Czerwone

Księgi

Liczba

gatunkó

świecie

Żaba Gastrotheca ovifera

(EN) żyje w Wenezueli

Tempo wymierania

gatunków

• W procesach naturalnych (bez udziału

człowieka) tempo wymierania wynosiło

około 30 gatunków / rok

• Według Wilson (1993) obecnie wymiera

około 30 000 gatunków na rok (czyli 3,4 /

godzinę)

• Współczesne wymieranie gatunków

jest szóstym w historii ziemi

Poprzednie okresy

wymierania i ich przyczyny

(440 mld temu - Ordowik) zmiany klimatu

(globalne ochłodzenie) wyginęło 25% rodzin

(370 mld temu - koniec Dewonu), zmiany

klimatu wyginęło 19% rodzin

(245 mld temu - koniec Permu), zmiana klimatu

i ruchy tektoniczne ziemi wyginęło 54% rodzin

(210 mld - koniec Triasu), wyginęło 23% rodzin
(65 mld –Kreda), uderzenie komety i wybuchy

wulkanów, wyginęło 17% rodzin

Opisane tempo wymierania

gatunków w ciągu ostatnich 500 lat

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

1650

1700

1750

1800

1850

1900

1950

2000

mammals
birds

gromada

Procent wymarłych

gatunków

Ssaki

2,1

Ptaki

1,3

Gady

0,3

Płazy

0,05

Ryby

0,1

Diabelski kwartet wymierania

• Nadmierna eksploatacja populacji
• Przekształcanie środowiska
• Zanieczyszczenia
• Obce gatunki

Doprowadza do zmniejszenia

populacji, podziału na

izolowane fragmenty

Przekształcanie środowiska

Wycinanie lasów w Amazonii

Zapora w Afryce

Nadmierna eksploatacja

Gatunek Tylototriton shanjing (NT)
występuje w Chinach. Stosowany w
tradycyjnej chińskiej medycynie a
ostatnio popularny jako „zwierzątko
domowe”

Obce gatunki

Inwazyjny obcy
szczur czarny
Rattus rattus (LC)
ma znaczący
wpływ na faunę
wysp

Przypadkowe wprowadzenie komarów Culex
quinqufasciatus oraz malarii ptasiej
Plasmodium relictum i ptasiej ospy Poxvirus
avium ma tragiczne konsekwencje dla
hawajskich gatunków ptaków

Choroby typowe dla
psowatych
sprowadzone do
Afryki maja wpływ
na populację lwów
Panthera leo (VU) w
Parku Narodowym
Serengeti w Tanzanii

W małych izolowanych

populacjach działają

czynniki o charakterze

przypadkowym

• Genetyczne (inbred)
• Demograficzne
• Katastrofy

Które powodują dalsze

zmniejszanie się populacji

The Golden Toad Bufo periglenes

(EX)

The flagship species of the amphibian

decline phenomenon. In 1989, a single male

was found - the last record of the species.

Wymieranie gatunków ptaków na
wyspach i lądzie w ostatnim 500-

leciu

Przyczyny współczesnego

wymierania

50%

100%

1650

1700

1750

1800

1850

1900

1950

obce gatunki

zmiany siedliska

nadmierna eksploatacja

Stopień zagrożenia ssaków z

niektórych rzędów

Insectivora

Rodenta

Carnivora

Chiroptera

Arttiodactyla

0 - wymarłe lub te, które ustąpiły z fauny rozmnażającej się w kraju
1 - ginące lub na granicy zaniku
2 - silnie zagrożone
3 - zagrożone w ciągu długiego okresu
4 - potencjalnie zagrożone
5 - nie zagrożone

Stopień zagrożenia ssaków w

różnych typach siedlisk

lesne

polno-lakowe

antropogenne

wodno-blotne

górskie

IUCN - The World

Conservation Union

Unia Ochrony Przyrody

www.iucn.org

• Zadaniem IUCN jest wspieranie, branie udziału,

inicjowanie i asystowanie wszelkim podmiotom na świecie
w ochronie wartości i różnorodności przyrody oraz
upewnienie się, że jakiekolwiek użytkowanie zasobów
przyrody nie będzie dla niej zagrożeniem. Podnoszenie
poziomu wiedzy i świadomości społecznej. Dostarczanie
naukowych ekspertyz.

• IUCN powstała w październiku 1948 roku
• IUCN jest wielokulturową, wielojęzyczną organizacją z

1100 pracownikami w 40 krajach. Główną siedzibą jest w
Gland, Szwajcaria.

