Pomiar tętna
Pomiar tętna
Pomiar tętna
Pomiar tętna
Definicja
Definicja
Tętnem nazywa się spowodowane przez skurcz serca
Tętnem nazywa się spowodowane przez skurcz serca
wyczuwalne uderzenie o ścianę naczynia fali krwi, która
wyczuwalne uderzenie o ścianę naczynia fali krwi, która
przepłynęła przez układ tętniczy.
przepłynęła przez układ tętniczy.
Średnia szybkość rozchodzenia się fali tętna jest niezależna i
Średnia szybkość rozchodzenia się fali tętna jest niezależna i
znacznie większa od prędkości przepływu krwi, wynosi ok. 5-8
znacznie większa od prędkości przepływu krwi, wynosi ok. 5-8
m/s.
m/s.
Tętno wyczuwa się tam, gdzie tętnice przebiegają
Tętno wyczuwa się tam, gdzie tętnice przebiegają
powierzchownie i gdzie można docisnąć je do twardych struktur
powierzchownie i gdzie można docisnąć je do twardych struktur
tkankowych.
tkankowych.
Pomiaru tętna dokonujemy w celu wykrycia zaburzeń w
Pomiaru tętna dokonujemy w celu wykrycia zaburzeń w
zakresie liczby (częstości), napięcia (siły), miarowości (rytmu)
zakresie liczby (częstości), napięcia (siły), miarowości (rytmu)
tętna.
tętna.
Badanie przeprowadza się w warunkach szpitalnych u każdego
Badanie przeprowadza się w warunkach szpitalnych u każdego
chorego 2 razy dziennie równocześnie z pomiarem temperatury.
chorego 2 razy dziennie równocześnie z pomiarem temperatury.
Częściej pomiarów dokonuje się w zaburzeniach krążeniowo-
Częściej pomiarów dokonuje się w zaburzeniach krążeniowo-
oddechowych oraz w czasie intensywnego nadzoru, np. u
oddechowych oraz w czasie intensywnego nadzoru, np. u
chorych po zabiegach operacyjnych, po urazach.
chorych po zabiegach operacyjnych, po urazach.
Metody badania:
Metody badania:
Metoda palpacyjna.
Metoda palpacyjna.
Za pomocą
Za pomocą
stetoskopu, osłuchując
stetoskopu, osłuchując
czynność serca.
czynność serca.
Po podłączeniu
Po podłączeniu
chorego do aparatury
chorego do aparatury
monitorującej, np.
monitorującej, np.
kardiomonitora.
kardiomonitora.
Metoda elektroniczna.
Metoda elektroniczna.
Miejsca badania:
Miejsca badania:
Typowym miejscem badania tętna jest
Typowym miejscem badania tętna jest
tętnica promieniowa.
tętnica promieniowa.
W stanach nagłych tętno badamy na
W stanach nagłych tętno badamy na
dużych tętnicach:
dużych tętnicach:
- szyjnej,
- szyjnej,
- udowej,
- udowej,
- ramiennej,
- ramiennej,
- nad koniuszkiem serca.
- nad koniuszkiem serca.
Badanie tętna na tętnicy
Badanie tętna na tętnicy
promieniowej
promieniowej
Badanie tętna na tętnicy
Badanie tętna na tętnicy
szyjnej
szyjnej
Badanie tętna na tętnicy
Badanie tętna na tętnicy
udowej
udowej
Badanie tętna u niemowląt
Badanie tętna u niemowląt
Miejsca badania cd.:
Miejsca badania cd.:
W zaburzeniach krążenia obwodowego tętno
W zaburzeniach krążenia obwodowego tętno
bada się na tętnicy:
bada się na tętnicy:
- grzbietowej stopy,
- grzbietowej stopy,
- podkolanowej,
- podkolanowej,
- piszczelowej tylnej.
- piszczelowej tylnej.
Szybkość tętna, czyli ilość uderzeń na minutę
Szybkość tętna, czyli ilość uderzeń na minutę
zależy od wieku badanego.
zależy od wieku badanego.
