Nadawcy

• Jedną z najistotniejszych cech

różniących komunikowanie masowe od
innych form komunikowania jest
profesjonalny i zbiorowy charakter
nadawcy, czyli komunikatora. W
zwykłej rozmowie wiadomo, kto jest
mówcą, a kto słuchaczem (choć role te
się zmieniają)

• każdy przekaz jest dziełem zbiorowym;

oczywiste jest to w przypadku serialu
telewizyjnego, ale okazuje się równie
prawdziwe w przypadku audycji radiowej
czy artykułu prasowego. Z reguły wielu jest
pomocników przy jego powstawaniu —
redaktorów, korektorów stylistycznych,
ilustratorów, researcherów. Jeżeli więc
istnieje tu autor indywidualny,jest on jedynie
głównym, lecz nie wyłącznym twórcą.

DOKTRYNY MEDIALNE

Porządkują je w 1956 roku Stibert i

Schramm:

• autorytarna
• liberalna
• komunistyczna
• odpowiedzialności społecznej

Doktryna autorytarna

Doktryna autorytarna obejmuje
poglądy na komunikowanie
masowe i media wywodzące się
z ideologii i tradycji państwa
feudalnego.

Doktryna autorytarna opiera się

na bezpośredniej i widocznej
kontroli mediów przez władzę,
dyktatora, monarchę.

Założenia:

• Przekonanie o słabości i

ułomności natury ludzkiej.
Jednostka musi funkcjonować
w zbiorowości zorganizowanej i
kontrolowanej przez państwo;

• prymat państwa nad jednostką;

• Siłą państwa jest mądrość i siła

władcy/przywódcy, który ma prawo do
sprawowania władzy z powodu: łaski
Boga, więzów krwi, charyzmatycznej
osobowości, szczególnych przymiotów;

• Władca rządzi niepodzielnie przy

pomocy grupy zaufanych wybranych
osób i rozbudowanego aparatu
państwowego

Rola mediów

• Umacnianie władzy przywódcy
• Budowanie jedności narodu
• Mobilizacja społeczeństwa do realizacji

celów wskazanych przez przywódcę

Kontrola państwa nad mediami

przez

• Koncesjonowanie nadawców – legalnie

mogą działać tylko wydawcy i nadawcy

posiadający zezwolenie ( licencję, koncesję,

patent) określające charakter i zakres ich

działalności

• Cenzurę prewencyjną – poddawanie

uprzedniej kontroli wszystkie publikacje,

przedstawienia czy widowiska oraz

zakazywanie rozpowszechniania tych treści,

które podważają zaufanie do przywódcy lub

negują prymat państwa nad jednostką

• Represje prawne ( sądowe ) –

ustawodawstwo pozwalające na zamykanie

mediów lub na skazywanie na wieloletnie

więzienia autorów tych publikacji, które

według władzy szkodzą państwu

• Kontrola pozytywna – dotowanie

przychylnych władzy mediów, infiltracja

mediów przez agentów tajnych służb,

posiadanie udziałów w koncernach

medialnych

Doktryna leninowska

W Związku Radzieckim system

medialny służył do prowadzenia
masowej indoktrynacji
społeczeństwa. W państwie tym
istnienie wolnych i niezależnych
mediów było wykluczone. W czym
pomagał rozbudowany system
cenzury prewencyjnej

Doktryna komunistyczna

(marksistowsko –

leninowska)

Środki informacji miały stać się
czynnikiem rewolucyjnej zmiany
społecznej pełniąc rolę nie tylko
propagandową ale też organizatora
życia społecznego-gospodarczego.
Oznaczało to dominację treści
ideologicznych określonych przez
aparat partyjny.

• nierozerwalny związek

informacji i oceny –
stronniczość nie przeszkadza w
ujawnianiu rzeczywistości,
przeciwnie – przez marksistowską
ideologię możliwy jest jej
pogłębiony opis

• partyjność – dziennikarze to pas

transmisyjny partii do mas, to
„oczy, uszy i usta partii”

• ideowość – dziennikarstwo wymaga

jasnego światopoglądu,
zdecydowanych przekonań
politycznych, aktywnego
zaangażowania w proces zmian
społecznych. Ideowość widoczna w
działalności dziennikarskiej w
doborze materiałów, selekcji
faktów

