Początki
filmu
pierwotnie
opierały się na fotografii, którą
zajmował się Louis Daguerre.
Opracował on w roku 1839
tzw. dagerotyp, urządzenie
którego działanie polegało na
bardzo
szybkiej
transmisji
fotografii, statyczne obrazy
utrwalające kolejne fazy ruchu
mogły w efekcie dać złudzenie
płynnego zapisu tegoż ruchu,
ruchome scenki, klatka po
klatce
zmieniające
się
fotografie jako ciągłość pewnej
rzeczywistości.
Zasada
ta
okazała
się
być
krokiem
milowym w stronę rozwoju
przyszłej kinematografii.
Zasada
działania
dagerotypu okazała się być
krokiem milowym w stronę
rozwoju
przyszłej
kinematografii.
W
przyszłości
zasadę
tę
wykorzystano do budowy
wielu
urządzeń
np.
bioskopu opatentowanego
przez Williama Georga
Hornera w 1852 roku,
dzięki któremu widz mógł
oglądać krótką ruchomą
scenkę.
Kolejnym istotnym faktem
w ewolucji kinematografu
było
opatentowanie
w
1877
roku
przez
Hannibala
Goodwina
taśmy
celuloidowej.
Urządzenie to pozwoliło
przyspieszyć robienie zdjęć
w
szybkim
,
ciągłym
tempie dzięki umieszczonej
w aparacie taśmie, którą
można było przesuwać.
Wśród
wynalazców
i
konstruktorów na drodze do
kinematografu należy również
wymienić
Thomasa
Alvę
Edisona, który w 1893 roku
opatentował urządzenie pod
nazwą kinetoskop.
Następnie
Kazimierz
Prószyński,
zaprezentował
swoje
urządzenie
zwane
pleografem.
Najistotniejszą datą w dziejach
kinematografii jest rok 1895,
kiedy to w Paryżu odbyła się
pierwsza publiczna projekcja
filmowa zaprezentowana przez
braci Augusta i Ludwika
Lumiere dzięki urządzeniu
zwanym
kinematografem.
Były to krótkie niespełna
jednominutowe
filmy
pt.
„Wjazd pociągu na stację w La
Ciotat”
oraz
„Wyjście
robotników z fabryki”. Po raz
pierwszy
w
historii
zgromadzeni widzowie mogli
obejrzeć
prezentację
prawdziwego zapisu ruchu,
świat ożywiony na ekranie,
wierne odbicie rzeczywistości.
Od momentu, kiedy bracia Lumiere zaprezentowali swoje dzieło,
rozwój Kinematografii postępował niezwykle szybko i twórczo.
W wielu częściach świata prezentowano słynną nowinkę
techniczną ( jako ciekawostka, pierwsza projekcja na ziemiach
polskich miała miejsce już 14 listopada 1896 roku w Krakowie).
Bardzo szybko powstawało wiele wytwórni krótkich filmów
opartych na kręceniu krótkich scenek statyczną kamerą,
prostych dokumentalnych zapisów. Wprowadzano różne
urozmaicenia techniczne jak np. w filmie pt. „Wielki kanał”
Aleksandra Promio, gdzie operator ustawił kamerę na płynącej
gondoli, dzięki czemu uzyskał efekt panoramy.
Jednym
z
najbardziej
rewolucyjnych
twórców
filmowych początków kina był
Georges Meiles. Zajmował się
on
sztuką
teatralną
której
wartości
postanowił
wykorzystać dla sztuki filmowej
chcąc za pomocą wymyślnej
scenografii
i
niezwykłych
tricków wykreować rzeczywisty
świat na ekranie. W swoim
studio filmowym zajmował się
przede wszystkim wymyślaniem
fabuł, reżyserowaniem, będąc
sam
niekiedy
aktorem
we
własnych
projekcjach.
Konstruował
rozmaite
mechaniczne
urządzenia,
techniki
teatralne,
kukły,
dekoracje.
Wykorzystywał
zdjęcia nakładane, kolorował
taśmy filmowe i wprowadzał
montaż.
Do najbardziej znanych filmów tego okresu należą: „Sprawa Dryfusa” 1899,
„Podróż na Księżyc” 1902 na motywach powieści Juliusza Verne,
„Królestwo wróżek” 1903, „Fantastyczny wachlarz” 1904, „Podróż do
krainy niemożliwości” 1904, „Czterysta żartów diabelskich” 1906, „Tunel
pod Kanałem La Manche” 1907, „Cywilizacja na przestrzeni wieków” 1908,
„Zdobycie bieguna” 1912.
