1

Finanse 

to 

stosunki 

ekonomiczne, 

polegające na: gromadzeniu;
podziale
i wydatkowaniu zasobów pieniężnych.

2

Pojęcie finansów obejmuje tylko zjawiska 
pieniężne, związane z:

-

kreacją i ruchem realnie istniejących 

zasobów pieniądza, 

-

 zaciąganiem zobowiązań do 

uruchomienia zasobów pieniężnych 
w przyszłości.

3

4

Zjawiska  pieniężne,  włączone  do  pojęcia 
finansów, mają odzwierciedlenie:
-w  ewidencji  księgowej  i  w  statystyce, 
jeżeli chodzi o przeszłość 
-w różnego rodzaju planach finansowych i 
prognozach -jeżeli chodzi o przyszłość. 

5

Planowanie finansowe zawiera  decyzje co do:
a) osiągania przychodów pieniężnych 
b) realizacji pieniężnych wydatków 
w obszarach i granicach, w których podmiot 
planujący ma swobodę decydowania.

6

Prognozowanie polega na biernym 
przewidywaniu zjawisk pieniężnych będących 
efektem działań niezależnych od podmiotu 
sporządzającego prognozę. 

Gospodarka 

finansowa 

to 

działania 

polegające na: 

a)

przygotowaniach do przeprowadzenia

b)

faktycznej realizacji 

c)

ewidencji i analizie

 

operacji pieniężnych

7

Polityka finansowa to

1)

dokonywanie wyboru celów

2)

metod i sposobów działania 

dla  osiągnięcia  celów,  które  mają  być 
osiągnięte 

w 

wyniku 

gospodarki 

finansowej. 

8

9

Politykę finansową: 

1) realizują różne jednostki 
gospodarujące, 

2) jej treść zależy od podmiotu, który 
prowadzi gospodarkę finansową. 

Gospodarstwo domowe w ramach polityki 

finansowej wyznacza sobie cele: 

a) w dziedzinie osiągania dochodów  
b) w dziedzinie konsumpcji
c) w dziedzinie gromadzenia oszczędności 

oraz ich wykorzystywania. 

10

Celem polityki finansowej 

przedsiębiorstwa jest zwiększanie jego 

wartości poprzez:

- poprawę jakości produkcji, 
- doskonalenie marketingu i inne działania 

zmierzające do umocnienia pozycji firmy na 

rynku, 

- maksymalizację wielkości zysku w 

dłuższym okresie. 

11

12

Ogólnym celem polityki finansowej 

państwa jest tworzenie przesłanek dla 

możliwie optymalnego bytu 

społeczeństwa przez:
- stymulowanie trwałego rozwoju 

gospodarczego, 
- stymulowanie możliwie pełnego 

wykorzystania potencjału gospodarczego

13

- zapewnienie krajowi bezpieczeństwa 

zewnętrznego i wewnętrznego, 
- możliwie najlepsze zaspokojenie 

potrzeb społecznych w dziedzinie 

konsumpcji zbiorowej,
- zapewnienie minimum egzystencji 

członkom społeczeństwa, którzy nie są 

w stanie samodzielnie go osiągnąć.

Finanse 

w 

gospodarce 

towarowej 

są 

podstawowym 

instrumentem 

podziału 

wartości rzeczowych między;
-  różne  sfery  zastosowania  (produkcja, 
spożycie)
- różne jednostki gospodarujące

14

Nauka  ekonomii  –  jest  nauką  o  procesach 
gospodarczych  i  prawach  rządzących  tymi 
procesami

  Nauka  finansów  jako  gałąź  nauki 
ekonomii,  jest  nauką  o  zjawiskach  i 
procesach pieniężnych. 

15

16

Przedmiotem nauki finansów jest ekonomiczna 

strona
gospodarowania pieniądzem:
– w sektorze publicznym, 
– instytucjach finansowych, 
– przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych.

17

Nauka finansów zajmuje się przede 

wszystkim badaniem ruchu pieniądza 

tzn. jego:
–tworzeniem (kreacją) w systemie 

bankowym,
–krążeniem (cyrkulacją) między różnymi 

jednostkami gospodarującymi,
–osiadaniem (akumulacją) w postaci 

oszczędności i rezerw pieniężnych. 