Skład IUCN

Program IUCN na lata 2009-2012

• Program opisuje trzy aspekty zrównoważonego

użytkowania – ekonomiczny, społeczny i środowiskowy –

i dąży to podnoszenia świadomości decydentów o roli

zdrowego środowiska, którego zrównoważony rozwój

wymaga.

• Program jest opisywany przez sześć „Kluczowych

Obszarów”:

• Zrozumienie znaczenia bioróżnorodności
• Społeczna sprawiedliwość
• Wspieranie finansowe ochrony
• Międzynarodowe porozumienie
• Zrównoważone użytkowanie ekosystemów
• Rozpowszechnienie programu działań

Komisje działające w ramach

IUCN

• Species Survival Commission (SSC) –techniczne aspekty ochrony

gatunków i akcje ich ochrony – liczba członków: 7000.

• World Commission on Protected Areas (WCPA) – promuje

powstawanie i efektywne utrzymywanie terenów chronionych – liczba

członków: 1300.

• Commission on Environmental Law (CEL) – wspieranie zmian

prawa w kierunku ochrony przyrody – liczba członków: 800.

• Commission on Education and Communication (CEC) - edukacja w

kierunku zrównoważonego użytkowania zasobów – liczba członków:

600.

• Commission on Environmental, Economic and Social Policy

(CEESP) – dostarcza ekspertyz i porad na temat ochrony i

zrównoważonego użytkowania przyrody – liczba członków: 500.

• Commission on Ecosystem Management (CEM) - ekspertyzy z

zakresu użytkowania ekosystemów, w tym też zmodyfikowanych –
liczba członków: 400.

Komisja Ochrony Gatunków

SSC

SSC jest komisją stanowiącą sieć
wolontariuszy – naukowców i przyrodników
skupionych w ponad 100 Grupach
Specjalistów
Główną rolą jest dostarczanie informacji na
temat bioróżnorodności
Species Program składa się w ielu dziąłn
dotyczących oceny zagrożenia (red list),
oceny stanu populacji (assesment) i wiele
innych

Czerwone Księgi

gatunków

• EXTINCT (EX) -

wymarłe

• EXTINCT IN THE WILD (EW) -

wymarłe na wolności

• CRITICALLY ENDANGERED (CR) -

krytycznie

zagrożone

• ENDANGERED (EN) -

zagrożone

• VULNERABLE (VU) -

narażone

• NEAR THREATENED (NT) -

bliskie zagrożenia

• LEAST CONCERN (LC) -

najmniejszej troski

• DATA DEFICIENT (DD) -

dane niedostateczne

• NOT EVALUATED (NE) -

nie oceniane

Kategorie w Czerwonej Księdze

Struktura kategorii

wystarczające

zagrożony

informacje

oceniony

GATUNEK

brak danych

nie oceniony

• A. Redukcja wielkości populacji

obserwowana w ciągu 10 lat lub trzech pokoleń

Kryteria dla zagrożonych gatunków

przyczyny redukcji

znane i odwracalne i ustające

> 90% > 70% > 50%

nieznane lub nieodwracalne

lub nieustające

> 80% > 50% > 30%

• B.

Ograniczone rozmieszczenie

Kryteria dla zagrożonych gatunków

1. zasięg występowania [km

]

< 100

< 5 000

< 20 000

2. zaj mowany areał [km

]

< 10

< 500

< 2 000

oraz:
- postępujący spadek zasięgu, obszaru występowania, liczby
subpopulacji, liczby dorosłych osobników
- fluktuacje zasięgu, obszaru występowania, liczby
subpopulacji, liczby dojrzałych osobników
- liczba subpopulacji nie większa niż:

1 5 10

• C. Mała populacja i spadek

Kryteria dla zagrożonych gatunków

Liczba dojrzałych osobników

< 250

< 2 500 < 10 000

oraz:

1. gwałtowne tempo spadku (w ciągu

10 lat lub 3 pokoleń)

> 25%

> 20%

> 10%

2a. spadek i fragmentacja – liczba

dorosłych w każdej subpopulacji

< 50

< 250

< 1000

2b % dorosłych osobników w jednej

subpopulacji równy co najmniej

90%

95%

100%

• D.