„Podróż na Księżyc”
Na początku XX wieku po raz pierwszy w paryskich wytwórniach
filmowych zaczęły powstawać filmy fabularne z dużą dozą realizmu. Z
biegiem czasu zarówno w Europie jak i w Stanach Zjednoczonych zaczęto
produkować filmy z podziałem na różne treści tematyczne oraz gatunki.
Od prostych form wypowiedzi, dialogów, całości akcji rozgrywanych
wewnątrz jednego kadru, mechanicznego sklejania kolejnych odsłon
przechodzono do wyższych technik filmowych, takich jak rozbicie
jedności obrazu, wprowadzanie zbliżeń z zachowaniem pełności planu,
wprowadzenie do filmu równoczesnych wydarzeń ale dziejących się w
innych miejscach co dało uwolnienie od sztywnych reguł następstwa
czasowego. Zmuszano tym samym widzów do głębszego myślenia i
rozwijania wyobraźni.
W Stanach Zjednoczonych nakręcono pierwszy Western w 1903 roku
z montażem równoległym, dzięki któremu udało się wprowadzić w
pewnym momencie nawet trzy wątki, co dodawało akcji dynamizmu i
nieobecnego dotąd w filmie tempa. Następnie w filmie wprowadzono
narrację aby w sposób zrozumiały dla widza przedstawiać fabularne
historie.
„Napad na ekspres”
w reż. Edwina S. Portera, z 1903 r.
„Kino jest syntezą malarstwa,
muzyki, architektury, rzeźby, poezji
i tańca.”
(Ricciotto Canudo, 1911)
Filmy w edukacji nie są zjawiskiem nowym – nauczyciele od dawna korzystają z nich
na lekcjach. Jednak obecnie materiały filmowe zyskują na znaczeniu jako narzędzie
edukacji. Wskazują na to wyniki badań realizowanych na świecie wśród uczniów i
nauczycieli. Dzięki rozwojowi technologii cyfrowych, dostępności urządzeń mobilnych
pozwalających rejestrować i odtwarzać pliki wideo, wykorzystanie filmu jako
narzędzia edukacji staje się zjawiskiem powszechnym.
Jednym z elementów wprowadzającym dzieci i młodzież w problematykę
nowoczesnego kształcenia może stać się edukacja filmowa.
Film oddziałuje na odbiorcę w sferze procesów myślowych, wyobraźni czy
psychiki. Dlatego nauczycielom, a w szczególności polonistom, którzy
przygotowują swoich wychowanków do świadomego uczestnictwa w
kulturze, film jako dzieło sztuki, powinien być bliski zarówno z powodu
ważności komunikacyjnej, jak i możliwości uzupełniania treści literackich
oraz umiejętności pogłębiania odbioru, wartościowania dzieła sztuki pod
względem ideologicznym, etycznym i estetycznym.
Edukacja filmowa dotyka zagadnień związanych z procesem powstawania
różnych rodzajów filmu w kontekście historycznym i technologicznym,
poznawaniem pojęć związanych ze sztuką filmową, wreszcie kształtowaniem
postawy krytycznego odbiorcy produktu w postaci filmu. Dzięki metodom i
formom typowym dla kultury masowej istnieje możliwość ułatwienia
młodzieży dostępu do kultury wysokiej, a także uwzględniając priorytety
edukacji XXI wieku - zbliżenie się do edukacji międzykulturowej. Istnieje
bardzo wiele filmów w kinematografii polskiej, europejskiej i światowej, które
właściwie wykorzystane stają się nośnikami elementów kultury, w której
zostały stworzone, a dzięki swojej dostępności i szerokim możliwościom
wykorzystania - są spoiwem międzykulturowym. Takie nauczanie spełnia,
zatem wszelkie wymogi nowoczesnej, wspólnej, globalnej edukacji.
Edukacja filmowa, którą również określa się mianem „edukacji wizualnej” (ang.
Visual Learning), staje się powoli jednym z ważniejszych światowych trendów w
nauczaniu. Nie tylko zasoby filmów tworzonych przez osoby uczące się rosną w
szybkim tempie, ale również coraz częściej to nauczyciele prowadzą zajęcia
korzystając z kamery cyfrowej, aparatu cyfrowego lub nawet telefonu komórkowego.
Trend ten wspierają coraz częściej również telewizje, które produkują programy nie
tylko do emisji telewizyjnej, ale również powiększają edukacyjne zasoby filmowe w
Internecie.
Entuzjazm dla wykorzystania filmów w nauczaniu jest wyraźnie widoczny w
środowisku oświatowym w krajach zachodnich. W Irlandii w szkołach podstawowych
uczniowie uczą się realizować metodą projektową filmy edukacyjne, w Wielkiej
Brytanii już od dawna funkcjonuje
która jest doskonałym zbiorem
narzędzi edukacyjnych zasilanym przez programy autorskie nauczycieli i uczniów.