18

Analiza ruchu pieniądza jest prowadzona w 

związku z przebiegiem zjawisk w 

rzeczowej sferze gospodarowania.
Stąd 
Przedmiot zainteresowania nauki finansów 

nie różni się o przedmiotu zainteresowania 

ekonomii 

Różnice  między  tymi  dwoma  naukami 
polegają 

głównie 

na 

 

stopniu 

szczegółowości 

analizy 

zjawisk 

pieniężnych:
-ekonomia bada wielkości zagregowane 
(globalny popyt, globalna podaż, ) 
-nauka  finansów  bada  wewnętrzną 
strukturę agregatów  czynniki, które ją 
kształtują. 

19

20

Jeszcze bardziej szczegółowe badania są 

prowadzone 
w gałęziach, na które dzieli się ogólna nauka 

finansów:
– nauce o finansach publicznych, 
– finansach przedsiębiorstw, 
– nauce bankowości, 
– finansów ubezpieczeń, itd

21

Funkcje  finansów

Funkcja stabilizacyjna polega na:

-

oddziaływaniu  na  przebieg  procesów 

gospodarczych w sferze rzeczowej 

-

 

w 

kierunku 

zachowania 

stałego 

i zrównoważonego wzrostu, 

-

przy 

optymalnym 

wykorzystywaniu 

czynników produkcji 

-

dla zapewnienia społeczeństwu stałej poprawy 

warunków życia.

22

Funkcja alokacyjna polega na: 
-dokonywaniu 

podziału 

materialnych 

i 

ludzkich czynników produkcji między:

a)

sferę  wytwarzania  dóbr  prywatnych  i 
dóbr publicznych,

b)

 a następnie wewnątrz obu tych sfer.

23

Funkcja redystrybucyjna polega na:
dokonywaniu 

wtórnego 

podziału 

dochodów,które:
- powstały w wyniku pierwotnego podziału 
produktu  krajowego  brutto  na  szczeblu 
jednostek wytwórczych 
- pod wpływem mechanizmu rynkowego lub 
  pod  wpływem  administracyjnych  regulacji 
charakteru ogólnego.

24

Redystrybucja dochodów następuje przez 

1)

system budżetowy, opierający się na: 

a) bezzwrotnych obciążeniach (poprzez 

nakładanie na gospodarstwa domowe oraz 

przedsiębiorstwa obciążeń fiskalnych) 

b) bezzwrotnych świadczeniach 

finansowych przez ustalanie dochodów 

pieniężnych w postaci różnego rodzaju 

rent, emerytur, zasiłków)

25

26

Redystrybucja dochodów następuje 

przez:
2) kredytowe ogniwo finansów, gdyż 

poszczególne jednostki gospodarujące 

mogą:
a) otrzymywać z niego dochody na 

zasadzie zwrotności,
b) lokować w nim nadwyżki środków 

pieniężnych ponad zamierzone w 

danym okresie wydatki,  także na 

zasadzie zwrotności.

27

Redystrybucja dochodów następuje przez:
3) Przez redystrybucję giełdową i 

pozagiełdową akcji.

 

4) Przez redystrybucję giełdową i 

pozagiełdową innych rodzajów papierów 

wartościowych

28

Teorie finansów  - to mniej lub 

bardziej wydzielone części 

teorii pieniądza

W ramach teorii pieniądza można dokonać
podziału na dwie grupy:

–

Teorie należące do nurtu klasycznego stoją 

na gruncie tezy o neutralności pieniądza 

w stosunku do zjawisk 

w realnej sferze gospodarowania,

–

Teorie należące do nurtu keynesowskiego 

stoją na gruncie tezy o aktywnej roli 

pieniądza w procesach gospodarczych.

29

30

Teorie finansów można podzielić na 

podobne dwie grupy zajmujące się 

zjawiskami pieniężnymi :
–przy podtrzymywaniu założenia, 

że są one neutralne w stosunku 

do zjawisk rzeczowych, 
–zjawiskami pieniężnymi w 

powiązaniu ze zjawiskami 

rzeczowymi.