Fundamentalne zasady doktryny

leninowskiej

• Upaństwowienie mediów – nacjonalizacja

wraz z uspołecznieniem mediów ( media stają

się własnością kolektywną, a nie prywatną )

• Klasowość i partyjność mediów –

podporządkowanie mediów partii lub innej

organizacji i uznawanie jej kierowniczej roli w

państwie

• Instrumentalne traktowanie

mediów – media są narzędziem,
które umacnia władzę partii,
mobilizuje społeczeństwo do
realizacji programu partii. Ponadto
media mają kształtować
świadomość i postawy społeczne
zgodne z panującą ideologią

Prawda

Doktryna leninowska w PRL

• W Polsce Ludowej mimo ewolucji

systemu główne założenia doktryny
leninowskiej pozostały niezmienne.
Wszelkie próby „liberalizacji” kończyły
się zamykaniem niepokornych mediów,
tak jak tygodnika „Po prostu”

• Najlepszym przykładem medium

komunistycznego w PRL jest „Trybuna
Ludu”

Trybuna Ludu

Doktryna Liberalna

• Wywodzi się z myśli

oświeceniowej: John Miltona,
Thomasa Jeffersona, J.S.Milla,
Johna Locke’a

• Jej podstawą jest Pierwsza

Poprawka z 1791 roku -
konstytucyjna gwarancja wolności
prasy

• podstawowe założenia nawiązują

do podstawowych założeń
liberalizmu – wolność opinii,
mowy, religii, zgromadzeń.

Założenia doktryny liberalnej

• prymat jednostki nad państwem
• racjonalność natury ludzkiej – człowiek jako

istota rozumna posiada wrodzoną zdolność
odróżniania prawdy od fałszu i dobra od zła

• obowiązkiem państwa jest ochrona interesów

jednostki swobód politycznych i
ekonomicznych oraz nie ingerowanie w życie
prywatne, społeczne i ekonomiczne (laissez
faire)

• do racjonalnych działań niezbędny jest wolny

rynek idei – miejsce gdzie każdy będzie mógł
przedstawiać własne poglądy oraz poznać poglądy
innych ludzi

Rola mediów w doktrynie

liberalnej

• Pies łańcuchowy demokracji –

pilnowanie porządku w państwie i

nagłaśnianie przypadków łamania prawa

lub naruszenia reguł demokracji przez

osoby sprawujące władzę

• Czwarta władza – w sensie węższym

kontrola instytucji państwowych i wielkich

korporacji w imieniu i interesie obywateli.

W szerszym rozumieniu rozbudzanie w

obywatelach zainteresowania sprawami

publicznymi

• Tworzenie wolnego rynku idei
Środki masowego przekazu winny

być „rynkiem idei” na którym
prawda i dobro zwyciężają, a
kłamstwo i zło ponoszą klęskę.

Doktryna liberalna

• Wolność słowa i prasy są według

liberałów prawem człowieka i
obywatela.
Prawnym wyrazem doktryny
liberalnej jest likwidacja cenzury.

Rynek ideii – za i przeciw

• Wg McQuaila wolność

komunikowania wymaga:
braku wszelkiej instytucjonalnej
cenzury, koncesjonowania

mediów oraz innej kontroli
rządowej, jednocześnie braku
przymusu publikowania i odbioru;

• prawa do komunikowania –

jednakowej prawnej możliwości

dla obywateli swobody odbioru
oraz dostępu do wiadomości,
opinii, kultury;
prawo do informacji – wolności
mediów informacyjnych do

otrzymywania informacji;

• autonomii redakcyjnej – braku

ukrytego wpływu reklamodawców i

właścicieli mediów na selekcję
wiadomości i opinii;
 (niekoniecznie ale jest to pożądane)

prowadzenie aktywnej i krytycznej
polityki redakcyjnej w przedstawianiu
wiadomości i opinii, oraz twórczej
polityki w sferze kultury i sztuki

• Z doktryną liberalną wiążą się

tradycyjne zasady profesjonalizmu
mediów informacyjnych:
Obiektywizm – główne zadanie
dziennikarstwa to dostarczenie
obiektywnych informacji.

