AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
TEMAT:
ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE
AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
TEMAT:
ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE
AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
CEL - ZAPOZNAĆ Z:
rynkiem pracy;
pomiarem bezrobocia;
produktywnością i zatrudnieniem;
polityką państwa na rzecz bezrobocia.
AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
LITERATURA:
Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.:
Podstawy ekonomii. Praca zbiorowa pod red.
Milewskiego R.: Podstawy ekonomii. PWN:
Warszawa 2006.
Czarny B.: Wstęp do ekonomii. PWE: warszawa
2006.
Bremond J., Couel J., Salot M.: Kompedium
wiedzy o ekonomii. PWN: Warszawa 2006.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
Rok
1989
zapoczątkował
transformację
systemową
w
wymiarze
politycznym,
społecznym i gospodarczym
. Przyspieszenie
rozwojowe, obejmuje:
przebudowę stosunków społecznych
, kreowanie
nowych idei i systemów wartości, powstawanie
nowych klas (klasy średniej) itp.;
przebudowę systemu politycznego
, tworzenie
nowych
struktur
władzy,
współcześnie
ograniczanie roli państwa, powstawanie nowych
partii, zmianę ról związków zawodowych,
samorządów itp.;
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
przebudowę
stosunków
gospodarczych
,
współcześnie
przez
prywatyzację
i komercjalizacje gospodarki i inne działania
efektywnościowe;
restrukturyzację
(zmianę struktur) techniczną,
ekonomiczną,
organizacyjną,
zarządczą
i społeczną, w tym modyfikację systemu
pomocy społecznej.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
Z przekształceniami systemowymi wiązały się
zmiany popytu na pracę, wraz z nim zaś
ujawniło się bezrobocie nazwane bezrobociem
transformacyjnym,
gdyż
wynikało
z
systemowych przekształceń gospodarki.
Sytuacja stworzona przez transformację dla
zasobów pracy rozmieszczonych w różnych
segmentach
gospodarki
była
dalece
zróżnicowana, szczególnie gdy ich mobilność
pomiędzy tymi segmentami pozostawała
ograniczona.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
Celem transformacji gospodarczej
jest
stworzenie
takiego
systemu
ekonomicznego, który zapewni trwałą
możliwość
wzrostu
produktu
przypadającego na jednego mieszkańca
w warunkach stabilnych cen równowagi
wewnętrznej i zewnętrznej.
Rynek pracy
powinien przyczyniać się do
stabilizacji gospodarki, a w tym stabilizacji
cen, gdyż wysoka inflacja jest hamulcem
rozwoju.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
W tym kontekście należy umiejscowić
wielkość bezrobocia, które odzwierciedla
m.in.
elastyczności rynku pracy, który
powinien
sprzyjać
restrukturyzacji
gospodarki
przyspieszając
realokację
zasobów pracy w kierunku dziedzin,
regionów, firm, zawodów, kwalifikacji,
w których będzie najbardziej wykorzystana.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
Tempo wzrostu gospodarczego jest ściśle
związane z poziomem kwalifikacji zawodowych
zasobów pracy.
Rynek pracy powinien, stosując odpowiednie
zróżnicowanie płac,
tworzyć bodźce
do
podwyższania i zdobywania nowych kwalifikacji
i wysokiej z nich stopy zwrotu
.
Długotrwałe
pozostawanie
części
społeczeństwa poza pracą utrwala nierówności
społeczne, które w efekcie prowadzą do
niezadowolenia,
niepokojów
i
konfliktów
społecznych.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
Zjawisko
bezrobocia
związane
jest
z problematyką zatrudnienia i od lat
przyciąga uwagę ekonomistów i polityków.
Istnieją
kontrowersje
i
wątpliwości
dotyczące
podstawowych
cech
osób
bezrobotnych,
stąd w literaturze podkreśla
się jedynie ogólne kryteria identyfikacji
zjawiska
bezrobocia,
bez
wnikania
w szczegóły ich interpretacji.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
Bezrobocie
definiuje się jako
zjawisko
polegające na tym, że część ludności w wieku
produkcyjnym, zdolnej i gotowej do podjęcia
pracy, pozostaje bez pracy pomimo podjętych
poszukiwań.
Bezrobocie jest sytuacją związaną
z brakiem zatrudnienia i niewykonywania
pracy zarobkowej przez osoby, które
z prawnie określonymi kryteriami, zdolne
i gotowe są do podjęcia pracy w danym
zawodzie lub służbie oraz podejmują
działania w celu jej pozyskania.
