Renata Walasek

Definicja twórczości



Wg Guilford’a - tożsama jest z zespołem cech, w których 
skład wchodzą uzdolnienia specjalne, osobowość, postawy, 
motywacja i zainteresowania osoby. Za najważniejsze cechy, 
które odgrywają decydującą rolę w myśleniu twórczym, uznał: 
zdolność dostrzegania istotnych problemów, płynność, 
oryginalność i giętkość myślenia, pomysłowość, zdolność 
dokonywania analizy i syntezy, pamięć, zdolność poprawnego 
oceniania i przekonstruowywania zagadnień.



Wg Fromm’a - może być rozumiana jako zdolność swoistego 
postrzegania świata i dziwienia się, stawiania pytań i 
akceptowania konfliktów wypływających z dążenia człowieka 
do rozwoju .



Wg Wertheimer’a - Umiejętność spojrzenia na dane 
zagadnienie z innego od dotychczasowego punktu widzenia. 
Umiejętność kwestionowania i restrukturalizacji posiadanej 
wiedzy.

Twórczość a inteligencja



Zdolności twórczych nie można zredukować, do 

tradycyjnie rozumianej inteligencji.



Przełomowe badania nad tym zjawiskiem 

przeprowadzili Getzels i Jackson (1962).



Badali oni uczniów ze starszych klas szkoły 

podstawowej i szkoły średniej. Badani rozwiązywali 

pięć zadań wymagających twórczego myślenia oraz 

zostali poddani testom przy użyciu standardowych 

narzędzi do pomiaru ilorazu inteligencji.



W wyniku tych badań udowodniono, że nie można 

dowodzić o twórczości i kreatywności człowieka tylko 

na podstawie testów na inteligencję.



Ponadto, twórczość rozumiana jako zdolność  do 

wytwarzania nowych i wartościowych dzieł, wymaga 

pewnego minimum inteligencji. 

Różnice osobowościowe a poziom 
twórczości i inteligencji



Badania przeprowadzone przez Wallacha i Kogana (1965) 
ujawniły pewne różnice osobowościowe pomiędzy dziećmi o 
różnym poziomie twórczości i inteligencji, których wyniki 
zostały zobrazowane w poniższej tabeli:

Twórcze i inteligentne:

•Wysoka samoocena

•Swoboda ekspresji

•Niski poziom lęku

•Pomysłowość

•Popularność wśród 

rówieśników

•Zachowania przyciągające 

uwagę

•Entuzjazm i chęć do działania

Nietwórcze i inteligentne:

•Sumienność

•Perfekcjonizm

•Brak pomysłowości

•Niski poziom lęku

•Dążenie do uniknięcia błędu

•Dążenie do zachowań 

poprawnych

Twórcze i nieinteligentne:

•Powściągliwość, wycofanie

•Niska samoocena

•Brak popularnośći

•Zachowania przyciągające 

uwagę

•Brak koncentracji

•Lęk przed oceną

Nieinteligentne i 

nietwórcze:

•Słabe wyniki w nauce

•Wzmożona aktywność 

społeczna

•Ekstrawersja

•Dość wysoka samoocena

Różnice osobowościowe a poziom 
twórczości i inteligencji - 
interpretacja



Jak pokazuje wcześniej przedstawiona 
tabela, najgorzej powodzi się w szkole 
dzieciom twórczym, ale mało 
inteligentnym. Dzieci te przypuszczalnie 
płacą wysoką cenę emocjonalną i 
społeczną za zdolność do nietypowego i 
oryginalnego myślenia niewspartego 
jednak zdolnościami intelektualnymi i 
społecznymi , typowymi dla osób 
inteligentnych. 



Najlepiej natomiast, mają dzieci twórcze 
i zarazem inteligentne. Odnosi się to do 
ich pozycji nie tylko jako uczniów, ale 
również jako kolegów i przywódców.



Okazuje się więc, że wyróżnienie 
twórczości i inteligencji jako 
odmiennych aspektów intelektu ma 
sens nie tylko w odniesieniu do sfery 
poznawczej, ale również społecznej i 
emocjonalnej.

Styl poznawczy - 
definicja



Styl poznawczy nazywany jest 
niekiedy osobowością intelektualną 
człowieka, opisuje bowiem intelekt w 
terminach preferowanego sposobu 
wykonywania czynności 
poznawczych, a nie w terminach 
poprawności czy skuteczności owego 
działania.

Różnice w preferowanych stylach 
poznawczych między osobami 
twórczymi i nietwórczymi

Style percepcyjne: 
zależność- 
niezależność od pola

Osoby 

zależne od pola 

wolniej znajdują 
figurę geometryczną 
zamaskowaną w tle 
(trudność w 
strukturalizowaniu 
informacji, styl 
bierny, rozproszony), 
zaś osoby 

niezależne 

od pola 

szybko 

wykrywają figury 
ukryte w tle (styl 
aktywny i 
analityczny)

Osoba twórcza – 

niezależna od pola

Osoba nietwórcza - 

zależna od pola

Style kontroli:
impulsywność- 
refleksyjność

Różnica w sposobach 
oceniania, 
podejmowania decyzji 
i kontroli działania. 

Impulsywny

- brak 

analizy (do działania), 
zaś 

refleksyjny

- 

analiza (do działania)

Osoba twórcza – 

refleksyjna

Osoba nietwórcza – 

impulsywna 

Osobowość



Osobowość to - z jednej 

strony - nadrzędny 

system regulacji, 

odpowiadający za 

spójność zachowania i 

koordynację 

poszczególnych 

procesów 

psychicznych, a z 

drugiej strony – zespół 

cech indywidualnych, 

wyróżniających 

człowieka spośród 

innych ludzi.

Dlaczego ludzie twórczy są 
tacy jacy są?



Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba 
skonstruować model osobowości 
twórczej, a nie osobowości twórcy.



Osobowość twórczą można opisać wg. 
trzech grup cech, odpowiadającym 
trzem osobowościowym mechanizmom 
tworzenia.



Są to cechy związane z 

otwartością, 

niezależnością i wytrwałością.

Otwartość



Osoba twórcza cechuje się otwartością, 

dzieki czemu może wykorzystać wszelkie 

źródła informacji, potencjalnie przydatne w 

dążeniu do celu lub rozwiązywaniu 

problemu.



Otwartość jest potrzebna na samym 

początku, stanowi konieczny warunek 

jakiejkolwiek twórczosci. Odnosi się 

wprawdzie raczej do recepcji niż produkcji, 

lecz bez własciwego nastawienia na odbiór 

wytwarzanie będzie zachamowane albo 

nie doprowadzi do niczego nowego.

Niezależność



Osoba twórcza cechuje się 
niezależnością, ponieważ tylko w ten 
sposób może wykorzystać uprzednio 
odebrane informacje w celu 
wypracowania rzeczywiście nowego, 
oryginalnego pomysłu.



Bez niezależności, to co zostałoby 
wytworzone, nosiłoby cechy wtórności 
lub nadmiernej podatności na konwencje, 
mody, naciski i oceny zewnętrzne.

Wytrwałość



Osoba twórcza cechuje się 
wytrwałością dzięki czemu może 
przezwyciężyć liczne przeszkody i 
przekonać innych ludzi do wartości 
swojego dzieła.



Dzięki wytrwałości proces twórczy trwa 
mimo przeszkód, prowadząc do 
ulepszenia dzieła, tworzenia nowych 
dzieł i przekonywania otoczenia, że są 
wartościowe.