Podstawy

przedsiębiorczości

(przedsiębiorczość bez tajemnic)

Temat: Rynek pracy

Rynek pracy

Pracę ludzką można rozpatrywać
dwojako:
1)jako liczbę zatrudnionych i
chcących pracować,
2)jako „czynnik ludzki”, na który
składa się zarówno liczba
zatrudnionych, jak i ich kwalifikacje,
motywacja do pracy i mobilność.

Rynek pracy to rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej
strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony
przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej.

Praca jest to stosunek pracy
pomiędzy pracodawcą i
pracownikiem regulowany
Kodeksem pracy.

Instytucje rynku pracy –do tej grupy należą określone w Ustawie o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy następujące
podmioty: publiczne służy zatrudnienia, Ochotnicze Hufce Pracy,
agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu
społecznego, instytucje partnerstwa lokalnego.

Ludność aktywna zawodowo są to osoby wykonujące pracę
przynoszącą im dochód lub zarobek, a także bezpłatnie
pomagające w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej –
pracujący oraz osoby poszukujące pracy i zdolne do jej podjęcia –
bezrobotni.

Ludność bierna zawodowo są to osoby posiadające wyłącznie
własne niezarobkowe źródło utrzymania lub pozostające na
utrzymaniu innych osób.

Rynek pracy

Podaż pracy

Podaż pracy reprezentują pracobiorcy, którzy oferują w danym
okresie pracę przy określonej stawce płacy realnej.

Czynniki kształtujące podaż

pracy

Czynniki kształtujące podaż

pracy

Czynniki demograficzne

Czynniki demograficzne

Czynniki ekonomiczne

Czynniki ekonomiczne

• przyrost naturalny,

• struktura ludności wg
wieku,

• saldo migracji,

• struktura zamieszkania,

• struktura ludności wg
płci,

• system szkolenia i
kształcenia,

• mobilność,

• indywidualne motywacje i
decyzje ludzi.

• wysokość płacy realnej,

• wysokość podatków od
dochodów,

• system opieki społecznej
państwa,

• wysokość płacy
minimalnej,

• działalność związków
zawodowych.

Przychody

przedsiębiorstwa

zysk pracodawcy

opłaty

pensja

dla pracownika

Płaca minimalna -
najniższa
z możliwych płac. Celem
odgórnego ustalenia
nieprzekraczalnego
minimum płacowego jest
wykluczenie szkodliwej
dla pracowników
konkurencji pracodawców
w obniżaniu kosztów
przez zaniżanie płac

Podaż pracy

Płaca realna to ilość
dóbr
i usług, które możemy
nabyć
za płacę nominalną.

Płace są ceną siły roboczej na rynku pracy. Rozróżnia się płacę
nominalną i płacę realną.

Płaca nominalna to suma jednostek pieniężnych otrzymywanych
przez pracownika od pracodawcy.

Popyt na pracę

Popyt na pracę określa się jako ilość osób lub godzin pracy, jaką
pracodawcy są skłonni zatrudnić przy określonych stawkach płacy
realnej.

Bezrobocie

Podaż siły roboczej w danym kraju przewyższa popyt na pracę i
pojawia się bezrobocie.

Bezrobotny to osoba w wieku
produkcyjnym, czynna zawodowo, zdolna i
gotowa do podjęcia pracy, pozostająca bez
pracy, zarejestrowana w urzędzie pracy.

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym
polegającym na tym, że część ludzi
zdolnych do pracy
i deklarujących chęć jej podjęcia nie
znajduje faktycznego zatrudnienia z
różnych powodów.

Konsekwencje społeczne – bezrobocie pozbawia ludzi możliwości
uzyskania w godny sposób środków utrzymania rodziny.
Konsekwencje ekonomiczne – bezrobocie oznacza utratę części
produkcji dóbr i usług, a tym samym zahamowanie wzrostu
gospodarczego.

Bezrobocie

Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) wynika z niedostatecznego
rozmiaru popytu całkowitego: konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

Bezrobocie frykcyjne określane jako naturalne a jego stopa na
poziomie 3 – 5%, nie naruszająca równowagi na rynku pracy, to
naturalna stopa bezrobocia.

Bezrobocie

Bezrobocie strukturalne spowodowane jest zmianami
strukturalnymi w gospodarce, np. znikanie przestarzałych branż czy
gałęzi gospodarki i powstawanie nowych.

Bezrobocie sezonowe jest efektem sezonowości niektórych prac,
np. w usługach turystycznych, budownictwie, rolnictwie itp.

Każdy rodzaj bezrobocia pociąga za sobą określone skutki. Wymaga
wypłacenia zasiłków, powoduje stopniową utratę kwalifikacji siły
roboczej, wzrostu alkoholizmu, przestępczości itp.

