Rozliczenia pieniężne
Rozliczenia pieniężne
Plan zajęć
Formy rozliczeń
Mechanizm
dokonywania
rozliczeń
Instrumenty rozliczeń
Bezwarunkowe
instrumenty rozliczeń
zagranicznych
Bankowe rozliczenia
pieniężne
Są to operacje
bankowe polegające
na dokonywaniu
zmian w stanie
środków na rachunku
bankowym na
zlecenie klienta lub
w wyniku czynności,
które z mocy prawa
powodują takie
zmiany.
Formy rozliczeń pieniężnych
Gotówkowe rozliczenia pieniężne
(wtedy, gdy następuje jednoczesne
rozliczenie towary lub usługi i pieniądza)
Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne
(wtedy, gdy zapłata następuje po
otrzymaniu towaru, albo otrzymanie
towaru wyprzedza zapłatę)
Gotówkowe rozliczenia
pieniężne
Prowadzone przez
operację w kasie
banku
Przy wykorzystaniu
czeków
gotówkowych
Bezgotówkowe rozliczenia
pieniężne
polecenie przelewu,
polecenie zapłaty
bankowe inkaso faktur
akredytywa
czek rozrachunkowy
weksel własny
weksel trasowany
okresowe rozliczenia
saldami
rozliczenia planowe
karta płatnicza
Polecenie przelewu
Odbiorca
Dostawca
Bank odbiorcy
Bank dostawcy
P
o
le
ce
n
ie
p
rz
e
le
w
u
Żądanie zapłaty i faktura
Przelew środków
Z
a
w
ia
d
o
m
ie
n
ie
o
d
o
k
o
n
a
n
iu
p
rz
e
le
w
u
Polecenie przelewu
Zalety:
Prostota i niewielka pracochłonność dla
banku
Szybki obieg rozliczeń
Wady:
Ograniczona możliwość oddziaływania
dostawcy na odbiorcę, w przypadku, gdy
ten nie reguluje terminowo zobowiązań.
Polecenie przelewu – rozliczenia
planowe
Stosowane wtedy, gdy dostawy mają
charakter cykliczny.
Rozliczeń dokonuje się na podstawie
planu dostaw.
Ostateczne rozliczenie następuje
zgodnie z faktycznymi dostawami.
Połączenie dwóch form rozliczeń:
polecenia przelewu i inkasa bankowego
Umowa polecenia przelewu
powinna zawierać
rodzaj dostaw objętych rozliczeniem,
częstotliwość przelewów,
wysokość kwot
terminy rozliczeń.
dodatkowo może też określać kary
umowne za nie wywiązanie się z jej
warunków.
Polecenie zapłaty
Dyspozycja płatnicza udzielona bankowi przez
wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą
rachunek bankowy dłużnika i uznał nim
rachunek wierzyciela.
Uznanie rachunku bankowego wierzyciela
następuje po uzyskaniu środków przez jego
bank od banku dłużnika.
Forma rozliczeń wygodna dla dostawcy.
Stosuje się wtedy, gdy dostawca jest
uprzywilejowany i gdy kontrola dostawy przed
dokonaniem zapłaty nie jest konieczna.
Stosowane np. przy opłacie za gaz lub energię
elektryczną.
Odwołanie polecenia zapłaty
Klient może w każdym czasie wycofać swoją zgodę na
polecenie zapłaty
Może też odwołać pojedyncze zlecenie w terminie 30 dni
kalendarzowych od daty dokonania obciążenia rachunku
bankowego (30 dni na odwołanie pojedynczego zlecenia może
być jednak terminem za krótkim, jeśli klient otrzymuje
wyciągi raz na miesiąc). W takiej sytuacji - bank ma
obowiązek zwrotu klientowi kwoty, na jaką opiewało
polecenie zapłaty, wraz z odsetkami naliczonymi od tej kwoty
z tytułu oprocentowania rachunku bankowego za okres od
dnia obciążenia rachunku.
Jest to ważne nawet w przypadku, gdy konto wierzyciela, na
które przekazana została należność - jest puste. Bank wykona
wtedy polecenie zapłaty, ale tym samym może pozbawić
klienta pieniędzy, które być może należałoby wydać na
pilniejsze cele.
Kiedy warto uruchomić
polecenie przelewu, a kiedy
polecenie zapłaty?
Zlecenie przelewów (najlepiej stałe) -
gdy comiesięczne rachunki pozostają w
tej samej wysokości - czynsz, opłata za
Internet, spłata zadłużenia na karcie
kredytowej w kwocie minimalnej lub
ustalonej.
Zlecenie zapłaty - jeśli wysokość
rachunków co miesiąc zmienia się -
opłaty za telefon, gaz, elektryczność.
Co trzeba wiedzieć, przed
wydaniem tych dyspozycji?
Należy sprawdzić koszty - czy nie będą
nadmierne.
Trzeba sprawdzić tabelę opłat i prowizji. Są banki,
które nie pobierają za nie opłat, ale np. w
przypadku, gdy dokonujemy przelewu przez
Internet lub telefonicznie.
Większość banków pobiera jednak opłaty za
przelewy - jedne z najniższych mają banki
internetowe - kilkadziesiąt groszy, kilka złotych,
tradycyjne banki - kilka złotych.