ZAJAWISKO BEZROBOCIA
1.
R Y N E K P R A C Y
Pracujący/Bezrobotni
W wieku dezaktywacji
zawodowej:
a) młodociani;
b) niezdolni do pracy;
c) renciści i emeryci.
przechodzenie
L U D N O Ś Ć
W wieku
aktywności
zawodowej – zasoby
siły
roboczej
RODZAJE BEZROBOCIA
W analizie bezrobocia duże znaczenie mają
zachowania osób pozostających bez pracy
w związku z tym wyróżnia się
bezrobocie
dobrowolne i przymusowe
.
Istotne znaczenie na rynku pracy ma
naturalna stopa bezrobocia
, która oznacza
taki poziom bezrobocia, przy którym rynek
pracy jest zrównoważony.
Naturalna
stopa
bezrobocia
uwzględnia
rzeczywiste, strukturalne cechy rynków pracy
i rynków dóbr, włącznie z rynkowymi
niesprawnościami oraz kosztami poszukiwań
pracy i kosztami mobilności.
RODZAJE BEZROBOCIA
Naturalna stopa bezrobocia
jest wielkością
charakterystyczną dla stanu równowagi, w tym
rynku pracy. Równowaga jest zależna od
czynników realnych dotyczących rynków pracy
(zmienia się wraz bodźcami do pracy), nie jest
zaś wrażliwa na zmiany czynników pieniężnych.
Istnienie naturalnej stopy bezrobocia
– w dynamicznej gospodarce pojawiają się na
rynku
pracy
frykcje
i
niedopasowania
strukturalne, których efekty nie mogą być
usunięte w krótkim okresie w warunkach
niedoskonałego funkcjonowania rynków.
RODZAJE BEZROBOCIA
Naturalna
stopę
bezrobocia
należy
traktować jako nieunikniony poziom bezrobocia
frykcyjnego i strukturalnego w gospodarce,
której rzeczywiste warunki funkcjonowania
odbiegają od doskonałej konkurencji.
Realna
stopa
bezrobocia
jest
równa
naturalnej
stopie
bezrobocia
,
gdy
poszukujący pracy znajdują ją w stosunkowo
krótkim
okresie
oraz
gdy
pracodawcy,
zgłaszający zapotrzebowanie na siłę roboczą,
mogą ją pozyskać bez opóźnienia.
RODZAJE BEZROBOCIA
Bezrobocie
wyróżnia
się
trzema
charakterystycznymi
cechami
i
dotyczy
jednostek:
1.
Pozostających
bez
pracy,
tzn.
nie
wykonujących
pracy
najemnej
i
nie
pracujących na własny rachunek.
2.
Zdolnych i gotowych do podjęcia pracy na
zgodnych z prawem warunkach występujących
w gospodarce.
3.
Poszukujących pracy.
RODZAJE BEZROBOCIA
Z punktu widzenia przyczyn wyróżnia się
następujące rodzaje bezrobocia:
frykcyjne (przejściowe, chwilowe)
– jest
rezultatem ruchu zasobów pracy na rynku pracy,
występuje
w
każdym
dynamicznym
społeczeństwie, także w warunkach pełnego
zatrudnienia. Tworzą je osoby pozbawione pracy
w krótkim okresie, co związane jest m.in.
ze
zmianą
miejsca
zatrudnienia,
miejscowości
zamieszkania,
zawodu
lub
dostosowaniem
kwalifikacji zawodowych
. Umożliwia dostosowania
podaży do popytu na pracę. Nie powoduje
zagrożeń ani większych kosztów społecznych;
RODZAJE BEZROBOCIA
strukturalne
– jest wynikiem dopasowania
struktury podaży zasobów pracy i popytu
na pracę m.in. pod względem kwalifikacji.
Bezrobocie
strukturalne
występuje
w gospodarkach szybko przekształcających
się
sektorowo
i
zawodowo
lub
podnoszących
pożądane
standardy
kwalifikacyjne
wobec
zasobów
pracy
(
przejawia się w ponadpodaży nisko
wykwalifikowanych osób, przy deficycie na
rynku pracy osób wysoko kwalifikowanych
).
RODZAJE BEZROBOCIA
Bezrobocie
strukturalne
może
być
następstwem
niezgodności miejsc pracy,
lokalizacji podmiotów gospodarczych
z popytem na pracę, z miejscami
zamieszkania osób poszukującej pracy
.
