Staw kolanowy
Staw kolanowy
Staw kolanowy jest stawem zawiasowym utworzonym
przez ;
- dwa kłykcie kości udowej (główka stawowa),
- dwa kłykcie kości piszczelowej (panewka stawowa)
oraz rzepkę,
Ruchy;
- zginania i prostowania
- przy zgiętym podudziu jego skręcanie
Największa stabilność stawu kolanowego jest przy
wyprostowanym podudziu
natomiast wiotkość przy jego zgięciu.
Stabilność stawu kolanowego uzależniona jest od
struktur okołostawowych.
Jego dysfunkcja prowadzić może do wielu zaburzeń
statycznych i dynamicznych w obrębie kończyn
dolnych a także pozostałych elementów układu ruchu
Staw kolanowy
Staw kolanowy z boku
Łąkotki;
- wyrównują brak zborności powierzchni stawowych,
- zapewniając tym samym elastyczne połączenie kości
udowej z piszczelową.
- dzielą jamę stawową na dwa piętra, piętro górne i
dolne.
- w górnym piętrze zachodzą ruchy zgięcia i wyprostu
natomiast w dolnym – przy ustawieniu podudzia w
zgięciu w stawie kolanowym – ruchy obrotowe.
Najważniejsze funkcje łąkotek to zapewnienie
stabilności, poprawnej geometrii i amortyzacji oraz
smarowania, zapobiegania wciągnięciu błony
maziowej i ograniczenia krańcowego zgięcia i
prostowania podudzia w stawie kolanowym
2. Wywiad:
Pacjent zgłasza ból:
-
głównie w nocy
,
Może wskazywać na stan zapalny stawu kolanowego,
- narastający w ciągu dnia, podczas ruchu lub po jego
wykonaniu,
Może wskazywać na przyczynę mechaniczną i/lub zmiany
zwyrodnieniowe,
- podczas wchodzenia, schodzenia ze schodów oraz w
czasie długotrwałego utrzymywania pozycji
zgięciowe w stawie kolanowym
,
Może wskazywać na zaburzenia w obrębie rzepki,
-
podczas przechodzenia z siadu do pozycji stojącej
oraz nasilający się podczas chodu, zwłaszcza
wchodzenia po schodach,
Może wskazywać na rozmiękanie chrząstki stawowej rzepki.
- w okolicy podrzepkowej, nasilający się podczas zginania i
prostowania podudzia w stawie kolanowym przeciw
oporowi,
może wskazywać na zespół nadmiernego zewnętrznego nacisku
rzepki,
- w pozycji maksymalnego zgięcia podudzia
,
Występujący ból może wskazywać na zmiany patologiczne łąkotek.
- zgłasza niestabilność stawu kolanowego
,
Niestabilność może wskazywać na: zmiany patologiczne w obrębie
łąkotek, chrząstek stawowych,
-
zgłasza trudność utrzymania kd. w wyproście podczas
obciążania kończyny w trakcie chodu,
Może to wynikać z osłabienia mięśnia czworogłowego uda,
-
zgłasza blokowanie w stawie kolanowym w obciążeniu
podczas zginania kończyny dolnej
,
Może wskazywać na uszkodzenie łąkotki – uwięźnięcie jej
pomiędzy kłykciami uda i piszczeli.
W płaszczyźnie czołowej (stojąca
przodem do badającego lub leżenie
tyłem).
Ocena z przodu dotyczy:
symetrii położenia wybranych punktów
kostnych
zarysu kolana
Oceny wzrokowej
dokonujemy w
płaszczyźnie czołowej
(stojąca przodem do
badającego lub leżenie
tyłem).
Ocena z przodu
dotyczy:
symetrii położenia
wybranych punktów
kostnych
W warunkach
prawidłowych oceniane
punkty kostne położone
są symetrycznie.
Asymetria kolan może
wskazywać na wady w
ustawieniu kkd., zmiany
pourazowe, zapalne i
zwyrodnieniowe.
Ocena z tyłu
dotyczy:
symetrii zarysu kolana
W warunkach
prawidłowych obrys
stawów kolanowych
jest jednakowy.
