1
1
BEZROBOCIE
BEZROBOCIE
1
1
BEZROBOCIE
BEZROBOCIE
2
2
Poj
Poj
ęcie bezrobocia
ęcie bezrobocia
Bezrobocie jest zjawiskiem
Bezrobocie jest zjawiskiem
społecznym polegającym na tym, że
społecznym polegającym na tym, że
część ludzi zdolnych do pracy i
część ludzi zdolnych do pracy i
deklarujących chęć jej podjęcia nie
deklarujących chęć jej podjęcia nie
znajduje faktycznego zatrudnienia z
znajduje faktycznego zatrudnienia z
różnych powodów.
różnych powodów.
3
3
Osoba bezrobotna
Osoba bezrobotna
Pod pojęciem bezrobotnego można
Pod pojęciem bezrobotnego można
rozumieć osobę niezatrudnioną, nie
rozumieć osobę niezatrudnioną, nie
prowadzącą działalności gospodarczej i nie
prowadzącą działalności gospodarczej i nie
wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną
wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną
i gotową do podjęcia zatrudnienia (w
i gotową do podjęcia zatrudnienia (w
pełnym lub niepełnym wymiarze czasu
pełnym lub niepełnym wymiarze czasu
pracy)
pracy)
4
4
Rodzaje bezrobocia
Rodzaje bezrobocia
bezrobocie strukturalne
bezrobocie strukturalne
, wynika z nieaktywności struktury
, wynika z nieaktywności struktury
podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy.
podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy.
Wynikać może również z szybkich zmian strukturalnych
Wynikać może również z szybkich zmian strukturalnych
zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża
zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża
szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne
szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne
występuje także, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne
występuje także, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne
dla zatrudnienia zasobów pracy
dla zatrudnienia zasobów pracy
bezrobocie technologiczne
bezrobocie technologiczne
wynika z postępu technicznego,
wynika z postępu technicznego,
automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które
automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które
mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się, gdy tempo
mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się, gdy tempo
wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają
wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają
charakter modernizacyjny, prowadząc do wzrostu i
charakter modernizacyjny, prowadząc do wzrostu i
unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia,
unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia,
W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się
5
5
Rodzaje bezrobocia
Rodzaje bezrobocia
bezrobocie koniunkturalne
bezrobocie koniunkturalne
wywoływane jest spadkiem
wywoływane jest spadkiem
popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje
popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje
zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych
zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych
przedsiębiorstw. Poziom popytu jest poddany stałym
przedsiębiorstw. Poziom popytu jest poddany stałym
wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega
wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega
gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza
gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza
się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia
się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia
naturalnego
naturalnego
bezrobocie frykcyjne
bezrobocie frykcyjne
jest rezultatem ruchu zatrudnionych
jest rezultatem ruchu zatrudnionych
na rynku pracy; dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę,
na rynku pracy; dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę,
przenoszących się do innej miejscowości;
przenoszących się do innej miejscowości;
bezrobocie sezonowe
bezrobocie sezonowe
jest efektem wahań aktywności
jest efektem wahań aktywności
gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych
gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych
zmianą warunków klimatycznych
zmianą warunków klimatycznych
W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się
6
6
Rodzaje bezrobocia
Rodzaje bezrobocia
bezrobocie krótkookresowe
bezrobocie krótkookresowe
- do 3 miesięcy bez zatrudnienia.
- do 3 miesięcy bez zatrudnienia.
bezrobocie średniookresowe
bezrobocie średniookresowe
- od 3 do 12 miesięcy bez
- od 3 do 12 miesięcy bez
zatrudnienia.
zatrudnienia.
bezrobocie długookresowe
bezrobocie długookresowe
- dotyczy osób pozostających bez
- dotyczy osób pozostających bez
pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie
pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie
długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy
długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy
powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.
powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.
bezrobocie ukryte
bezrobocie ukryte
to pewna - nieokreślona - liczba osób, które
to pewna - nieokreślona - liczba osób, które
w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne,
w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne,
albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu
albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu
widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar
widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar
rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).
rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).
bezrobocie rejestrowane
bezrobocie rejestrowane
to liczba osób bezrobotnych, czyli
to liczba osób bezrobotnych, czyli
posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w
posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w
urzędach pracy.
urzędach pracy.
W zależności od formy występowania wyróżnia się:
7
7
Bezrobocie w Polsce
Bezrobocie w Polsce
Polski rynek pracy między rokiem 1998 a 2005 doświadczył
Polski rynek pracy między rokiem 1998 a 2005 doświadczył
największego spadku wskaźników zatrudnienia i aktywności
największego spadku wskaźników zatrudnienia i aktywności
zawodowej oraz wzrostu stopy bezrobocia wśród obecnych
zawodowej oraz wzrostu stopy bezrobocia wśród obecnych
krajów członkowskich Unii Europejskiej.
krajów członkowskich Unii Europejskiej.
Dopiero w 2004 roku rozpoczęła się stopniowa poprawa
Dopiero w 2004 roku rozpoczęła się stopniowa poprawa
sytuacji.
sytuacji.
Znaczny spadek zatrudnienia dotknął wszystkie regiony
Znaczny spadek zatrudnienia dotknął wszystkie regiony
kraju. Najsłabszy zanotowano wśród województw relatywnie
kraju. Najsłabszy zanotowano wśród województw relatywnie
lepiej rozwiniętych oraz w regionach z dużym udziałem
lepiej rozwiniętych oraz w regionach z dużym udziałem
rolników wśród pracujących ogółem. Najsilniejszy był
rolników wśród pracujących ogółem. Najsilniejszy był
natomiast w województwach o dominacji przemysłu z branż
natomiast w województwach o dominacji przemysłu z branż
wymagających restrukturyzacji.
wymagających restrukturyzacji.