31

Dla ogólnej analizy zjawisk 
pieniężnych wykorzystywane są 
kryteria: 1)przedmiotowe
2) podmiotowe

W  oparciu  kryterium  przedmiotowe  można 
wyodrębnić dwa zasadnicze rodzaje pieniężnych 
przychodów i wydatków:
a) przychodów i wydatków rynkowych
b) przychodów i wydatków nierynkowych. 

32

Cechy rynkowych strumieni pieniężnych 

dochodów i wydatków :

–

powiązanie świadczenia pieniężnego jednej 

strony transakcji rynkowej, ze świadczeniem 

innej wartości przez drugą stronę transakcji 

rynkowej

–

ruch pieniądza jest regulowany przez 

mechanizm rynkowy

–

transakcje rynkowe są realizowane w zasadzie 

za pomocą już istniejących zasobów pieniądza 

33

34

W  grupie  pieniężnych  przychodów  i 

wydatków  rynkowych  można  wyróżnić 
strumienie pieniężne:

-na rynku towarów i usług, 

-na rynku pracy 
 
-na rynkach finansowych (np. rynek 

dłużnych papierów wartościowych, 
rynek akcji, rynek walutowy, rynki 
pochodnych instrumentów finansowych, 
itd.) 

Cechy  charakterystyczne  nierynkowych 

strumieni pieniężnych :

1.

brak świadczenia wzajemnego ze strony 

uczestnika  transferu,  otrzymującego 

świadczenie pieniężne; 

2.

brak 

regulacji 

przez 

mechanizm 

rynkowy,

3.

uznaniowy charakter określony przez :

a)

przekazującego 

środki 

pieniężne 

(np.  w  postaci  darowizny  na  rzecz  instytucji 

charytatywnych)

b)

pobierającego 

środki 

pieniężne 

(np.  w  postaci  podatków  pobieranych  przez 

państwo).

35

W  oparciu  o  kryterium  podmiotowe 

wyróżnia 

się 

następujące 

grupy 

zjawisk finansowych:

a)

finanse przedsiębiorstw, 

b)

finanse gospodarstw domowych,

c)

finanse publiczne,

d) finanse banków,
e) finanse ubezpieczeń. 

36

37

Finanse  przedsiębiorstw  mają  duże 

znaczenie 

dla 

funkcjonowania 

finansów  w  całości    gdyż  w  sektorze 
przedsiębiorstw

1)powstaje 

niemal 

cały 

produkt 

krajowy brutto

 
2) powstają przychody pieniężne z 

realizacji tego produktu, które przez 
podział i redystrybucję zasilają w 
przychody pieniężne inne grupy 
podmiotów gospodarujących. 

38

Rodzaje 

przychodów 

pieniężnych 

charakterystyczne 

dla 

gospodarki 

finansowej przedsiębiorstw 

a)   ze sprzedaży towarów i usług, 
  b)  z kredytów bankowych.
 

 

c)  z 

emisji 

dłużnych 

papierów 

wartościowych 

  d) ze sprzedaży akcji
    e)  odszkodowania  wypłacane  przez 

towarzystwa ubezpieczeniowe. 

  f)  dotacje i subwencje. 

39

Najbardziej charakterystyczne kierunki 

wydatków pieniężnych przedsiębiorstw:

1)      płatności z tytułu zakupu materialnych 

czynników produkcji 

2)       wypłaty wynagrodzeń pracowniczych,

3)      płatności związane ze spłatą kredytów 

4)      płatności odsetek i prowizji na rzecz 

banków, 

40

Najbardziej charakterystyczne kierunki 

wydatków pieniężnych 
przedsiębiorstw cd:

5)     płatności oprocentowania bonów i 

obligacji na rzecz ich posiadaczy. 

6)      składki płacone na rzecz towarzystw 

ubezpieczeniowych 

7)       zakup bonów komercyjnych, 

obligacji i akcji innych 
przedsiębiorstw. 

8)      podatki i opłaty wnoszone do 

budżetu państwa i budżetów 
samorządowych 

41

. 

