Zarządzanie
bezpieczeństwem
Analiza i ocena ryzyka
zawodowego
Zarządzanie
bezpieczeństwem
Analiza i ocena ryzyka
zawodowego
Podstawa prawna
• Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie
wprowadzenia środków sprzyjających poprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, uchwalona na podstawie
art. 118A. Traktatu Rzymskiego.
• Kodeks Pracy - art. 226 nakłada na pracodawcę obowiązek
informowania pracowników o ryzyku związanym z
wykonywaną pracą.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 września l997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 129, poz. 844) -
pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować
ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach,
oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne
zmniejszające ryzyko.
Ryzyko zawodowe
prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych
zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą,
powodujących straty, w szczególności wystąpienia u
pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych
w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w
środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Zagrożenia związane są z czynnikami
niebezpiecznymi i szkodliwymi, których
oddziaływanie prowadzi najczęściej do wystąpienia
nagłych zmian stanu zdrowia (zwykle są to urazy o
różnym stopniu ciężkości) powinny być
zidentyfikowane wg rodzaju i intensywności, z jaką
występują.
Wynikiem oceny
powinno być ustalenie:
• czy ryzyko jest odpowiednio kontrolowane
i czy można je uznać za akceptowalne,
• jeżeli nie, to jakie środki można
zastosować w celu jego redukcji,
• jakie priorytety należy przyjąć redukując
ryzyko,
• jakie środki można zastosować w celu
dalszej poprawy bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia pracowników.
Informacje potrzebne
do oceny ryzyka
zawodowego
• lokalizacja stanowiska i realizowanych na nim zadań,
• osoby pracujące na stanowisku,
• stosowane środki pracy, materiały, technologie,
• wykonywane czynności, czas i sposób ich wykonywania,
• zagrożenia, które już zostały zidentyfikowane i ich
źródła,
• możliwe skutki występujących zagrożeń,
• stosowane środki ochrony,
• występujące wypadki i choroby zawodowe,
• wymagania przepisów prawnych i norm.
Cele oceny ryzyka
zawodowego
• Sprawdzenie, czy zagrożenia występujące na stanowiskach
pracy zostały zidentyfikowane i czy jest znane ryzyko zawodowe.
• Wskazanie, że zastosowane środki profilaktyczne są
odpowiednie.
• Wykazanie, że dokonany wybór materiałów, wyposażenia i
organizacji jest odpowiedni.
• Ustalenie priorytetowych działań zmierzających do eliminowania
lub ograniczania ryzyka zawodowego.
• Sprawdzenie czy ryzyko zawodowe jest na poziomie
akceptowalnym, a zastosowane środki ochrony są odpowiednie.
• Zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Wykazanie pracownikom oraz organom nadzoru i kontroli, że
ryzyko jest znane.
Kiedy dokonywać oceny
ryzyka zawodowego
• Podczas tworzenia nowych stanowisk pracy.
• Przy wprowadzaniu zmian na istniejących stanowiskach
pracy.
• Gdy nastąpiła zmiana wymagań dotyczących
dopuszczalnych poziomów czynników niebezpiecznych oraz
czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy.
• Gdy zastosowano nowe środki ochrony (środki ochrony
indywidualnej i środki ochrony zbiorowej).
• Gdy na terenie przedsiębiorstwa różne zadania (prace)
wykonują pracownicy innych przedsiębiorstw.
• Wówczas, gdy występuje potrzeba okresowej oceny ryzyka.
Sposób oceny ryzyka
zawodowego
POLSKA NORMA PN-N-18002
• Uzależnia ocenę ryzyka od wielkości organizacji i
występujących w niej zagrożeń.
• Postuluje aby uwzględnić proces przygotowania
oceny.
• Zaleca wyznaczenie osoby odpowiedzialnej
zaplanowanie i koordynowanie działań związanych
z oceną ryzyka w organizacji.
• Ocena ryzyka powinna obejmować wszystkie
stanowiska pracy - zarówno stacjonarne jak i
niestacjonarne.