• Wiąże się z tym:

 konieczność unikania

zajmowania stanowiska w
prezentowanej sprawie

 neutralne relacjonowanie faktów
 unikanie subiektywności
 Brak partyjności
 przywiązanie do dokładnej relacji oraz

innych kryteriów prawdy (kompletność,

adekwatność)

służenie odbiorcom a nie ukrytym

siłom trzecim
obiektywizm powinien też
obejmować selekcję faktów

• Zasada sprawiedliwości i

wielostronności przekazu, tzn doktryna
równego czasu – głosi ona, że gdy
sprawa jest kontrowersyjna media
powinny poświęcić równy czas dla
przedstawienia różnych stanowisk.
Zasada równości czasu sprawia, że
media traktują tak samo wszystkich
kandydatów na wybieralne stanowiska.

• Dwa sposoby interpretacji

różnorodności:
dostęp proporcjonalny – oznacza

większy dostęp dla tych, którzy mają
większe poparcie
równy dostęp zakłada, że wszyscy

ubiegający się o dostęp do mediów są
jednakowo traktowani

• media powinny odzwierciedlać w

swej strukturze i treściach różne
nurty społeczne i ekonomiczne
społeczeństwa w mniej więcej
proporcjonalny sposób
• równe szanse dostępu do
mediów dla mniejszości

• forum dla różnych stanowisk i

opinii
• powinny przedstawiać istotne
oferty treści, które odpowiadają
potrzebom i zainteresowaniom
różnych odbiorców

• Zasada różnorodności została uznana za

podstawowy standard demokratycznych
mediów.
Różnorodność mediów:
ułatwia zmianę kulturową
ogranicza zamach na wolność mediów w
warunkach koncentracji własności
umożliwia mniejszościom istnienie w
szerszym społeczeństwie
wzbogaca bogactwo życia społecznego

• Jakość informacji dziennikarskiej

powinna być:
 pełna

- obiektywna (komentarz powinien
być oddzielony od informacji)
 zrównoważona

- sprawiedliwa

Wolność mediów

• W doktrynie liberalnej media aby

spełniać swoją rolę muszą być
wolne

• Jednak czy wolność mediów

powinna być bezgraniczna?

• Co z prywatnością obywateli,

tajemnicą państwową i
pornografią?

Granice wolności mediów

• Zakaz naruszania sfery prywatnej obywateli –

jednakże w przypadku osób publicznych prawo do
prywatności ulega nieokreślonemu ograniczeniu

• Ochrona reputacji i dobrego imienia przed

zniesławieniem

• Ochrona porządku publicznego i

bezpieczeństwa państwa - nawoływanie do
obalenia legalnych władz czy podżeganie do buntu
to przestępstwo.

• Ochrony tajemnicy państwowej – rzadko

występująca granica

• Nie eksponowanie pornografii – nie

eksponowanie pornografii w miejscach publicznych

• Wariantem doktryny liberalnej jest

doktryna odpowiedzialności
społecznej – komercjalizacją prasy
sprawiła, że dominuje w niej
informacja żerująca na ludzkich
popędach, wykorzystująca ludzkie
słabości, sensacje etc. więc
obniżyła się wartość informacyjna.

Doktryna odpowiedzialności

społecznej

• Nowa doktryna nazywana doktryną

odpowiedzialności społ. opiera się na

założeniu, iż każdemu prawu odpowiadać

musi określony obowiązek.

• Wolność mediów musi być równoważona ich

odpowiedzialnością wobec społeczeństwa

Media mają być wolne i niezależne, ale

równocześnie należy je traktować jako

instytucje publicznego zaufania, obarczone

pewnymi obowiązkami na rzecz społ. i

ponoszącymi z tego tytułu przed nimi

odpowiedzialność moralną i prawną.

Doktryna odpowiedzialności społecznej powstała

na fali krytyki mediów liberalnych gdy pojawiły

się pewne problemy:

•

media stały się lukratywnym biznesem i

jednocześnie potężnym narzędziem wpływ na

społeczeństwo – właściciele radia i telewizji mogli

swobodnie decydować o treściach docierających do

obywateli

•

media źle wykorzystują pozycję jaką zdobyły:

kierują się swoimi interesami (właścicieli i

reklamodawców), komercjalizują się, skupiają się na

skandalach i rozrywce, a nie na ważnych sprawach

społecznych

•

doświadczenia historyczne (II wojna) i nauka

podważyły tezą o racjonalności ludzi: są oni podatni

na propagandę i manipulacje

Raport Komisji do Spraw

Wolności Prasy - Komisji

Hatchinsa – 1947 rok

•

każdemu prawu musi odpowiadać obowiązek:
wolność prasy musi być związana z
odpowiedzialnością wobec społeczeństwa