Gospodarstwa 

domowe 

osiągają 

przychody pieniężne przede wszystkim 
w formie:

a)   wynagrodzeń za świadczoną pracę. 
b) oprocentowania 

depozytów 

bankowych 

i 

lokat 

w 

dłużnych 

papierach wartościo wych,

c)  dywidend od akcji, odszkodowań 
d)  rent z towarzystw ubezpieczeniowych, 

itp.

e)  transferów  z  systemu  ubezpieczeń 

społecznych  (renty  emerytury,  zasiłki 
rodzinne,  chorobowe,  macierzyńskie, 
itd.) 

42

Główne strumienie wydatków pieniężnych 

gospodarstw domowych 

a)zakupy towarów i usług konsumpcyjnych, 

b)zakup papierów wartościowych, jednostek 

uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w 
funduszach inwestycyjnych, zakup polis w 
towarzystwach inwestycyjnych, itp. 

43

Finanse przedsiębiorstw i finanse 
gospodarstw domowych stanowią dwa 
zdecentralizowane ogniwa układu 
zjawisk finansowych. 
(setki tysięcy czy nawet miliony 
jednostek)

Pozostałe podmiotowe ogniwa finansów 
mają charakter scentralizowany 
(niewielka liczebność i znaczna 
koncentracja jednostek 
gospodarujących). 

44

Znacząca  rola  zdecentralizowanych  ogniw 

systemu  finansowego  jest  pochodną  faktu 
że :

1)W  nich  ma  miejsce  tworzenie  i  pierwotny 

podział produktu krajowego brutto 

2) warunkuje one :

a)działanie scentralizowanych ogniw finansów,
 
  b)  rozwój  gospodarczy  i  realizację  celów 

społeczeństwa  przez  zaspokojenie  potrzeb 
konsumpcyjnych 

indywidualnych 

i 

zbiorowych.

45

Finanse publiczne to zespół zjawisk 

finansowych, 

związków 

publicznoprawnych,  a  więc  państwa  i 
jednostek samorządu terytorialnego. 

46

Przychody pieniężne finansów publicznych to przede 

wszystkim: 

• nierynkowe  transfery,  takie  jak  podatki,  opłaty  i 

wpłaty 

z 

zysku 

jednostek 

gospodarczych 

będących własnością publiczną. 

b)   przychody  z  lokowania  na  rynkach  finansowych 

dłużnych 

papierów 

wartościowych 

(bonów 

skarbowych i obligacji ).

c)  przychody  ze  sprzedaży  obiektów  majątkowych 

na rynku towarów  

d)  przychody  ze  sprzedaży  stanowiących  własność 

państwa akcji przedsiębiorstw. 

 

47

Wydatki sektora publicznego to przede wszystkim:  
 

a)      płace i wynagrodzenia pracowników instytucji 
państwowych i samorządowych, 

b) wydatki na zakup środków materialnych, 
potrzebnych dla funkcjonowania tych instytucji,

 c)  wydatki związane z obsługą kasową sektora 
publicznego   i obsługą długu publicznego,

d)     wydatki transferowe w postaci subwencji i 
dotacji, zasiłków, rent i emerytur,.

48

      Operacje redystrybucyjne, wewnątrz sektora 
publicznego 

-związane z przekazywaniem środków 
pieniężnych na pokrywanie wydatków 
budżetowych 

-między dysponentami środków budżetowych 
różnych szczebli oraz

- między budżetem państwa a budżetami 
samorządowymi.

49

Finanse banków i innych instytucji 

kredytowych. 

50

przychody banków t o:

1)przychody to -wpłaty od klientów środków 

pieniężnych, które tworzą na rachunkach 
klientów depozyty, będące własnością klientów

2)przychody w postaci oprocentowania kredytów i 

pożyczek udzielonych klientom 

3) przychody w postaci prowizji od różnego rodzaju 

operacji 

51

wydatki banków to:

• kredyty udzielone klientom ( wydatki 

specjalnego rodzaju)

•  wypłaty odsetek od depozytów 

powierzonych przez klientów 

• wypłaty odsetek od lokat pozyskiwanych 

na rynkach finansowych od innych banków 
i instytucji finansowych, 

• wydatki związane z kosztami 

funkcjonowania banków ( płace 
pracowników, zakup towarów i usług). 