Stąd
brak
mobilności
terytorialnej
poszukujących pracy powoduje, że
w danych miejscowościach występuje
nadmierny popyt na pracę a w innych
nadmierna podaż pracy;
RODZAJE BEZROBOCIA
technologiczne
– jest odmianą bezrobocia
strukturalnego. Ma miejsce wówczas, gdy
tempo wzrostu gospodarczego jest niskie
lub gdy jest niska konkurencyjność GN, lub
firm na rynku globalnym, m.in.
na skutek
wysokich cen wytwarzanych produktów
obciążonych dużymi kosztami płacowymi
.
Podejmowane działania inwestycyjne mają
charakter
modernizacyjny,
związany
z przebudową i unowocześnieniem całej
struktury
gospodarczej
(firm)
przy
jednoczesnym spadku zatrudnienia;
RODZAJE BEZROBOCIA
instytucjonalne
– u jego podłoża leżą
specyficzne
bodźce,
wynikające
z ustawodawstwa, zwyczajów, powolnej reakcji na
zmianę warunków, ludzkiego oporu, zrzeszenia
się do zbiorowych przetargów o lepsze warunki
pracy,
skłaniające
pracodawców
i pracowników do zawierania długookresowych
umów lub kontraktów o pracę;
klasyczne
– to rodzaj bezrobocia pojawiającego
się wówczas, gdy płace utrzymują się na wysokim
poziomie, nie równoważąc popytu na pracę i jej
podaży;
RODZAJE BEZROBOCIA
koniunkturalne (cykliczne)
– powstaje wtedy,
gdy popyt globalny maleje, a ceny i płace nie
przystosowują się dostatecznie szybko i nie
przywracają pełnego zatrudnienia (gospodarka
jako całość lub pewne jej sektory wchodzą
w fazę recesji, a następnie w miarę rozwoju
ekspansji stopniowo zmniejsza się);
ukryte
– występuje w sytuacji, gdy część
pracowników zatrudnionych jest w niepełnym
wymiarze czasu (nie z własnej woli) lub na
niewłaściwych
stanowiskach,
gdzie
ich
kwalifikacje zawodowe są w niewielkim stopniu
wykorzystane.
BEZROBOCIE FRYKCYJNE I STRUKTURALNE
Trafna wydaje się definicja, w myśl której
określa się
bezrobocie frykcyjne
jako
sytuację,
kiedy wolne miejsca pracy
i bezrobotni współistnieją w tych samych
zawodach i w tym samym regionie
.
Za
bezrobocie strukturalne
uznaje się
sytuację,
kiedy bezrobotni nie mogą
znaleźć zatrudnienia, ponieważ wakaty
występują w zawodach innych niż te, które
mają, lub w innych regionach
.
BEZROBOCIE FRYKCYJNE I STRUKTURALNE
Za
bezrobotnego frykcyjnie
uważa się osobę
przejściowo bezrobotną,
która zaprzestała
pracy u poprzedniego pracodawcy lub pojawiła
się na rynku pracy i na skutek niepełnej
informacji o wolnych miejscach pracy
i oferowanej płacy, wolnej reakcji na sygnały
rynkowe, lub niewykorzystania mobilności,
potrzebuje określonego czasu na znalezienie
pracodawcy.
Trudność występuje w określeniu granicy
czasowej, zmienności i skali oddzielających
bezrobocie frykcyjne od strukturalnego
.
BEZROBOCIE INSTYTUCJONALNE
U podstaw
bezrobocia instytucjonalnego
leżą
specyficzne
bodźce
skłaniające
pracodawców i pracowników do zawierania
umów lub kontraktów o pracę.
Bezrobotni
dysponują
stosownymi
kwalifikacjami i mogliby podjęć pracę, ale
pracodawcy z różnych powodów preferują
utrzymywanie już zatrudnionych pracowników,
wydłużając ich czas pracy w przypadku wzrostu
popytu na pracę i nie tworzą nowych miejsc
pracy.
BEZROBOCIE
Na wynik bezrobocia ma wpływ kolejność
szacowania
komponentów
bezrobocia
strukturalnego
:
czy w pierwszej kolejności liczy się bezrobocie ze
względu na
niedopasowanie kwalifikacji
;
czy ze względu na niedopasowanie regionalne.
