących w organizmie, natomiast

bezpośrednio

dysocjacji kwasu

węglowego i nielotnych kwasów.

Źródłem kwasu węglowego jest CO

powstający w procesie

dekarboksylacji.

Równowaga kwasowo-

zasadowa

Mechanizmy obronne

1. Układy buforowe – pierwsza i

natychmiastowa „linia obrony”
organizmu

2. Czynność układu oddechowego

3. Przemieszczanie jonów wodorowych

pomiędzy przestrzeniami wodnymi
organizmu

4. Czynność nerek

Równowaga kwasowo-

zasadowa

Układy buforowe

Układ buforowy stanowią następujące składniki:

• słaby kwas (HA)
• anion tego kwasu albo zasada buforowa albo anion

buforowy (A

)

Buforowanie polega na wiązaniu

nadmiaru jonów wodorowych przez

aniony buforowe lub jonów

wodorotlenowych przez słaby kwas

Czynność układu

oddechowego

1. Rola – usuwanie CO

oraz dostarczanie tlenu

2. Utrzymanie fizjologicznego pCO

zależy od:

• efektywności wentylacji płuc (częstość i

głębokość oddechów)

• sprawności pęcherzyków płucnych

3. Wielkość efektywnej wentylacji pęcherzykowej

wpływa na działanie buforu wodorowęglanowego.

4. Oddechowa regulacja stężenia jonów H

we krwi

następuje gwałtownie, ale często jest
niewystarczająca.

Wymiana jonów

Buforowanie komórkowe

1. Zachodzi po dłuższym czasie (od godziny do kilku

godzin)

2. Biorą w nim udział błony komórkowe.

3. Polega na wymianie jonów i wody pomiędzy

przestrzenią wewnątrz- i zewnątrzkomórkową

4. Błony komórkowe są słabo przepuszczalne dla

jonów H

. Jedyną znaną drogą wejścia do komórek

jest wymiana z kationem K

w trakcie działania

ATP-azy Na/K Mg-zależnej

5. W obrębie cytoplazmy jony H

wiążą się z anionami

buforującymi głównie białczanami i fosforanami.

Regulacja nerkowa

Rodzaje

Rola nerki w utrzymaniu stałego

stężenia jonów H

polega na:

• resorpcji zwrotnej wodorowęglanów

przesączonych w kłębuszkach nerkowych

• regeneracji wodorowęglanów w procesie

wytwarzania kwaśności miareczkowej

• regeneracji wodorowęglanów w procesie

amoniogenezy

Eliminacja wolnych jonów H

nie ma znaczenia dla

regulacji RKZ, gdyż dobowa ich ilość jest mniejsza

niż 0,1 mmol/l.

Regulacja nerkowa

Resorpcja zwrotna wodorowęglanów

NHE

NBC

V-ATP

Krew

Płyn

kanalikowy

przefiltrowany

HCO

CA-4

+ H

CA-2

nHCO

HCO

80-90%

Regulacja nerkowa

Wytwarzanie kwaśności

miareczkowej

+ H

HCO

+ H

C.A.

Przefiltrowane

+ HPO

Głownie w kanaliku dystalnym & cewce zbiorczej

33 % wydzielania kwasu

+ H

+ HPO

ATP

Krew

Komórka

Światło kanalika

HCO

Zaburzenia RKZ

Główne rodzaje

Zasadowica metaboliczna

HCO

norm

Zasadowica oddechowa

HCO

norm

Kwasica oddechowa

nor

mal

Kwasica metaboliczna

nor

mal

Zaburzenia RKZ

]

= 80

7.0

7.2

7.4

7.6

7.8

Henderson-
Hasselbalch:

pH =

pK + log

[HCO

]

Kwasica

oddechowa

Zasadowica

metaboliczna

Zasadowica

oddechowa

Kwasica

metaboliczna

pH = 6.1 +

Nerki

Płuca

or,

Diagram

Davenporta

Kwasica oddechowa

Następstwo hiperkapni wywołanej:

• uszkodzeniem nerwowej regulacji oddechowej
• ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej
• chorobami płuc
• ostrą lub przewlekła niewydolnością serca
• hipowentylacją w przebiegu sztucznego
oddychania