Zmiana zarysu może
wskazywać na cystę
Bakera
Zmiany
zwyrodnieniowe,
pozapalne, pourazowe.
Ocena z boku dotyczy i
strony przysrodkowej:
zarysu kolana
W warunkach prawidłowych
obrys stawów kolanowych jest
jednakowy. Zmiana zarysu
kolana po stronie bocznej
może wskazywać na patologię
łąkotek, stan zapalny pasma
biodrowo-piszczelowego oraz
zmiany zwyrodnieniowe.
W warunkach prawidłowych
obrys stawów kolanowych jest
jednakowy. Zmiana zarysu
kolana może wskazywać na
uszkodzenie przyczepu
udowego więzadła
pobocznego piszczelowego,
na zmiany zapalne kaletek
stawowych w okolicy „gęsiej
stopki”.
W płaszczyźnie
czołowej
pomiar kątowy
ustawienia kolan
W warunkach
prawidłowych oś
długa uda i
podudzia tworzy kąt
nie większy niż 10º-
15º w stosunku do
osi ciała.
Zwiększenie tego
kąta wskazuje na
koślawość
natomiast
zmniejszenie na
szpotawość kolan.
kąt Q
Leżenie tyłem.
Badający układa kątomierz w ten sposób, że oś jego obrotu
znajduje się na środku rzepki, jedno ramie jest skierowane na
kolec biodrowy przedni górny, drugie położone jest wzdłuż linii
więzadła własnego rzepki. Kąt Q jest to kąt wyznaczony przez
linię udo- środek rzepki-guzowatość piszczeli
W warunkach prawidłowych wartość kąta Q dla kobiet wynosi 12-
15º a dla mężczyzn 8-10º. Wartość kąta większa niż 20º uważana
jest za patologię i może powodować przemieszczenie i ból
rzepki.
Badanie palpacyjne
Skóry
Przesuwając je po powierzchni skóry ocenia jej
konsystencję, ciepłotę, wilgotność, wrażliwość
dotykową i przesuwalność
Tkanki podskórnej
W warunkach prawidłowych badanie jest
bezbolesne. Ból, nadwrażliwość i pogrubienie
tkanki wskazuje na jej podrażnienie. Gruby fałd
dający się unieść dwoma palcami ponad górnym
zachyłkiem rzepki może wskazywać na zmiany
przerostowe błony maziowej charakterystyczne
szczególnie dla schorzeń reumatoidalnych.
Objaw chełbotania
Leżenie tyłem
Badający układa
opuszki palców w
okolicy rzepki i wywiera
delikatny nacisk
kciukiem prawej ręki,
podczas gdy kciuk lewej
ręki spoczywa biernie
bez ruchu.
W warunkach
prawidłowych ucisk na
rzepkę jednym palcem
nie jest wyczuwalny
przez drugi palec. Przy
dodatnim objawie
chełbotania każdy
nacisk na rzepkę jest
wyczuwalny.
Objaw balotowania
Leżenie tyłem
Badający układa opuszkę kciuka na rzepce i wywiera na nią
równomierny nacisk wyciskając płyn
W warunkach prawidłowych czynność ta nie powoduje ruchu
rzepki. Natomiast gdy pod wpływem nacisku na rzepkę płyn
uderza o kłykcie kości udowej, a po zwolnieniu rzepka wraca
ku górze może wskazywać na wysięk.
Ocenie palpacyjnej podlega mm
czworogłowy uda (prosty uda,
obszerny boczny, obszerny
pośrodkowy, obszerny przyśrodkowy).
W warunkach prawidłowych badanie
mięśnia czworogłowego uda jest
niebolesne. Na podrażnienie mięśnia
wskazuje ból w okolicy przyczepów,
wyczuwalne zgrubienia włókien
mięśniowych oraz odczuwalny wzrost
napięcia w czasie badania.
Na tylnej części uda ocenie palpacyjnej
podlegają mm kulszowo – goleniowe. Na tylno-
bocznej powierzchni uda w kierunku głowy
strzałki ocenia się m. dwugłowego uda a
wzdłuż tylno przyśrodkowej w kierunku
przyśrodkowego kłykcia kości piszczelowej
mm. półścięgnistegi i półbłoniastego.