Z bezrobociem wiąże się inflacja. Bezrobocie i inflacja łącznie
wywołują redystrybucję dochodu narodowego na rzecz warstw lepiej
sytuowanych, spadek oszczędności
i inwestycji a także spadek wydajności pracy wywołany
zmniejszaniem się poziomu płac realnych.

Bezrobocie

Bezrobocie dobrowolne dotyczy sytuacji, w której osoba
bezrobotna nie akceptuje oferowanej jej pracy, płacy albo warunków
i okoliczności zatrudnienia. Decyzja bezrobotnego zależy od
porównania kosztów i korzyści związanych z zatrudnieniem i
bezrobociem.

Bezrobocie fikcyjne obejmuje osoby rejestrujące się w urzędach
pracy pomimo posiadania innych źródeł zatrudnienia i dochodu
(„praca na czarno”), np. w celu niepłacenia podatków i dostępu do
świadczeń społecznych (dostępu do świadczeń służby zdrowia).

Bezrobocie naturalne stanowi pewien nieunikniony dodatni poziom
bezrobocia towarzyszący normalnie rozwijającej się gospodarce.
Wiąże się ono z naturalną dynamiką procesów zachodzących na rynku
pracy, czyli powstawania nowych i likwidowania już istniejących
miejsc pracy oraz ze zmianą aktywności siły roboczej. Obejmuje ono
bezrobocie frykcyjne i strukturalne.

Bezrobocie pokoleniowe jest to bezrobocie dotykające całe rodziny
gdzie negatywne wzorce zachowań związane z długotrwałym
bezrobociem są dziedziczone przez dzieci i/lub współmałżonków.

Narzędzia przeciwdziałaniu
bezrobocia

Polityka państwa na rynku pracy we współczesnej gospodarce
rynkowej obejmuje:

• część aktywną, mającą na celu redukcję bezrobocia,

• część pasywną, której celem jest pomoc socjalna dla osób
bezrobotnych.

Polityka aktywna

Polityka aktywna

Polityka makroekonomiczna polega na wykorzystaniu instrumentów
fiskalnych (podatków, wydatków budżetowych) i pieniężnych (stopy
procentowej, stopy rezerw obowiązkowych i podaży pieniądza) do
oddziaływania na rozmiary całkowitego popytu konsumpcyjnego i
inwestycyjnego na rynku.

Polityka mikroekonomiczna jest nastawiona na zmniejszenie
bezrobocia frykcyjnego
i strukturalnego (np. szkolenia zawodowe, subsydiowanie, programy
zatrudnienia).

Polityka pasywna

Polityka pasywna

Pasywna polityka pasywna na rynku pracy obejmuje różnorodne
formy pomocy finansowej dla bezrobotnych.
Najważniejszą formą pomocy finansowej są zasiłki dla bezrobotnych.

Jak szukać pracę?

Innym źródłem o pracy są organizowane
przez uczelnie czy stowarzyszenia targi
pracy.

Można też szukać zatrudnienia za
pośrednictwem Rejonowych Urzędów Pracy
– jest to potencjalne źródło informacji.

Aby pracodawca poznał naszą ofertę pracy należy monitorując rynek
zostawiać starannie przygotowaną aplikację i oczywiście UCZESTNICZ
w rozmowach kwalifikacyjnych – pamiętając, że trening czyni mistrza.

Najłatwiej monitorować rynek pracy przeglądając
ogłoszenia prasowe w ogólnokrajowych i lokalnych
dziennikach.

Ogłoszenia można również poszukiwać w internecie – bezpośrednio
na stronach pracodawców i oczywiście na stronach dzienników
informacyjnych.

Samozatrudnienie

Samozatrudnienie określa sytuację, w której osoba fizyczna
podejmuje działalność gospodarczą na własny rachunek i na własne
ryzyko.

W Polsce termin samozatrudnienie odnosi się typowo do osób
prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, jednak status
prawny samozatrudnionych może różnić się w zależności od kraju.

Gdzie zarejestrować działalność gospodarczą?

• dokonać zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej lub
zarejestrować firmę – w urzędzie miasta lub gminy,

• dokonać zgłoszenia w urzędzie statystycznym – REGON,

• wyrobić pieczątkę i szyld,

• otworzyć konto bankowe,

• zgłosić działalność w urzędzie skarbowym,

• dokonać zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych,

• zawiadomić pozostałe instytucje – np. Komendę Straży Pożarnej,
Państwowa Inspekcja Pracy itp.

Współczynnik aktywności zawodowej informuje o stosunku siły
roboczej do ogólnej liczby ludności w wieku produkcyjnym.
Według strategii Lizbońskiej powinien on wynosić 70%. W Polsce
szacuje sie ten współczynnik na 53%.

