Płazy
Zwierzęta
dwuśrodowiskowe.
Płazy
Zwierzęta
dwuśrodowiskowe.
Wstęp
Płazy (Amphibia) – gromada kręgowców
ziemnowodnych, czworonożnych (wyjątek: płazy
beznogie), o ciele okrytym cienką skórą bez łusek
(wyjątek płazy beznogie). Wilgotna skóra umożliwia
płazom wymianę gazową. Wszystkie płazy są
zmiennocieplne. W skórze znajdują się liczne gruczoły
śluzowe, czasem jadowe (np. parotydy u ropuchy), a
także komórki pigmentowe. Najbardziej niebezpieczny
jest jad niewielkich, barwnych drzewołazów z Ameryki
Południowej. Płazy są drapieżne. Występują na
wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Wielkość: od
9 mm do 1,8 m. Nauce znanych jest obecnie około 6200
gatunków płazów.
Występowanie
Gromadę płazów tworzy obecnie ok. 2480 gatunków.
Mała odporność na zimno ogranicza ich występowanie.
Część życia spędzają w wodzie a część na lądzie.
Dlatego nazywa się je dwuśrodowiskowymi albo
ziemnowodnymi. Żyją przede wszystkim w miejscach
wilgotnych i zaciemnionych. Można spotkać je także na
łące oraz w lesie. Nie występują na obszarach suchych
(nie są odporne na brak wody) oraz w wodach słonych
(kłopoty z osmoregulacją).
Płazy są zmiennocieplne, dlatego najwięcej gatunków
tych zwierząt żyje w klimacie gorącym. W klimacie
umiarkowanym, gdy temperatura jest zbyt niska
zapadają w stan odrętwienia – hibernację.
Przystosowanie do życia w
dwóch środowiskach
Płazy mają wiele cech, dzięki którym mogą żyć zarówno na lądzie,
jak i w wodzie:
śluz pokrywający ciało – umożliwia wymianę gazową i zmniejsza
opór ciała podczas pływania
Pory w skórze – powietrze i woda przenikają przez nie do wnętrza
ciała. Dzięki temu płazy nie muszą pić wody – pobierają ją przez
skórę.
Komórki barwnikowe – kolor ich ciała zależy od środowiska życia.
Wzrok – widzą jednakowo dobrze w środowisku wodnym jak i
lądowym. Nie dostrzegają nieruchmych obiektów, dlatego
poruszająca się ofiara natychmiast zwraca ich uwagę. Powieki
chronią oczy przed wysychaniem.
Słuch – ich błona bębenkowa odgrywa rolę wzmacniacza fal
dźwiękowych docierających do zwierzęcia. Wiele płazów potrafi
wydawać dźwięki dzięki którym może kontaktować się z innymi
osobnikami.
Cechy charakterystyczne
* wilgotna skóra – umożliwia płazom wymianę gazową,
ułatwia poruszanie się w wodzie i chroni przed
wysuszeniem,
* zmiennocieplność,
* gruczoły śluzowe,
* gruczoły jadowe,
* drapieżniki,
* czworonożne,
* parzyste kończyny,
* częściowo chrzęstny szkielet,
* serce posiada jedną komorę i dwa przedsionki.
Inne cechy
Skóra płazów składa się z
naskórka i skóry właściwej.
Naskórek jest wielowarstwowy
i okresowo jest zrzucany w
postaci wylinki. Niekiedy
może ulegać silnemu
zrogowaceniu. W skórze
znajduje się dużo naczyń
krwionośnych. U płazów
ogoniastych skóra jest
przyrośnięta do mięśni na
całej powierzchni. U płazów
bezogonowych skóra
przyrośnięta jest tylko w
niektórych miejscach. W
wolnych przestrzeniach
tworzą się worki limfatyczne.
Szkielet płaza składa się
z czaszki, kręgosłupa i
dwóch obręczy:
barkowej i miednicowej,
oraz kończyn
zbudowanych w sposób
typowy dla kręgowca,
choć – w porównaniu z
gadami lub ssakami –
umieszczonych bardziej
po bokach ciała.