Wartości prawidłowe tętna:
Wartości prawidłowe tętna:
Wiek
Średnia wartość
uderzeń/min
Zakres (dwa
odchylenia
standardowe)
Noworodek
140
90-190
1-6. m.ż.
130
80-180
6-12. m.ż.
115
75-155
1-2. r.ż
110
70-150
2-6. r.ż
103
68-138
6-10. r.ż
95
65-125
10-14. r.ż
85
55-115
Dorośli
64-72
50-100
Wiek
geriatryczny
Ok. 60, ale może ulec
przyspieszeniu do
90-95
50-100
Cechy tętna:
Cechy tętna:
1.
1.
Miarowość
Miarowość
– pomiędzy
– pomiędzy
poszczególnymi falami
poszczególnymi falami
tętna występują te same
tętna występują te same
odstępy, wszystkie
odstępy, wszystkie
uderzenia mają jednakową
uderzenia mają jednakową
siłę.
siłę.
Niemiarowość
Niemiarowość
tętna:
tętna:
- przyczyną może być
- przyczyną może być
zmęczenie, nadużywanie
zmęczenie, nadużywanie
kawy, alkoholu,
kawy, alkoholu,
- niemiarowość oddechowa
- niemiarowość oddechowa
(okresowe przyspieszanie i
(okresowe przyspieszanie i
zwalnianie akcji serca
zwalnianie akcji serca
zależnie od faz
zależnie od faz
oddychania),
oddychania),
- niemiarowość ekstrasystoliczna- następstwo
- niemiarowość ekstrasystoliczna- następstwo
skurczów dodatkowych (zanim skończy się faza
skurczów dodatkowych (zanim skończy się faza
rozkurczu),
rozkurczu),
- następstwo zaburzeń przewodnictwa
- następstwo zaburzeń przewodnictwa
przedsionkowo-komorowego
przedsionkowo-komorowego
- niemiarowość całkowita (zupełna) - zupełnie
- niemiarowość całkowita (zupełna) - zupełnie
niemiarowe tętno, występujące w migotaniu
niemiarowe tętno, występujące w migotaniu
przedsionków wskutek wad mitralnych.
przedsionków wskutek wad mitralnych.
2.
2.
Napięcie (twardość)
Napięcie (twardość)
– związane z wielkością ciśnienia
– związane z wielkością ciśnienia
tętniczego i sprężystością ściany tętnicy. Napięcie
tętniczego i sprężystością ściany tętnicy. Napięcie
prawidłowe jest wtedy, gdy puls w naczyniu
prawidłowe jest wtedy, gdy puls w naczyniu
tętniczym jest dobrze wyczuwalny, przy czym tętnica
tętniczym jest dobrze wyczuwalny, przy czym tętnica
jest elastyczna :
jest elastyczna :
- tętno twarde (drutowate) - występuje w miażdżycy i
- tętno twarde (drutowate) - występuje w miażdżycy i
nadciśnieniu tętniczym,
nadciśnieniu tętniczym,
- tętno miękkie – występuje w niedociśnieniu tętniczym.
- tętno miękkie – występuje w niedociśnieniu tętniczym.
3.
3.
Wypełnienie (wysokość)
Wypełnienie (wysokość)
– zależy od wielkości
– zależy od wielkości
ciśnienia pulsowego:
ciśnienia pulsowego:
- tętno wysokie – występuje w niedomykalności lewej
- tętno wysokie – występuje w niedomykalności lewej
komory
komory
- tętno nitkowate - słabe, ledwo wyczuwalne pod
- tętno nitkowate - słabe, ledwo wyczuwalne pod
palcami, występuje np. w krwotoku, wstrząsie.
palcami, występuje np. w krwotoku, wstrząsie.
4.
4.