Współczynnik aktywności
zawodowej

Współczynnik aktywności zawodowej informuje nas o tym, jaki jest
procentowy udział osób aktywnych zawodowo w ogólnej populacji
należącej do danej kategorii wiekowej.

Stopa zatrudnienia jest to procent ludzi posiadających zatrudnienie
w stosunku do ogółu populacji zawodowo aktywnej.

Stopa bezrobocia jest to wyrażony w procentach stosunek liczby
osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo.

Stopa bezrobocia rejestrowanego jest to wyrażony w procentach
stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby cywilnej
ludności aktywnej zawodowo.

Równowaga rynkowa

Równowaga rynkowa oznacza, że ilość dóbr i usług dostarczanych na
rynek, czyli podaż, równa się popytowi na te dobra i usługi,
reprezentowanemu przez sumę dochodów ludności – czyli:

• nie występuje wzrost ogólnego poziomu cen bez odpowiedniej
podwyżki dochodów,

• cały efektywny popyt może być zaspokojony z bieżącej produkcji oraz
nagromadzonych rezerw,

• nie tworzą się zapasy, których nie można upłynnić przez obniżkę cen.

Wielkość podaży i popytu

C

e

n

a

1

k

g

w

z

ł

1

2

3

100

200

300

Jest tylko jedna
cena (rys.), przy
której wielkość
popytu zgłaszana
przez
konsumentów jest
zgodna z
wielkością podaży
oferowaną przez
producentów
i sprzedawców.
Cena ta wynosi 2
zł. Cenę tę
nazywamy
równowagą
rynkową.

RÓWNOWAGA RYNKOWA

Koncepcja równowagi na rynku pracy wg
ekonomii klasycznej

We współczesnej gospodarce rynkowej zrównoważenie rynku pracy w
skali ogólnokrajowej, czyli sytuacja, kiedy podaż pracy jest równa
popytowi na pracę, występuje bardzo rzadko.

Ideą klasycznej koncepcji rynku pracy jest twierdzenie, że w
warunkach gospodarki wolnorynkowej występuje tendencja do
ustalania się równowagi na rynku pracy. Nie dopuszcza się koncepcji
istnienia bezrobocia w gospodarce wolnorynkowej.

Koncepcja ta opiera się na
założeniu, że decyzje
pracodawców w sprawie
rozmiarów popytu na
pracę zależą przede
wszystkim od wysokości
stawek płac realnych. Im
te stawki są wyższe, tym
popyt na siłę roboczą
mniejszy.
Równowaga na rynku
istnieje przy płacy realnej
W

R

i rozmiarach

zatrudnienia L

R

.

S

–

krzywa podaży

pracy

D

– krzywa popytu na pracę

W

1

W

R

L

1

L

R

L

2

W

płaca

realna

ilość pracy L

Koncepcja równowagi na rynku pracy wg
ekonomii keynesistowskiej

Ekonomia keynesistowska stoi na stanowisku, że w warunkach
swobodnego działania mechanizmów rynkowych występuje
tendencja do ustalania się nadwyżki podaży pracy nad popytem na
pracę , oznaczająca istnienie bezrobocia. Przyczyn tej tendencji
upatrują w niedostatecznym popycie na dobra i usługi, jaki kształtuje
się w wolnorynkowej gospodarce.

S

–

krzywa podaży

pracy

D

– krzywa popytu na pracę

W

R

L

1

L

R

W

płaca

realna

ilość pracy L

A

Dla uproszczenia przyjęto,
że podaż pracy jest stała i
nie zależy od wysokości
stawek płacy realnej.
Założono, że płaca realna
kształtuje się na poziomie
W

R

, podaż pracy wynosi

L

R

.

Funkcja popytu na pracę
znajduje wyraz w linii D
złamanej pionowo do dołu
w punkcie A. Powstaje
bezrobocie o rozmiarach
L

R

– L

1

.

Związki zawodowe

Związki zawodowe to organizacja
skupiająca pracowników powoływana przez
nich w celu rozpatrywania i ochrony ich
interesów w rozmowach
i pertraktacjach z pracodawcami.

Związki próbują przeciwdziałać :

• zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez
pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla
pracowników.

• Często prowadzą również działalność samopomocową (np.
fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i
oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących
pracownikom).

Związki zawodowe powstały w Wielkiej Brytanii w roku 1824.

Flaga Związku Nauczycielstwa Polskiego

Podstawowym zadaniem związków
zawodowych jest obrona interesów
pracowników i działanie na rzecz
poprawy ich sytuacji ekonomicznej i
społecznej.