Efektywność zastosowania filmu w edukacji polega na świadomym i celowym doborze
konkretnych treści wychowawczo-dydaktycznych ukazywanych w filmowej scenerii,
które winny być dostosowane do możliwości dzieci, a więc zarówno pod kątem
emocjonalnym, intelektualnym, społecznym i zdrowotnym. Współcześnie film
edukacyjny łącząc ze sobą obraz z dźwiękiem, odwołuje się równocześnie do dwóch
zmysłów - wzroku i słuchu, dlatego lepiej zapada w pamięci dzieci i silniej oddziałuje
na emocje widza. Zadaniem filmu edukacyjnego oprócz przekazania informacji
jest wywołanie wszechstronnej aktywności spostrzeżeniowej, wyobrażeniowej i
myślowej.
Film edukacyjny jako środek dydaktyczny w czasie zajęć lekcyjnych pobudza
dziecko do myślenia zarówno w czasie jego oglądania, jak i po zakończeniu
wyświetlania, kiedy to w czasie samorzutnych i ukierunkowanych przez
nauczyciela wypowiedziach dzieci przejawia się ich zwiększona aktywność
wyobrażeniowa i myślowa. Częsta zmiana stanowiska obserwacyjnego
powoduje, że dziecko, jak gdyby zbliża się i oddala od oglądanych rzeczy,
przygląda im się z różnych stron, wnika w ich wewnętrzną strukturę, obserwuje
ich funkcjonowanie oraz powiązanie części w całość. Te różnorodne sposoby
przedstawienia rzeczy i zjawisk w filmie mają bardzo korzystny wpływ na
rozwój osobowości każdego dziecka. Dlatego też film powinien stać się nie tylko
treścią, ale środkiem pracy wychowawczej. Odpowiednie ukierunkowanie treści
przekazu medialnego może być skuteczną formą jednoczenia społeczeństwa i
wychowania prospołecznego.
Gatunek filmowy, zespół cech charakteryzujący strukturę i dramaturgię
utworu w obrębie rodzaju filmowego. Wyznacznikami gatunku są: temat,
fabuła, stylizacja postaci, scenografia, sposób prowadzenia narracji,
oświetlenia itp. W obrębie gatunku wyróżnia się podział na odmiany.
Wszelkie gatunki filmowe, które znajdują zastosowanie w edukacji dzieci i
młodzieży klasyfikuje się jako filmy oświatowe. W pojęciu tym zawierają
się wszystkie filmy, które mogą mieć charakter zarówno dokumentalny jak
i inscenizowany. W Polsce tego rodzaju filmy realizowane są w Wytwórni
Programów Oświatowych I Programów Edukacyjnych PIF.
„Nie należy ulegać złudzeniu, że dzięki wykorzystaniu
technologii automatycznie sprawimy, że uczniowie będą
bardziej zmotywowani do nauki i będą więcej się uczyć.
Liczy się treść i to, w jaki sposób użyjemy mediów, żeby ją
przekazać. Znaczenie mają więc nie sama technologia, lecz
pedagogika, koncepcja przekazu edukacyjnego, sposób
podania wiedzy, podejście do nauczania – to są krytyczne
elementy tego procesu.”
Zmiany zachodzące w percepcji współczesnych odbiorców kultury audiowizualnej
doprowadziły do tego, że młody człowiek niejednokrotnie zatraca umiejętność
komplementacyjnej percepcji tekstów „wysokiej kultury”. Wpływ na to ma
różnorodność mediów, wielość przekazów i szybkość ich medialnego przepływu.
Przeciętny widz najczęściej poszukuje w filmie silnych przeżyć, szybkiego montażu,
zaskakujących animacji komputerowych, efektów specjalnych. Film pokazuje
określone rzeczy, zjawiska czy procesy, a elementy obrazowe w połączeniu z muzyką i
słowem silnie działają na wyobraźnię odbiorców. Film może nie tylko dostarczać
wiadomości i oddziaływać na intelekt, lecz przez odpowiednie zestawienie faktów
wywoływać głębokie przeżycia. Właśnie przez taki stan wypacza się u dzieci i
młodzieży obraz świata, narastają chęci do bycia takim, jak telewizyjny bohater, rodzą
się antyspołeczne postawy.
Przekaz audiowizualny obfitujący w zachowania agresywne, pobudza w procesie
obserwacji do agresji, powoduje naśladownictwo. Jak wykazują badania, szczególnie
podatne na oddziaływanie treści agresywnych są dzieci w wieku szkolnym od 7 do 9
lat. Należy pamiętać, że makabra i okrucieństwo pojawiające się w telewizji mają
realny wymiar, zjawiają się przed oczami widza niczym fizyczna rzeczywistość.