Chybkość
Chybkość
– oznacza
– oznacza
szybkość napełniania i
szybkość napełniania i
opróżniania tętnicy:
opróżniania tętnicy:
- tętno chybkie –
- tętno chybkie –
występuje w
występuje w
niedomykalności
niedomykalności
zastawki aorty i w
zastawki aorty i w
nadczynności tarczycy,
nadczynności tarczycy,
- tętno leniwe - występuje
- tętno leniwe - występuje
w zwężeniu ujścia aorty i
w zwężeniu ujścia aorty i
w miażdżycy naczyń
w miażdżycy naczyń
obwodowych.
obwodowych.
Czynniki powodujące wzrost
Czynniki powodujące wzrost
tętna:
tętna:
1.
1.
Fizjologiczne
Fizjologiczne
:
:
wiek,
wiek,
stany emocjonalne,
stany emocjonalne,
wysiłek fizyczny,
wysiłek fizyczny,
spożycie alkoholu,
spożycie alkoholu,
nikotyny u ludzi młodych.
nikotyny u ludzi młodych.
2.
2.
Patologiczne
Patologiczne
:
:
choroby gorączkowe (wzrost o 1°C temperatury
choroby gorączkowe (wzrost o 1°C temperatury
ciała odpowiada wzrostowi tętna o 10-20
ciała odpowiada wzrostowi tętna o 10-20
uderzeń/min),
uderzeń/min),
choroby serca (niewydolność krążenia, nerwica),
choroby serca (niewydolność krążenia, nerwica),
hipowolemia (utrata krwi, odwodnienie)
hipowolemia (utrata krwi, odwodnienie)
Czynniki powodujące
Czynniki powodujące
zwolnienie tętna:
zwolnienie tętna:
1.
1.
Fizjologiczne
Fizjologiczne
:
:
sen,
sen,
pozycja leżąca,
pozycja leżąca,
u sportowców.
u sportowców.
2.
2.
Patologiczne
Patologiczne
:
:
wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,
wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,
zatrucia pochodzenia wewnętrznego (mocznica),
zatrucia pochodzenia wewnętrznego (mocznica),
zatrucia pochodzenia zewnętrznego (np. grzybami),
zatrucia pochodzenia zewnętrznego (np. grzybami),
hipotermia (obniżenie centralnej temperatury ciała).
hipotermia (obniżenie centralnej temperatury ciała).
Błędy techniczne w trakcie
Błędy techniczne w trakcie
wykonywania badania:
wykonywania badania:
niewłaściwe ułożenie
niewłaściwe ułożenie
opuszek palców nad
opuszek palców nad
tętnicą,
tętnicą,
wyczucie własnego
wyczucie własnego
tętna przez osobę
tętna przez osobę
badającą,
badającą,
krótki czas badania, nie
krótki czas badania, nie
pozwalający na
pozwalający na
wykrycie
wykrycie
niemiarowości,
niemiarowości,
niedokładne określenie
niedokładne określenie
czasu pomiaru.
czasu pomiaru.
Ocena tętna:
Ocena tętna:
Szybkość tętna mierzymy przez 15 sek., uzyskany
Szybkość tętna mierzymy przez 15 sek., uzyskany
wynik mnożymy przez 4.
wynik mnożymy przez 4.
Zwolnienie czynności serca poniżej 60
Zwolnienie czynności serca poniżej 60
uderzeń/min to
uderzeń/min to
bradykardia
bradykardia
, przyspieszenie
, przyspieszenie
czynności serca powyżej 100 uderzeń/min to
czynności serca powyżej 100 uderzeń/min to
tachykardia
tachykardia
.
.
Aby ocenić miarowość tętna, wskazane jest
Aby ocenić miarowość tętna, wskazane jest
badanie przez 1 min.
badanie przez 1 min.
Tętno niemiarowe określa się jako
Tętno niemiarowe określa się jako
arytmię
arytmię
.
.
Tętno przyspieszone i niemiarowe nazywane jest
Tętno przyspieszone i niemiarowe nazywane jest
tachyarytmią
tachyarytmią
.
.
Tętno zwolnione i niemiarowe to
Tętno zwolnione i niemiarowe to
bradyarytmia
bradyarytmia
.
.