• stosowaniem mieszanin gazowych o dużej
zawartości CO

u chorych sztucznie oddychających

lub leczonych oddychaniem wspomaganym

Kwasica oddechowa

]

= 80

7.0

7.2

7.4

7.6

7.8

Kwasica

oddechowa

Henderson-
Hasselbach:

 pH

6.1 + log

[HCO

]



kompensacja =

 [HCO

]

Przyczyny:
1) niewydolność płuc
i serca
2) anestezjologia
i leki

Zasadowica oddechowa

]

= 80

7.0

7.2

7.4

7.6

7.8

Henderson-
Hasselbach:

pH

6.1 + log

[HCO

]

P

kompensacja

 [HCO

]

Zasadowica

oddechowa

Przyczyny:
   1) Ból
   2) Histeria
   3) Hypoxia

Kwasica metaboliczna

Przyczyny:

1. nadmierne gromadzenie mocnych kwasów

nielotnych albo tzw. kwasica metaboliczna
addycyjna

2. utrata zasad albo tzw. kwasica metaboliczna

subtrakcyjna

3. nierównomierne rozmieszczenie jonów

wodorowych pomiędzy komórkami i płynem
pozakomórkowym albo tzw. kwasica
metaboliczna dystrybucyjna

4. zatrzymanie jonów wodorowych w organizmie

albo tzw. kwasica nieoddechowa retencyjna

Kwasica metaboliczna

]

= 80

7.0

7.2

7.4

7.6

7.8

Kwasica

metaboliczna

Henderson-
Hasselbach:

 pH

6.1 + log

[HCO

]

kompensacja =

 P

Przycznny:
1) Utrata zasad

(np. biegunka)

2) Gromadzenie
kwasów

(cukrzyca,

choroby

nerek)

3) kwasica
kanalikowa

- proksymalna

- dystalna: iso-K

lub

hyper-K

Zasadowica metaboliczna

]

= 80

7.0

7.2

7.4

7.6

7.8

Metabolic

Alkalosis

Henderson-
Hasselbach:

 pH

6.1 + log

[HCO

]

kompensacja =

 P

Przyczyna:
1) Przedawkowanie zasad
2) Utrata kwasu
(np. wymioty)

Gazometria krwi tętniczej

Wartości prawidłowe



pH:

–

7.40 (7.35-7.45)



–

80-100 mmHg



pCO

–

35-45 mmHg



SaO



95 %



HCO

–

22-26 mmol/L

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego

1) Ocena pH – identyfikacja typu

zaburzenia

< 7.35 –

kwasica

> 7.45 –

zasadowica

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego

2) Ocena wartości HCO

i pCO

–

identyfikacja typu zaburzenia

HCO

– metaboliczne

pCO

– oddechowe

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Kwasica oddechowa



spadek pH, wzrost pCO



Zasadowica oddechowa



wzrost pH, spadek pCO



Kwasica metaboliczna



spadek pH, spadek HCO



Zasadowica metaboliczna



wzrost pH, wzrost HCO

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego

3) Ocena występowania

kompensacji

–

Kompensacja nerkowa w zaburzeniach
oddechowych



dopiero po 12-24 godzinach obserwuje się
widoczne różnice

–

Kompensacja płucna w zaburzeniach
metabolicznych



w ciągu kilku minut

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Kwasica oddechowa

- wzrost

reabsorpcji HCO

w nerkach daje w

efekcie wzrost HCO

w osoczu



Zasadowica oddechowa

–

spadek reabsorpcji HCO

nerkach daje w efekcie spadek
HCO

w osoczu

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Kwasica metaboliczna

–

hyperwentylacja powoduje spadek
pCO



Zasadowica metaboliczna

–

hypowentylacja powoduje wzrost
pCO

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Norma

7.37

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Kwasica

oddechowa

7.16

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Kwasica

oddechowa

7.21

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Kwasica

metaboliczna

7. 13

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Zasadowica

metaboliczna

7.47

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Kwasica

oddechowa

7.24

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Zasadowica

metaboliczna

7.52

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Kwasica

metaboliczna

(oddechowa)

7.25

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wynik



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Zasadowica

oddechowa

7.46

Gazometria krwi tętniczej

Ocena wyniku badania gazometrycznego



Wyniki



pH=



PaCO2 =



HCO3 =



PaO2 =

Zasadowica

metaboliczna

7.48

wskazania



Pobranie krwi tętniczej do badania
gazometrycznego



Pomiar bezpośredniego ciśnienia krwi



Wprowadzenie cewnika do wykonywania
badań hemodynamicznych i radiologicznych
zabiegów leczniczych.