Wybór kolejności oznacza, że większą wagę
przywiązuje
się
do
niedopasowań
kwalifikacyjnych niż regionalnych mimo, że
łatwiej
ograniczać niedopasowania przestrzenne
przez migrację ludzi z brakującymi kwalifikacjami
lub przez napływ kapitału i tworzenie nowych
miejsc pracy
.
BEZROBOCIE
Nieuchronność występowania
bezrobocia
frykcyjnego
w
każdej,
zwłaszcza
dynamicznej gospodarce, a także problemy
z jego precyzyjnym odróżnieniem od
bezrobocia
strukturalnego
w
wąskim
znaczeniu, spowodowały, że
współczesna
ekonomia posługuje się w praktyce łącznym
analizowaniem
bezrobocia
frykcyjnego,
instytucjonalnego i strukturalnego
.
NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY
Przyczyny niedopasowania na rynku pracy
Na poziomie mikroekonomicznym stopa bezrobocia
jest wynikiem poszukiwań pracowników przez firmy,
poszukiwań
wolnych
miejsc
pracy
przez
bezrobotnych
oraz
technologii
dopasowania
(
prawdopodobieństwa, że pracownik skontaktuje się
z pracodawcą, spełni minimalne warunki
i zawrze umowę lub kontrakt o pracę
).
Funkcja dopasowań
jest zdeterminowana stopą
przyjęć oraz odejść (zwolnień) z pracy, a na
poziomie GD skłonnością siły roboczej do mobilności
sygnalizowanej przez rynek pracy.
NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY
Jednym
z
powodów
niedopasowań
strukturalnych
są
zmiany technologiczne
,
jakie towarzyszą długookresowym cyklom
koniunkturalnym, związanym z likwidacją
starych i powstawaniem
nowych miejsc pracy.
Innym powodem strukturalnej nierównowagi
jest
powolna reakcja rynku pracy na
gwałtowne
zmiany
popytu
wywołane
krótkotrwałymi zmianami koniunkturalnymi
w poszczególnych sektorach gospodarki
.
NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY
Wyodrębnia się
dwa czynniki
, które mogą powodować
zmiany w efektywności dopasowań liczby bezrobotnych
i wolnych miejsc pracy:
1.
Czynniki wpływające na intensywność poszukiwań
pracy przez bezrobotnych oraz pracowników przez
pracodawców.
Wyższe
zasiłki
dla
bezrobotnych
osłabiają
intensywność poszukiwań pracy i wydłużają okres
trwania bezrobocia.
2.
Efektywność
dopasowań
zależy
od
skali
niedopasowań strukturalnych w odniesieniu do
bezrobotnych i wolnych miejsc pracy, przede
wszystkim
w
przekroju
kwalifikacyjnym,
zawodowym i przestrzennym.
WYRÓŻNIKI BEZROBOCIA
1.
Wielkość bezrobocia
B = Zsr – Z
B
– bezrobocie;
Zsr
– zasoby siły roboczj;
Z
– zatrudnienie
2.
Współczynnik aktywności zawodowej
a = Zsr/Lp
a
– współczynnik aktywności zawodowej;
Lp
- ludność w wieku produkcyjnym
Im wyższy
współczynnik
, tym większa część
ludności w wieku produkcyjnym chce pracować
WYRÓŻNIKI BEZROBOCIA
3.
Rozmiary bezrobocia
B = a x Lp – Z
4.