Pod wpływem filmu i telewizji powstaje niebezpieczeństwo stereotypów postaw,
zachowań i odruchów. Doraźne bezpośrednie skutki oddziaływania filmu na
zachowanie się dzieci i młodzieży są łatwo dostępne już obserwacji potocznej.
Nietrudno zauważyć, zwłaszcza w zabawach dzieci, odtwarzanie mniej czy bardziej
złożonych zachowań i sytuacji ukazanych w serialach telewizyjnych czy popularnych
filmach dla dzieci.
Dzieci naśladują w sposób trwały zachowania agresywne oglądane w filmach, uogólniają
je na inne sytuacje. Oddziaływanie scen przemocy i destrukcji jest tym silniejsze, im
bardziej programy są nimi nasycone. Większość filmów animowanych proponowanych
dzieciom to, brutalne kreskówki. Stacje telewizyjne prześcigają się w podsuwaniu
dzieciom filmów animowanych pokazujących skrajnie brutalny sposób zachowania.
Sposobem rozwiązywania konfliktów, zamiast dialogu, staje się bezlitosne łamanie
kończyn, sztyletowanie czy efektowne spalenie przeciwnika. Oprócz zachowań typowo
skrajnych, filmy dla najmłodszych nie stronią od scen pełnych grozy. Osobnicy
wyciągający sobie z paszcz węże i robaki, potwory grzebiące w ludzkich mózgach to tylko
preludium do tego co oglądają nasi najmłodsi. Często efektem takiego „przedstawienia”
stają się nocne koszmary, które notorycznie nękają amatorów „dobrej bajki”.. Bywa, że
młody człowiek dokonuje konfrontacji świata filmowego z rzeczywistym, chcąc sprawdzić,
czy potrafi tak samo, jak jego ulubiony super bohater - myśl zasady: „chciałem sprawdzić,
czy będzie jak w filmie”, co często kończy się nieszczęściem.
Telewizja i filmy opanowują czas wolny człowieka, przez co wypierają inne sposoby
wykorzystania tego czasu. Filmy atakują najważniejsze zmysły, wzrok i słuch, co
szczególnie u dzieci powoduje obciążenie układu nerwowego, a tym samym prowadzi
do zmęczenia, słabej koncentracji uwagi, niepokoju ruchowego, nadpobudliwości i
drażliwości. Na biernym, wielogodzinnym oglądaniu filmów, cierpi również nasz rozwój
fizyczny. W rodzinach spędzających dużo czasu przed telewizorem, więzi pomiędzy jej
członkami stopniowo się rozluźniają. W sytuacji, gdy rodzina jest pogrążona w
filmowym transie, nie ma czasu na rozmowę, wymianę myśli, uczuć, przekazywanie
różnych wartości. Rzeczywistość multimedialna potrafi zawładnąć czasem,
zdezorganizować życie, podporządkować inne czynności, ale także rozbudzić rozmaite
pragnienia i chęć posiadania różnych rzeczy i dóbr pozostawiając na uboczu
prawdziwe wartości.
Badacze zwracają uwagę na fakt, iż zbyt wczesne wchodzenie dzieci w świat
filmu, wywiera na nie negatywny wpływ, gdyż, dziecko jest nieprzygotowane
emocjonalnie i intelektualnie na wchodzenie w świat dorosłych. Dlatego
przygotowania dzieci do odbioru filmów należy rozpocząć od kształtowania
potrzeb poznawczych, społecznych i kulturalnych dziecka…
1. Dąbrowska M.: Telewizyjna fikcja a rzeczywistość w świadomości dziecka. „Problemy
Opiekuńczo-Wychowawcze” 2000, nr3.
2. Fiołek-Lubczyńska B.: Film, telewizja i komputery w edukacji humanistycznej, Kraków 2004
3. Jarecka R.: Uwaga na kreskówki. „Edukacja Twojego Dziecka” 2002, nr5.
4. Juszczyk S.: Człowiek w świecie elektronicznych mediów – szanse i zagrożenia. Katowice
2000.
5. Krzyśko M.: Jakim odbiorcą treści telewizyjnych jest młodzież. „ Rola mediów w wychowaniu
i socjalizacji” 2000
6. Sosa J.: Włącz mi kreskówkę, mamo. „Nowa Szkoła” 2000, nr2.
7. Wenta K.: Edukacja informacyjna Neomedia w społeczeństwie wiedzy, Szczecin 2009
ANNA GRZELAK
WIOLETTA KRÓLIKOWSKA
AGNIESZKA KOROLCZUK
POIR – studia magisterskie
2010/2011
TEMAT PREZENTACJI
„Film i jego zastosowanie w edukacji”
MEDIA W EDUKACJI
Wykład prowadzony przez prof. dr hab. Jana Kania