Podawanie wlewów i leków



Wprowadzenie cewnika w celu rozszerzenia
zwężonych naczyń krwionośnych.

Najczęściej nakłuwane

tętnice



Tętnica promieniowa na
przedramieniu



Tętnica łokciowa



Tętnica ramieniowa



Tętnica udowa w pachwinie

Test Allena



Gdy zamierzamy nakłuć tętnicę promieniową,

trzeba się przedtem przekonać, że w obrębie

nadgarstka czynna jest tętnica łokciowa



Tętnicę promieniową zaciska się końcami

palców.



Pacjenta prosi się o mocne zaciśniecie dłoni

w pięść w celu usunięcia z niej zalegającej

tam jeszcze krwi.



Następnie prosimy o rozluźnienie pięści.

Nagłe dopłynięcie krwi do dłoni dowodzi, że

tętnica łokciowa stanowi wystarczające

źródło perfuzji

Przygotowanie sprzętu



Strzykawka heparynizowana, jej
nadmiar usuwa się ze strzykawki



Igła



Lub kaniula Venflon o średnicy 0,5
mm



Jałowe rękawiczki



Jałowe gaziki



Wałek pod nadgarstek

Procedura



Sprawdzamy tożsamość pacjenta



Informujemy o zabiegu i ewentualnym bólu



Uzyskanie zgody pacjenta na przeprowadzenie zabiegu



Wykonujemy test Alena



Myjemy ręce



Nakładamy rękawiczki - jałowe



Palpacyjnie oceniamy położenie tętnicy



Igłę wprowadzamy ręką dominującą, uciskając tętnicę palcem

wskazującym i środkowym na jej przebiegu



Igłę wprowadza się ( ścięciem do dołu) do chwili, gdy pod

wpływem ciśnienia tętniczego krew zaczyna przedostawać się

do strzykawki



Po usunięciu igły miejsce po nakłuciu uciskamy jałowym

gazikiem przez około 3-5 min.



Strzykawkę z próbką krwi zabezpieczamy przed dopływem

powietrza np. gumowym korkiem

Nakłucie tętnicy

promieniowej uwagi



Przy nakłuciu tętnicy promieniowej warto dłoń

pacjenta ułożyć na wałku podłożonym pod

nadgarstek, co umożliwia lepsze wyczucie tętnicy



Kaniulą nakłuwa się pod kątem 60° a wprowadza

pod kątem 30 °



Sprawdzamy drożność kaniuli wprowadzając bardzo

powoli NaCL



Na kaniulę zakładamy kranik trójdrożny, który

ułatwia pobieranie badań i zabezpiecza przed

zatorem powietrznym



Zabezpieczamy jałowym opatrunkiem i opisujemy

„ tętnica” na czerwono



Kaniulę przepłukujemy roztworem NaCL z heparyną

Nakłucie tętnicy udowej



Wykorzystuje się do wprowadzenia
cewnika w celu:



* dokonania badań diagnostycznych



* badań hemodynamicznych



* badań elektrokardiograficznych i innych
badań wewnątrzsercowych



* zabiegów leczniczych np. angioplastyka,
kontrapulsacja sródaortalna

gazometria



Pa02 12-13 kPa ( 85-95 mm Hg)



PaCO2 4,5 – 6,0 kPa ( 35-45
mmHg)



pH - 7,35 – 7,45



Wodorowęglany 20 – 30 mmol/l



Stopień wysycenia tlenem 95
-100%

interpretacja



Pomiar ilości gazów we krwi wskazuje na

stopień natlenienia oraz kwasicy lub

alkalozy krwi tętniczej



Do kwasicy oddechowej dochodzi pod

wpływem hipowentylacji. Wówczas

obniża się wartość pH podwyższa poziom

PaCO2

natomiast stężenie wodorowęglanów w

osoczu pozostaje prawidłowe lub ulega

podwyższeniu

Document Outline