Stopa bezrobocia (
b
) – to wyrażony
procentowo
udział
liczby
ludności
pozostającej bez pracy do ogólnej liczby
zasobów pracy
b = B/Zsr x 100
NEGATYWNE SKUTKI BEZROBOCIA W SKALI
MIKROEKONOMICZNEJ
Negatywne skutki
Negatywne skutki
bezrobocia
bezrobocia
(w skali
(w skali
makroekonomicznej)
makroekonomicznej)
Negatywne skutki
Negatywne skutki
bezrobocia
bezrobocia
(w skali
(w skali
makroekonomicznej)
makroekonomicznej)
Osłabienie pozycji
Osłabienie pozycji
pracowników
pracowników
Spadek PKB
Spadek PKB
(prawo Okuna)
(prawo Okuna)
Spadek przeciętnej
Spadek przeciętnej
wydajności pracy
wydajności pracy
Zmniejszenie
Zmniejszenie
przychodów funduszy
przychodów funduszy
celowych
celowych
Koszty pośrednie
Koszty pośrednie
bezrobocia
bezrobocia
Koszty bezpośrednie
Koszty bezpośrednie
bezrobocia
bezrobocia
Zmniejszenie
Zmniejszenie
dynamiki wzrostu
dynamiki wzrostu
produkcji
produkcji
Zmniejszenie
Zmniejszenie
wpływów z podatków
wpływów z podatków
Koszty
Koszty
funkcjonowania
funkcjonowania
instytucji
instytucji
społecznych
społecznych
Niepełne
Niepełne
wykorzystanie siły
wykorzystanie siły
roboczej
roboczej
Negatywne skutki
bezrobocia
(w skali
mikroekonomicznej)
Negatywne skutki
bezrobocia
(w skali
mikroekonomicznej)
Pogorszenie położenia
ekonomicznego
Obniżenie standardu
konsumpcyjnego
Obniżenie stopnia
zaspakajania potrzeb
Spadek użyteczności
krańcowej
(„wypoczynku”)
Korzystanie z pomocy
społecznej samorządów
Trudność w gromadzeniu
majątku (kapitału)
Spadek dochodów
i dobrobytu
Okresowe korzystanie z
zasiłków dla
bezrobotnych
O
to
cz
e
n
ie
r
y
n
ku
p
ra
cy
O
to
cz
e
n
ie
r
y
n
ku
p
ra
cy
NEGATYWNE SKUTKI BEZROBOCIA W SKALI
MIKROEKONOMICZNEJ
Społeczne skutki
bezrobocia
Społeczne skutki
bezrobocia
Frustracja po utracie
pracy
Rozwój zjawisk
patologicznych
Obniżenie kondycji
zdrowotnej
Niechęć do zmiany
zawodu, zainteresowań
Niechęć do podwyższania
kwalifikacji zawodowych
Pauperyzacja
społeczeństwa
Niepowodzenia
w poszukiwaniu
zatrudnienia
Zatracanie kontaktu
z otoczeniem
Zjawiska alienacyjne
Konflikty społeczne,
polityczne
O
to
cz
e
n
ie
r
y
n
ku
p
ra
cy
O
to
cz
e
n
ie
r
y
n
ku
p
ra
cy
SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA
POZYTYWNE SKUTKI BEZROBOCIA
POZYTYWNE SKUTKI BEZROBOCIA
Pozytywne skutki
Pozytywne skutki
bezrobocia
bezrobocia
Pozytywne skutki
Pozytywne skutki
bezrobocia
bezrobocia
Konkurencja o
Konkurencja o
miejsca pracy
miejsca pracy
Wzrost motywacji do
Wzrost motywacji do
kształcenia
kształcenia
Wyższe tempo
Wyższe tempo
wzrostu
wzrostu
gospodarczego
gospodarczego
Wzrost efektywności
Wzrost efektywności
gospodarowania
gospodarowania
Wzrost wydajności
Wzrost wydajności
i dyscypliny pracy
i dyscypliny pracy
Wzrost
Wzrost
przedsiębiorczości
przedsiębiorczości
ludzi
ludzi
Wzrost kwalifikacji
Wzrost kwalifikacji
zawodowych
zawodowych
Racjonalizacja
Racjonalizacja
procesu zatrudnienia
procesu zatrudnienia
Konieczność
Konieczność
podwyższania
podwyższania
kwalifikacji
kwalifikacji
Realokacja siły
Realokacja siły
roboczej
roboczej
O
to
cz
e
n
ie
r
y
n
ku
p
ra
cy
O
to
cz
e
n
ie
r
y
n
ku
p
ra
cy
WEWNĘTRZNE BARIERY MOBILNOŚCI
WEWNĘTRZNE BARIERY MOBILNOŚCI
PRACOWNICZEJ
PRACOWNICZEJ
Bariery wewnętrzne
Bariery wewnętrzne
Mała opłacalność
oferowanej pracy
Niechęć do zmiany
kwalifikacji
Rotacja kadr
kierowniczych
Sytuacja rodzinna,
mieszkaniowa itp.
Nieufność
pracodawców
Trudność w
dostosowaniu się do
nowej sytuacji
Nieodpowiednie
kwalifikacje lub ich brak
Wiek, zdrowie
Mentalność
Stres kierowniczy
B
a
ri
e
ry
z
e
w
n
ę
tr
zn
e
B
a
ri
e
ry
z
e
w
n
ę
tr
zn
e