Pomiar tętna – struktura
Pomiar tętna – struktura
czynności:
czynności:
I. Czynności przygotowawcze:
I. Czynności przygotowawcze:
A. Przygotowanie pielęgniarki:
A. Przygotowanie pielęgniarki:
Higieniczne mycie rąk.
Higieniczne mycie rąk.
Ustalenie wskazań do wykonania pomiaru.
Ustalenie wskazań do wykonania pomiaru.
B. Przygotowanie sprzętu i otoczenia:
B. Przygotowanie sprzętu i otoczenia:
Przygotowanie zegarka z sekundnikiem lub stopera i słucha wek
Przygotowanie zegarka z sekundnikiem lub stopera i słucha wek
lekarskich.
lekarskich.
Zapewnienie ciszy na sali.
Zapewnienie ciszy na sali.
C. Przygotowanie pacjenta:
C. Przygotowanie pacjenta:
Poinformowanie pacjenta o sposobie wykonania badania.
Poinformowanie pacjenta o sposobie wykonania badania.
Uzyskanie zgody i pozyskanie do współpracy.
Uzyskanie zgody i pozyskanie do współpracy.
Zapewnienie pacjentowi wygodnej pozycji, np. pozycja siedząca
Zapewnienie pacjentowi wygodnej pozycji, np. pozycja siedząca
lub leżąca ze stabilnym podparciem badanej koń czyny.
lub leżąca ze stabilnym podparciem badanej koń czyny.
Zalecenie pacjentowi 5-minutowego odpoczynku przed
Zalecenie pacjentowi 5-minutowego odpoczynku przed
badaniem.
badaniem.
Pomiar tętna – struktura
Pomiar tętna – struktura
czynności cd.:
czynności cd.:
II. Czynności właściwe:
II. Czynności właściwe:
Opuszkami palców 2, 3, 4 lekkie uciskanie na tętnicę.
Opuszkami palców 2, 3, 4 lekkie uciskanie na tętnicę.
Kciuk powinien znajdować się poza polem badanej tętnicy.
Kciuk powinien znajdować się poza polem badanej tętnicy.
Jeżeli tętno jest dobrze wyczuwalne i miarowe, liczenie
Jeżeli tętno jest dobrze wyczuwalne i miarowe, liczenie
uderzeń przez 15 sekund (uzyskany wynik jest mnożony
uderzeń przez 15 sekund (uzyskany wynik jest mnożony
przez 4).
przez 4).
Jeżeli wykryto zaburzenia rytmu, należy liczyć uderzenia
Jeżeli wykryto zaburzenia rytmu, należy liczyć uderzenia
serca przez 1 min.
serca przez 1 min.
Określanie szybkości, napięcia i typu niemiarowości.
Określanie szybkości, napięcia i typu niemiarowości.
Osłuchiwanie czynności serca słuchawką w miejscu
Osłuchiwanie czynności serca słuchawką w miejscu
uderzenia koniuszkowego serca, tj. V przestrzeń
uderzenia koniuszkowego serca, tj. V przestrzeń
międzyżebrowa w linii środkowoobojczykowej lewej z
międzyżebrowa w linii środkowoobojczykowej lewej z
jednoczesnym badaniem tętna na wybranej tętnicy
jednoczesnym badaniem tętna na wybranej tętnicy
obwodowej w celu wykrycia deficytu tętna (częstość tętna
obwodowej w celu wykrycia deficytu tętna (częstość tętna
mniejsza niż liczona w tym samym czasie akcja serca).
mniejsza niż liczona w tym samym czasie akcja serca).
Pomiar tętna – struktura
Pomiar tętna – struktura
czynności cd.:
czynności cd.:
III. Czynności końcowe:
III. Czynności końcowe:
Odkażenie lejka lub membrany stetoskopu.
Odkażenie lejka lub membrany stetoskopu.
Higieniczne mycie rąk.
Higieniczne mycie rąk.
Udokumentowanie wyniku pomiaru.
Udokumentowanie wyniku pomiaru.
Zgłoszenie rozpoznanych nieprawidłowości
Zgłoszenie rozpoznanych nieprawidłowości
lekarzowi.
lekarzowi.