W warunkach prawidłowych badanie mięśni
kulszowo-goleniowych jest niebolesne. Na ich
podrażnienie wskazuje ból w okolicy
przyczepów, wyczuwalne zgrubienia włókien
mięśniowych oraz odczuwalny wzrost napięcia
w czasie badania.
Testy więzadłowe
Test odwodzenia–przywodzenia podudzia w stawie
kolanowym (koślawienia i szpotawienia)
W warunkach prawidłowych zakres ruchu koślawienia i
szpotawienia w stawie kolanowym jest nieznaczny i
bezbolesny.
Znaczne koślawienie stawu w wyproście kd. może
wskazywać na uszkodzenie więzadeł: pobocznego
piszczelowego, przyśrodkowego torebkowego, tylnego
skośnego, tylnego krzyżowego oraz czasami
przedniego więzadła krzyżowego.
Znaczne szpotawienie może wskazywać na
uszkodzenie więzadeł: pobocznego piszczelowego,
przyśrodkowego torebkowego, tylnego skośnego oraz
przedniego krzyżowego.
W warunkach prawidłowych ruch kości piszczelowej ku przodowi
jest niewielki do około 3 mm a opór końcowy twardy.
Przemieszczanie piszczeli w stosunku do uda powyżej 5 mm może
wskazywać na uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego a opór
końcowy jest miękki.
Test szufladkowy przedni
Test szufladkowy tylny
W warunkach prawidłowych
ruch kości piszczelowej ku
tyłowi jest niewielki a opór
końcowy jest twardy.
Zwiększenie zakresu ruchu
może wskazywać na
uszkodzenie więzadła
krzyżowego tylnego.
Testy łąkotkowe
Test dystrakcyjno- kompresyjny (Test Apleya)
Ból (w czasie dystrakcji i kompresji) w rotacji zewnętrznej
przemawia za uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej, w
rotacji wewnętrznej za uszkodzeniem łąkotki bocznej.
Test zgięciowo - rotacyjny (Test McMurraya)
Ostry ból w trakcie rotacji zewnętrznej i prostowania
połączony z uczuciem przeskakiwania przemawia za
uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej, w rotacji wewnętrznej
za uszkodzeniem łąkotki bocznej
12.Ocena chodu- zaburzenia związane z patologią
stawu kolanowego
Od pierwszego kontaktu z pacjentem zwracamy uwagę
na sposób poruszania się (samodzielny czy z pomocą osób
trzecich, o kulach czy o lasce) oraz zgłaszane dolegliwości
np.:
ból, uczucie niestabilności stawu kolanowego lub oba
objawy równocześnie.
Obserwując chód kierujemy uwagę na czas trwania
poszczególnych faz oraz sposób obciążania kończyny np. na
rotację całej kończyny, lub tylko stopy wraz z podudziem w
stosunku do uda. Występowanie przemieszczenia uda i
stawu kolanowego ku środkowej linii ciała połączone ze
zwiększeniem koślawości i rotacji podudzia na zewnątrz
może wskazywać na tzw. triadę reumatyczną stawu
kolanowego.
Deformacja ta wiąże się z utrwalonym
płaskostopiem i jest często przyczyną bólów
przeciążeniowych w okolicy gęsiej stopki. Z
kolei występowanie w czasie chodzenia
uczucia nagłego, mimowolnego, niewielkiego
zgięcia w stawie kolanowym (uczucie
„podcięcia” kolana) wskazuje na tzw. zespół
braku czynnego wyprostu stawu kolanowego
(extension lack).
Brak stabilizacji jest wynikiem patologii
aparatu wyprostnego stawu kolanowego, a
przede wszystkim osłabieniem głowy
przyśrodkowej m. czworogłowego uda.
Główne zasady usprawniania
po zabiegach na stawie kolanowym
Jak najkrótsze unieruchomienie
Unikanie przeciążeń wszczepionych struktur
Walka z bólem
Utrzymywanie równowagi mięśniowej
Propriocepcja