•

media muszą być wolne i niezależne, ale
uznać się powinny za instytucje zaufania
publicznego o określonych obowiązkach
wobec społeczeństwa

•

wypełnianie tych obowiązków powinno być
uznane za powinność moralną, a także
zabezpieczone prawnie

• Komisja Huchinsa (1947) opracowała

podstawowe zasady wolności prasy:
media mają zobowiązania społeczne

media informacyjne winny być

prawdziwe, dokładne, sprawiedliwe,
obiektywne, istotne
powinny stanowić publiczne forum dla
różnych idei

• powinny być wolne i

samoregulujące się
powinny przestrzegać ustalonych
kodeksów etycznych i standardów

profesjonalnych
w pewnych okolicznościach państwo
ma prawo do kontroli mediów

• Standardy te w USA były

zasadniczo przestrzegane, w
Europie po II wojnie światowej
przy rekonstrukcji prasy wiele z
nich przejęto.

Rola mediów

• Dostarczać prawdziwą, wszechstronną i

zrozumiałą relację o wydarzeniach dnia w
kontekście, który nada im znaczenie

• Służyć jako forum do wymiany komentarzy i

krytyki

• Ukazywać reprezentatywny obraz grup

tworzących społeczeństwo

• Troszczyć się o prezentowanie i wyjaśnianie

celów i wartości społecznych

• Zapewniać pełny dostęp do wiadomości dnia

• Głównym podmiotem mającym wprowadzać

doktrynę są same media. Ich działania
powinny przebiegać dwutorowo: z jednej
strony mają one chronić swoją niezależność
od nacisków ze strony biznesu i świata
polityki, z drugiej strony mają się poddać
samoregulacji w postaci dobrowolnie
opracowanych. przyjętych i przestrzeganych
kodeksów etycznych i zawodowych.

• Powinno pomagać im w tym

społeczeństwo za pomocą
rozmaitych instytucji społecznych i
form aktywności.
Państwo nie może natomiast
ingerować bezpośrednio w sferę
komunikowania masowego.

• Powinno tworzyć prawne gwarancje

wolności i niezależności mediów i
taką politykę wydawania licencji
nadawczych, która zagwarantuje
pluralizm w eterze. Może wspierać
nadawców służących interesowi
publicznemu poprzez ulgi finansowe
czy subwencje.

Teoria odpowiedzialności

społecznej – wady i zalety

Doktryna demokratycznej

partycypacji

• od lat 60 w rozwiniętych krajach

nasilają się głosy wzywające do

rozwoju mediów alternatywnych,
społecznych, wyrażających potrzeby
odbiorców doktryna ta promuje prawo
ludzi do informacji lokalnej

• prawo do odpowiedzi i

sprostowania prawo do używania
mediów w małej skali do interakcji
dla dobra wspólnoty lub
subkultury powstała w USA w
odpowiedzi na powstanie nowych

mediów telematycznych oraz
krytycyzmu

katolicka doktryna

medialna

kościół katolicki nie akceptuje

indywidualistyczno-liberalnej
koncepcji środków masowego
przekazu
dostrzega konflikt pomiędzy
korzystaniem z wolności słowa i prasy
a Prawdą i normami moralnymi

• początkowo kościół bardzo

podejrzanie odnosił się do nowych

wynalazków (filmu, radia,
telewizji), ale obecnie docenia ich
znaczenie, tworzą własną doktrynę
medialną
media jako współczesna ambona

• Po II soborze watykańskim i jego

głównym dokumencie w sprawie
mediów „inter mirifica” uformowała
się nauka kościoła o mediach –
człowiek ma prawo do wypowiadania i
rozpowszechniania informacji, ale jest
ono ograniczone przez obowiązek
przekazywania informacji prawdziwych
oraz zasad porządku moralnego.

• Episkopat polski:

w 1992 roku list na temat
wartości chrześcijańskich w

mediach i stanowisko na temat
ustawy medialnej
 brutalność w mediach, kwestie

obyczajowe, symbole religijne

• w 1993 ustawa o radiofonii i TV

wprowadza wymóg przestrzegania
wartości chrześcijańskich przez
wszystkie media radiowe i
telewizyjne w Polsce

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63