Osoby
przeprowadzające
ocenę ryzyka
zawodowego
Ocenę ryzyka zawodowego może
przeprowadzać:
• zespół, w skład którego mogą wchodzić:
• pracodawca,
• pracownicy wyznaczeni przez
pracodawcę, w tym osoby kierujące
pracownikami
• lub / i eksperci spoza organizacji.
Korzyści pracodawcy z
przeprowadzonej oceny ryzyka
zawodowego
• Gwarancja spełnienia wymagań przepisów prawa
pracy.
• Pełna świadomość.
• Ulgi po wprowadzeniu zróżnicowanej składki
ubezpieczeniowej.
• Ulgi przy ubezpieczeniach majątkowych i
ewentualnie dodatkowych dla pracowników.
• Lepsza pozycja przy ewentualnych
pertraktacjach lub procesach sądowych o
odszkodowanie z tytułu, np. wypadku przy pracy.
Ogólne zasady
przygotowania oceny
ryzyka zawodowego
• Zapewnić niezbędne zasoby.
• Wyznaczyć odpowiednie osoby.
• Zapewnić szkolenie osobom przeprowadzającym ocenę.
• Zapewnić udział pracowników w ocenie ryzyka
zawodowego.
• Zapewnić osobom oceniającym ryzyko zawodowe dostęp do
odpowiednich informacji i zasobów.
• Przeprowadzić analizę struktury organizacyjnej w celu
sporządzenia wykazu stanowisk pracy.
• Wyznaczyć osobę odpowiedzialną za planowanie i
koordynowanie działań związanych z oceną ryzyka.
• Określić informowania sposób pracowników o wynikach
oceny ryzyka zawodowego.
Źródła informacji
potrzebnych do oceny
ryzyka zawodowego
• Dane techniczne urządzeń, maszyn i narzędzi
stosowanych na stanowisku.
• Dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje
stanowiskowe.
• Wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub
niebezpiecznych występujących w środowisku pracy.
• Dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i
chorób zawodowych.
• Przepisy prawa, normy techniczne i literatura
naukowo-techniczna, w tym karty substancji
chemicznych itp.
Przebieg oceny ryzyka
zawodowego
Identyfikacja zagrożeń
• metody z wykorzystaniem list kontrolnych,
• wykazy czynników szkodliwych i/lub
niebezpiecznych (obowiązujące przepisy
oraz normy),
• dotychczasowa wiedza na temat zagrożeń
występujących na analizowanym
stanowisku,
• inne bardziej zaawansowane metody
identyfikacji, np. ekspertyzy i opinie
ekspertów spoza organizacji.
Oszacowanie ryzyka
zawodowego
polega na ustaleniu:
• prawdopodobieństwa wystąpienia
zagrożeń,
• ciężkości szkodliwych następstw
tych zagrożeń.
Metody oceny ryzyka
zawodowego
• Metody indukcyjne,
• Metody dedukcyjne,
• Metody ilościowe,
• Metody jakościowe.