• transfery na rzecz sektora publicznego 

(podatki, opłaty itp.). 

52

Finanse ubezpieczeń to zespół zjawisk 

finansowych :

1)towarzystw ubezpieczeń 

majątkowych i osobowych, 

2) działających na zasadach 

komercyjnych, tj. w celu zarobkowym 
względnie w celu osiągania 
wspólnych korzyści przez 
udziałowców towarzystwa 

53

a

 

Instytucje  ubezpieczeniowe  gromadzą  przychody 

pieniężne :

a)ze 

składek 

wpłacanych 

przez 

jednostki 

gospodarujące

b) z lokat nadwyżek finansowych i rezerw celowych 

w aktywa finansowe (np. obligacje państwowe), i 
w dobra rzeczowe (np. nieruchomości). 

54

Wydatki towarzystw ubezpieczeń to głównie:

a)wypłaty odszkodowań, 

b)wydatki  związane  z  utrzymaniem  ich  instytucji, 

(  płace,  zakup  towarów  i  usług,  niezbędnych  dla 
funkcjonowania biur) 

c)świadczenia na rzecz sektora publicznego 

(podatki,opłaty, składki na ubezpieczenie społeczne, 
itd.), 

d)wydatki  związane  z  finansowaniem  działalności 

prewencyjnej,

e) 

lokaty 

nadwyżek 

finansowych 

i 

funduszy 

rezerwowych na rynkach finansowych

55

Finanse rynków finansowych to 
zespół  zjawisk finansowych  
pośredników działających na 
rynkach finansowych.

56

Pośrednicy

 

działający na rynkach 

finansowych zajmują się 
kierowaniem funduszy pieniężnych, 
nagromadzonych przez jedne 
podmioty do drugich podmiotów, 
które zgłaszają popyt na te 
fundusze. 

57

Podmioty rynków finansowych.
1) pośrednicy :

• fundusze emerytalne, 

• fundusze inwestycyjne, 

• biura maklerskie, brokerskie, 

• domy dyskontowe, 

• kantory wymiany walut, 

• lombardy, itp.
2)   instytucje, które tworzą ramy organizacyjne dla 

operacji pośrednictwa , 

• giełdy papierów wartościowych, 

• giełdy pochodnych instrumentów finansowych,

• podobne do giełd instytucje obrotu papierami 

wartościowymi nienotowanymi na giełdach, jak np. 
Centralna Tablica Ofert). 

58

  Rynki finansowe dzielą się na :

 rynek wymiany walut, 

rynek pieniądza, 

rynek kapitału pieniężnego 

 rynek pochodnych instrumentów 
finansowych 

59

Na rynkach walut dokonuje się 
natychmiastowych i terminowych 
transakcji sprzedaży i kupna jednych 
walut w zamian za inne waluty. 

60

Na rynku pieniądza 

1)obraca się: 
a)funduszami pożyczkowymi o terminach 

zwrotu do 12 miesięcy 

b) dłużnymi papierami wartościowymi (bony 

skarbowe i komercyjne, certyfikaty 
depozytowe, weksle proste i trasowane, 
itp.) o tych samych terminach płatności 

2) dokonuje się obrotów wtórnych tymi 

walorami między różnymi wierzycielami. 

61

Na rynku kapitału pieniężnego. 

a)lokowane  są  długoterminowe  fundusze  pieniężne  w 
średnio-  i  długoterminowych  dłużnych  papierach 
wartościowych, 

we 

własnościowych 

papierach 

wartościowych.

b)dokonuje  się  wtórnych  obrotów  jednymi  i  drugimi 
papierami  wartościowymi  na  giełdach  i  w  obrocie 
pozagiełdowym.

62

Na rynkach pochodnych instrumentów finansowych 
dokonuje się obrotów:

 kontraktami future 

 kontraktami opcyjnymi na waluty, stopy 
procentowe, indeksy giełdowe i inne,