Bardzo mała lub ograniczona populacja

Kryteria dla zagrożonych gatunków

liczba dojrzałych osobników

< 50

< 100

< 1000

• E. Analiza ilościowa

Kryteria dla zagrożonych gatunków

oszacowane

prawdopodobieństwo

wymarcia populacji

> 25% > 20%

> 10%

w ciągu

10 lat lub

3 pokoleń

20 lat lub 5

pokoleń

100 lat

Addax nasomaculatus

Bos sauveli

ACD

Bubalus mindorensis

Camelus bactrianus

Capra walie

Damaliscus hunteri

Procapra przewalskii

Saiga tatarica

Sus cebifrons

A,B,E

Canis rufus

Canis simensis

A, C, E

Lynx pardinus

Monachus monachus

C2a

Oryx dammah

Black footed ferret

The Boreal Felt Lichen Erioderma pedicellatum (CR)

The only remaining populations are in Nova Scotia and Newfoundland,

Canada. Major threats are habitat destruction through logging and air

pollution.

Bogactwo

gatunków

Ssaki

Żółwie

Płazy

Liczba gatunków w układzie

równoleżnikowym

Liczba gatunków zagrożonych
2008

Described Evaluated Threatened

described

evaluated

Vertebrates

Mammals

5488

1141

20,8%

Birds

9990

1222

12,2%

Reptiles

8734

1385

423

4,8%

30,5%

Amphibians*

6347

6260

1905

30,0%

30,4%

Fishes

30700

3481

1275

4,2%

36,6%

Subtotal

61259

26604

5966

9,7%

22,4%

Invertebrates

Insects

950000

1259

626

0,1%

49,7%

Molluscs

81000

2212

978

1,2%

44,2%

Crustaceans

40000

1735

606

1,5%

34,9%

Subtotal

1232384

6161

2496

0,2%

40,5%

Plants

298506

12055

8457

2,8%

70,2%

Lichens

50040

0,0%

50,0%

TOTAL

1642189

44838

16928

1,0%

37,8%

Procent

ocenionych

wśród opisanych

Procent

zagrożonych wśród

opisanych

Procent

zagrożonych wśród

ocenionych

The Corroboree Frog

Pseudophryne corroboree (CR)

Zmiana liczby gatunków

kategorii CR w latach

1996, 2000, 2004 i

2006

1000

2000

3000

1996

2000

2004

2006

First discovered in 1988, the beautiful Pittosporum tannianum (Critically

Endangered) from New Caledonia was thought to have gone Extinct in 1992.

But in 2002 it was rediscovered. Three plants are now known to exist, giving

this species a tenuous lifeline to avoid extinction for a second time.

Zmiana liczby gatunków

kategorii EN w latach

1996, 2000, 2004 i 2006

1000

2000

3000

4000

1996

2000

2004

2006

Zmiana liczby gatunków

kategorii VU w latach

1996, 2000, 2004 i 2006

3000

6000

9000

1996

2000

2004

2006

The Keeled Box Turtle Pyxidea mouhotii

(EN)

Liczba

gatunków

wymarłych i

nie

istniejących w

wolnej

przyrodzie

the St. Helena Olive

Nesiota elliptica

(Rhamnaceae)

(EW)

Southern gastric-brooding frog

Rheobatrachus silus (EX)

Bennett’s Seaweed

Vanvoorstia bennettiana

(EX)

Hawaiian Crow Corvus hawaiiensis (EW)

The Fabulous Green Sphinx Moth Tinostoma smaragditis

(EN)

was listed as Extinct in 1996, but in 1998 a single male was found on the

Kauai, Hawaii, since that time further individuals have been trapped

The New Zealand Storm Petrel Oceanites maorianus (CR)

was assumed to be Extinct, lack of records since 1800s.

Rediscovered in 2003 (two observations) and further sightings in 2004

Udział gatunków

zagrożonych w regionach

świata

Ssaki

Ptaki

Płazy

Antarctica

Af rotropical

I ndomalayan

Australasia

Nearctic

Neotropical

Oceania

Palearctic

% zagrożonych wsród ocenianych

Region

Rozmieszczenie gatunków

zagrożonych

• Gatunki zagrożone są rozmieszczone geograficznie dość

nierównomiernie, co też wynika z odmienności
poszczególnych taksonów (gromad)

• Większość zagrożonych gatunków znajduje się w

tropikach, górskich rejonach i wyspach. W kilku krajach
jest najwięcej zagrożonych gatunków jak i endemitów
(Brazylia, Australia, Chiny, Indonezja< Meksyk)

• Większość zagrożonych gatunków należy do lądowych.

Najmniejszy udział zagrożonych wśród morskich czy
wód słodkich jest artefaktem wynikającym z
niedostatecznego poznania tych środowisk