Szacowanie ryzyka
zawodowego w skali
trójstopniowej, według PN-N-
18002
PRAWDOPODOBIEŃSTWO
CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW
MAŁA
ŚREDNIA
DUŻA
MAŁO
PRAWDOPODOBNE
MAŁE
1
MAŁE
1
ŚREDNIE
2
PRAWDOPODOBNE
MAŁE
1
ŚREDNIE
2
DUŻE
3
WYSOCE
PRAWDOPODOBNE
ŚREDNIE
2
DUŻE
3
DUŻE
3
Szacowanie ryzyka zawodowego
w skali pięciostopniowej,
według PN-N-18002
PRAWDOPODOBIEŃSTWO
CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW
MAŁA
ŚREDNIA
DUŻA
MAŁO
PRAWDOPODOBNE
BARDZO MAŁE
1
MAŁE
2
ŚREDNIE
3
PRAWDOPODOBNE
MAŁE
2
ŚREDNIE
3
DUŻE
4
WYSOCE
PRAWDOPODOBNE
ŚREDNIE
3
DUŻE
4
BARDZO DUŻE
5
Przykładowe metody
analizy ryzyka
zawodowego
• Analiza list kontrolnych
• Analiza co jeśli
• Analiza drzewa zdarzeń ETA
• Analiza drzewa błędów FTA
• Analiza rodzaju awarii i skutków FMEA
• Studium zagrożeń i zdolności
operacyjnych HAZOP
• Wstępna analiza zagrożeń PHA
• RISK SCORE
Wstępna analiza
zagrożeń PHA
W = S x P
S - stopień szkód
1. Brak
2. Znikome urazy, lekkie szkody
3. Lekkie obrażenia, wymierne szkody
4. Ciężkie obrażenia, znaczne szkody
5. Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody
6. Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na
terenie zakładu
7. Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na dużą skalę poza terenem
zakładu
P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia
1. Brak
2. Bardzo nieprawdopodobne
3. Mało prawdopodobne, zdarzające się raz na 10 lat
4. Doraźne wydarzenia, zdarzające się raz w roku
5. Dosyć częste wydarzenia, zdarzające się raz w miesiącu
6. Częste, regularne wydarzenia, zdarzające się raz w tygodniu
7. Duże prawdopodobieństwo wydarzenia
Wstępna analiza
zagrożeń PHA
Matryca wartościowania ryzyka
P - prawdopodobieństwo szkód
Poziom 1
2
3
4
5
6
1
1
2
3
4
5
6
2
2
4
6
8
10 12
3
3
6
9
12 15 18
4
4
8
12 16 2
24
5
5
10 15 20 25 30
S
- stopień
szkód
6
6 12 18 24 30 36
1 - 3
- ryzyko akceptowalne,
4 - 9
- dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka,
10 - 25 (36) - ryzyko niedopuszczalne - wymagane zmniejszenie ryzyka.
RISK SCORE
R = S x E x P
R - ryzyko
S - potencjalne skutki zagrożenia
E - ekspozycja na zagrożenie
P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia
Tabela oceny parametru S - potencjalne skutki zagrożenia
Opis
Wartość
S
Strata
Straty ludzkie
Straty materialne
100
Poważna katastrofa Wiele ofiar śmiertelnych
Powyżej 30 mln zł
40
Katastrofa
Kilka ofiar śmiertelnych
3-30 mln zł
15
Bardzo duża
Ofiara śmiertelna
0,3-3 mln zł
7
Duża
Ciężkie uszkodzenia ciała
30-300 tys zł
3
Średnia
Absencja
3-30 tys zł
1
Mała
Udzielenie pierwszej pomocy do 3 tys zł
RISK SCORE
Tabela oceny parametru S - potencjalne skutki zagrożenia
Opis
Wartość
S
Strata
Straty ludzkie
Straty materialne
100
Poważna katastrofa Wiele ofiar śmiertelnych
Powyżej 30 mln zł
40
Katastrofa
Kilka ofiar śmiertelnych
3-30 mln zł
15
Bardzo duża
Ofiara śmiertelna
0,3-3 mln zł
7
Duża
Ciężkie uszkodzenia ciała
30-300 tys zł
3
Średnia
Absencja
3-30 tys zł
1
Mała
Udzielenie pierwszej pomocy do 3 tys zł
Tabela oceny parametru P - prawdopodobieństwo
Wartość
Opis
Szansa w %
10
Bardzo prawdopodobne
50
6
Całkiem możliwe
10
3
Mało prawdopodobne, ale możliwe 1
1
Tylko sporadycznie możliwe
10
-3
0,5
Możliwe do pomyślenia
10
-4
0,2
Praktycznie niemożliwe
10
-5
0,1
Tylko teoretycznie mozliwe
10
-6
Orientacyjna jakościowa ocena ryzyka dla metody
Wartość
Opis
Zaniedbywalne
Poniżej 1,5
Akceptowalne
1,5-48
Średnie
48-270
Poważne
270-1440
Nieakceptowalne
Powyżej 1440