Układ
pokarmowy
Układ pokarmowy płazów dzielimy na: otwór gębowy
(często z zębami), gardziel, przełyk, żołądek,
dwunastnicę (uchodzą do niej przewody trzustki i
wątroby), jelito cienkie, jelito grube i kloakę. Przy
wątrobie pojawia się wyraźny woreczek żółciowy.
Układ
krwionośny
Układ krwionośny jest zamknięty i składa się z 2 obiegów. Serce ma 5
części: zatoka żylna, 2 przedsionki, komora, stożek tętniczy. Krew
odtleniona przepływa z tkanek do zatoki żylnej, która to przekazuje ją do
prawego przedsionka. Z prawego przedsionka krew przechodzi do komory,
gdzie krew odtleniona miesza się z krwią natlenioną, płynącą z lewego
przedsionka. Z komory krew wpływa do stożka tętniczego, skąd wypływa
dalej w kierunku tkanek, a także w kierunku płuc, gdzie zostaje natleniona.
Krew z płuc wraca do lewego przedsionka.
Podsumowując:
I obieg: komora - tkanki - prawy przedsionek - komora.
II obieg: komora - płuca - lewy przedsionek - komora.
Układ nerwowy płazów składa się z ułożonych liniowo: płatów węchowych,
kresomózgowia (zaznaczają się 2 półkule mózgu), śródmózgowia, słabo
wykształconego móżdżku, rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego. Z
mózgu wychodzi 10 par nerwów czaszkowych, a z rdzenia kręgowego - 10
par nerwów obwodowych. Brak kory mózgowej.
Układ wydalniczy stanowią: pranercza, moczowody i pęcherz moczowy,
którego zawartość uchodzi do kloaki. Usuwanymi z organizmu produktami
przemiany azotowej są: amoniak i mocznik.
Układ
oddechowy
Układ oddechowy to skrzela (u gatunków wodnych) lub
workowate, prymitywne płuca (u gatunków lądowych).
Znaczna część tlenu pobierana jest przez skórę.
Układ
wydalniczy
Układ wydalniczy płazów składa się z parzystych
podłużnych pranerczy (wczesne ewolucyjnie formy
nerek). Mocz, słaby roztwór mocznika i amoniaku,
spływa z nich moczowodami do pęcherza moczowego,
będącego uchyłkiem kloaki.
Układ
nerwowy
Układ nerwowy złożony jest z mózgowia, rdzenia
kręgowego, nerwów obwodowych i układu
wegetatywnego. Kresomózgowie jest silniej rozwinięte
niż u ryb; jego półkule są całkowicie lub częściowo
rozdzielone. Słabo rozwinięty jest móżdżek. Od
mózgowia w obrębie czaszki odchodzi 10 par nerwów. U
płazów bezogonowych rdzeń kręgowy jest krótszy od
kręgosłupa i kończy się nitka końcową. U płazów
ogoniastych i beznogich ciągnie się wzdłuż całego
kręgosłupa. Od rdzenia kręgowego odchodzą nerwy
rdzeniowe. Układ wegetatywny jest dobrze rozwinięty.
Składa się ze zwojów leżących wzdłuż kręgosłupa,
połączonych ze sobą pniami nerwowymi.
Narządy
zmysłów
Narząd wzroku: Oczy płazów przystosowane są do odbierania wrażeń
wzrokowych na lądzie. Występują powieki; soczewka jest dwuwypukła, a
rogówka wypukła. Akomodacja oka zachodzi dzięki zmianie odległości
soczewki od siatkówki.
Narząd słuchu: U większości płazów występuje dobrze wykształcone ucho
środkowe, które jest przekształconą tryskawką. Znajduje się w nim jedna
kostka słuchowa – strzemiączko, które powstało z przekształcenia kości
gnykowo-żuchwowej. Strzemiączko zrasta się z pręcikowatym tworem –
columella i wytwarza kolumienkę słuchową, opierającą się o błonę
bębenkową i o błonę zakrywającą otwór jamy ucha wewnętrznego. U
płazów ogoniastych, beznogich i niektórych bezogonowych nie ma ucha
środkowego i błony bębenkowej (występują jednak kostki słuchowe).
Narząd węchu: Zbudowany jest z torebek węchowych, które mają
połączenie ze środowiskiem zewnętrznym za pośrednictwem nozdrzy.