Spadek zatrudnienia w największym stopniu dotknął
Spadek zatrudnienia w największym stopniu dotknął
przemysł, w tym przemysł przetwórczy oraz budownictwo.
przemysł, w tym przemysł przetwórczy oraz budownictwo.
8
8
Bezrobocie w Polsce
Bezrobocie w Polsce
Spadek zatrudnienia po roku 1998 w największym
Spadek zatrudnienia po roku 1998 w największym
stopniu dotyczył osób z wykształceniem
stopniu dotyczył osób z wykształceniem
podstawowym, które przede wszystkim
podstawowym, które przede wszystkim
dezaktywizowały się, względnie rzadziej trafiając do
dezaktywizowały się, względnie rzadziej trafiając do
Urzędy Pracy.
Urzędy Pracy.
Relatywny wzrost stopy bezrobocia najsilniejszy był
Relatywny wzrost stopy bezrobocia najsilniejszy był
jednak wśród osób z wykształceniem wyższym. Stało
jednak wśród osób z wykształceniem wyższym. Stało
się tak z powodu szybkiego zwiększenia się ich
się tak z powodu szybkiego zwiększenia się ich
odsetka wśród wchodzących na rynek pracy osób
odsetka wśród wchodzących na rynek pracy osób
młodych i w całej populacji. Jednocześnie jednak
młodych i w całej populacji. Jednocześnie jednak
szanse znalezienia pracy są wśród ludzi najlepiej
szanse znalezienia pracy są wśród ludzi najlepiej
wykształconych najwyższe.
wykształconych najwyższe.
Wykształcenie jest więc czynnikiem silnie
Wykształcenie jest więc czynnikiem silnie
różnicującym zmiany indywidualnych szans na
różnicującym zmiany indywidualnych szans na
znalezienie lub utratę pracy.
znalezienie lub utratę pracy.
9
9
Przyczyny bezrobocia
Przyczyny bezrobocia
likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np.
likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np.
górnictwa
górnictwa
zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy
zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy
usługi
usługi
ograniczanie produkcji
ograniczanie produkcji
brak informacji o miejscach pracy
brak informacji o miejscach pracy
brak mobilności
brak mobilności
przeniesienie zakładu do innego rejonu
przeniesienie zakładu do innego rejonu
niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia
niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia
pracowników
pracowników
zmiany w technologii
zmiany w technologii
wysokie obciążenia fiskalne
wysokie obciążenia fiskalne
10
10
Negatywne skutki spo
Negatywne skutki spo
ł
ł
eczne
eczne
niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem
znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem
bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i
bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i
obsługą
obsługą
spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych
spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych
kręgów ubóstwa
kręgów ubóstwa
degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez
degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez
pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie
pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie
społecznej bezużyteczności)
społecznej bezużyteczności)
zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania,
zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania,
przestępczość itd.
przestępczość itd.
utrata kwalifikacji
utrata kwalifikacji
11
11
Pozytywne skutki spo
Pozytywne skutki spo
ł
ł
eczne
eczne
korzystny wpływ na konkurencyjność na rynku pracy,
korzystny wpływ na konkurencyjność na rynku pracy,
stymulacja wzrostu poziomu wykształcenia i
stymulacja wzrostu poziomu wykształcenia i
kwalifikacji zawodowych wśród osób poszukujących
kwalifikacji zawodowych wśród osób poszukujących
pracy,
pracy,
wzrost motywacji do kształcenia, do zwiększania
wzrost motywacji do kształcenia, do zwiększania
nakładów na inwestycje w kapitał ludzki, co prowadzi
nakładów na inwestycje w kapitał ludzki, co prowadzi
do przyspieszenia procesów długofalowego wzrostu
do przyspieszenia procesów długofalowego wzrostu
gospodarczego kraju,
gospodarczego kraju,
możliwość realokacji zasobów ludzkich przy głębokich
możliwość realokacji zasobów ludzkich przy głębokich
przemianach strukturalnych gospodarki z zawodów
przemianach strukturalnych gospodarki z zawodów
nieopłacalnych i nieefektywnych do zawodów
nieopłacalnych i nieefektywnych do zawodów
nowoczesnych i efektywnych,
nowoczesnych i efektywnych,
12
12
Pozytywne skutki spo
Pozytywne skutki spo
ł
ł
eczne
eczne
walka z inflacją, wyższy poziom bezrobocia oznacza
walka z inflacją, wyższy poziom bezrobocia oznacza
bowiem osłabienie pozycji pracowników i związków
bowiem osłabienie pozycji pracowników i związków
zawodowych w przetargach płacowych z
zawodowych w przetargach płacowych z
pracodawcami, co z kolei prowadzi do zmniejszenia
pracodawcami, co z kolei prowadzi do zmniejszenia
presji na wzrost płac. Wzrost bezrobocia osłabia także
presji na wzrost płac. Wzrost bezrobocia osłabia także
dynamikę popytu na towary, która odgrywa rolę w
dynamikę popytu na towary, która odgrywa rolę w
kształtowaniu inflacji,
kształtowaniu inflacji,
wzrost motywacji pracowników do bardziej efektywnej
wzrost motywacji pracowników do bardziej efektywnej
i solidnej pracy oraz ograniczenie nadmiernej
i solidnej pracy oraz ograniczenie nadmiernej
fluktuacji kadr, przez co dochodzi do racjonalizacji
fluktuacji kadr, przez co dochodzi do racjonalizacji
zatrudnienia i poprawy efektywności gospodarowania.
zatrudnienia i poprawy efektywności gospodarowania.