Płazy mają również zdolność do odbierania wrażeń smakowych oraz
narząd zmysłowy w postaci linii nabocznej.
Cykl
rozwojowy
żaby
1. Jaja żaby posklejane śluzem w sznury lub kłęby, czyli
skrzek, składane są do wody.
2. Z jaja zapłodnionego w wodzie przez samca rozwija
się larwa żaby - kijanka.Nie jest ona podobna do postaci
dorosłej. Może żyć tylko w wodzie. Do oddychania służą
jej skrzela. Kijanka nie posiada nóg, a jej ciało
zakończone jest ogonem.
3. Po pewnym czasie kijanka przeobraża się w żabę.
Wyrastają jej kończyny, wykształcają się płuca, traci
ogon.
4. Dorosła żaba może żyć w dwóch środowiskach:
wodnym i lądowym.
Szkielet
Szkielet płazów jest w znacznym stopniu skostaniały.
Składa się ze spłaszczonej czaszki, kręgosłupa, żeber
(rzadko występują i nie tworzą klatki piersiowej), kości
pasa barkowego i miednicowego oraz kości kończyn
przednich i kończyn tylnych. Czaszka łączy się z
kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych. W
uchu środkowym pojawia się pierwsza kostka słuchowa -
strzemiączko.
Znaczenie
płazów
Płazy, odżywiają się głównie owadami, stanowią jeden z
ważniejszych czynników utrzymujących równowagę
biologiczną w środowisku. Większość płazów wykazuje
aktywność nocną i poluje na owady, które znajdują się
"poza zasięgiem" większości ptaków, aktywnych za
dnia. Znacznie rzadziej zdarza się, że obecność płazów
może wywierać niekorzystny wpływ na gospodarkę
człowieka, np. w stawach rybnych, gdzie zjadają sporą
część narybku.
Płazy
ogoniaste
Płazy ogoniaste - zwierzęta z czterema dobrze
wykształconymi kończynami i z wyraźnym ogonem.
Ciało wydłużone.
Przedstawiciele: salamandra olbrzymia, traszka
grzebieniasta, aksolotl
Płazy
bezogonowe
Płazy bezogonowe - ciało krępe, pozbawione ogona.
Kończyny tylne znacznie mocniej zbudowane od
przednich (dostosowanie do skoków).
Przedstawiciele: żaba trawna, ropucha szara, rzekotka
drzewna, drzewołaz karłowaty
Płazy
beznogie
Płazy beznogie - tropikalne zwierzęta o
wydłużonym, obłym ciele, pozbawionym
kończyn. Skóra ma drobne łuski, a ciało
sprawia wrażenie segmentowanego
(organizmy te przypominają z wyglądu
dżdżownice). Ryją w wilgotnej glebie w
poszukiwaniu pożywienia.
Przedstawiciele: marszczelec pierścieniowy,
łusecznik lepki
Ciekawostki
Większość gatunków żab nie
potrafi pić - potrzebną organizmowi
wodę wchłaniają poprzez skórę
podczas wodnych kąpieli.
Istnieją żaby, które w przypadku
wyschnięcia wodnego zbiornika
zagrzebują się w mule i zapada w
letarg. Przedstawiciele tego
gatunku śpią do momentu, gdy
spadnie deszcz.
Największą żyjącą obecnie żabą
jest żyjąca w rzekach Kamerunu
żaba goliat. Może osiągnąć długość
40 cm i ponad 3 kg wagi.
Żaby włochate (ich nazwa pochodzi
od długich, cienkich wyrostków na
skórze) mają ostre pazury, którymi
mogą podrapać rękę do krwi.
W Afryce żyje tzw. żaba
marmurkowana, zwana też
prosiakiem, gdyż posiada
ryjkowaty nos, którym... kopie
nory.
Istnieje gatunek żab, które nie
posiadają języka. Przy pożeraniu
zdobyczy pomagają sobie
przednimi łapkami
Żaby zamieszkujące rwące potoki
Gór Skalistych, z powodu
nieustannego szumu płynącej z
góry wody są głuche.
Niektóre gatunki potrafią
zmieniać kolory. Niczym
kameleon zmieniają ubarwienie
ciała, dopasowując je do
otoczenia
Dziękuję za
obejrzenie : )
Dagmara Kowalska 1e.