Jeśli firma dokonuje wielu przelewów, to koszty
powinny być bardzo ważnym kryterium, ponieważ
w ciągu roku można na nich sporo zaoszczędzić.
Kto odpowiada za
niewykonaną lub źle
wykonaną dyspozycję
polecenia zapłaty lun
przelewu?
Bank może ponosić pełną odpowiedzialność
odszkodowawczą.
Klient ma obowiązek wykazać, że bank naruszył umowę i
na skutek tego klient poniósł określoną szkodę.
Sytuacja komplikuje się, gdy w dyspozycje
zaangażowanych było kilka banków.
Wtedy, zgodnie z prawem bankowym każdy z tych
banków ponosi solidarna odpowiedzialność wobec
posiadacza rachunku. Jeśli bank wykaże, że szkoda nie
powstała z jego winy, może zwolnić się z
odpowiedzialności.
Inkaso bankowe
Polega na złożeniu przez dostawcę polecenia w
swoim banku, by pobierał należności od
odbiorcy.
Z inkasa korzystają firmy mające zaufanie do
swoich partnerów handlowych, oraz gdy nie
istnieją obawy, że kupujący odmówi odbioru
towaru lub zapłaty za niego.
Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty
handlowe (faktury, świadectwo pochodzenia,
dokumenty transportowe, dokumenty
ubezpieczeniowe itd.) i finansowe (weksle).
Bankowe inkaso faktur
Odbiorca
Dostawca
Bank odbiorcy
Bank dostawcy
W
e
zw
a
n
ie
d
o
za
p
ła
ty
Ż
ą
d
a
n
ie
z
a
p
ła
ty
i
p
rz
e
ka
za
n
ie
fa
kt
u
ry
d
o
i
n
k
a
sa
Przelew środków
Z
a
w
ia
d
o
m
ie
n
ie
o
o
tr
zy
m
a
n
iu
z
a
p
ła
ty
Żądanie zapłaty i faktura
A
kc
e
p
t
Bankowe inkaso faktur
Płatność następuje w oddziale banku odbiorcy
po wyrażeniu akceptu (zgody, zezwolenia)
przez odbiorcę →
inkaso rozliczeń
akceptowych
Akcept musi być bezwarunkowy – dłużnik nie
może uzależniać akceptu od spłacenia
należności lub spełnienia dodatkowych
warunków.
Dłużnik może całkowicie odmówić akceptu i nie
ma obowiązku podania powodów takiej decyzji.
Rodzaje akceptu
Akcept wyraźny – wyrażenie przez dłużnika
pisemnej zgody na pokrycie przez bank
określonych żądań zapłaty. Dłużnik zastrzega
tu sobie prawo indywidualnej decyzji po
zbadaniu nadesłanych dokumentów,
dostarczonych towarów, wykonanych robót i
usług. Jeśli dłużnik nie wyrazi akceptu, bank
zwraca żądanie zapłaty wierzycielowi.
Akcept milczący – wtedy, gdy dłużnik składa
pisemną dyspozycję upoważniającą bank do
stałego żądania zapłaty ze środków dłużnika
zgromadzonych na jego rachunku.
Opłaty
Opłata za inkaso dokumentów lub
weksla wynosi 0,1-0,2% kwoty
transakcji lub weksla, nie mniej niż 60 zł
i nie więcej niż 500 zł.
Inkaso bankowe
Zalety:
Pozwala odbiorcy na sprawdzenie, czy dostarczony towar odpowiada
umowie.
Dla płatnika - przed dokonaniem płatności może zobaczyć i ocenić
dokumenty będące przedmiotem inkasa i dopiero wtedy dokonać
płatności,
Stwarza warunki do przeciwdziałania naruszeniu umów przez dostawcę.
Pozwala mieć pewność, że należności zostaną uregulowane terminowo.
Możliwość regulowania płatności po dostarczeniu towaru na miejsce
przeznaczenia - nie wymaga angażowania z góry środków finansowych
korzystanie z inkasa dokumentowego jest bezpieczniejsze niż polecenie
wypłaty, a zarazem prostsze i tańsze niż akredytywa
Inkaso bankowe często zastępowane jest poleceniem przelewu i zapłaty.
Akredytywa
Odbiorca
Dostawca
Bank odbiorcy
Bank dostawcy
W
n
io
se
k
o
o
tw
a
rc
ie
a
k
re
d
y
ty
w
y
Polecenie otwarcia akredytywy
Z
a
w
ia
d
o
m
ie
n
ie
o
o
tw
a
rc
iu
a
kr
e
d
y
ty
w
y
Zawiadomienie o dokonanej
płatności i faktura
Z
a
w
ia
d
o
m
ie
n
ie
o
o
b
ci
ą
że
n
iu
ra
ch
u
n
ku
a
kr
e
d
y
ty
w
y
i
f
a
kt
u
ra
Fa
k
tu
ra
Akredytywa
Istota rozliczeń polega na pokrywaniu
przez bank wierzyciela określonych
wierzytelności z wyodrębnionych na ten
cel środków dłużnika, przy zachowaniu
warunków ustalonych przez dłużnika.
Bank może zwolnić dłużnika z
obowiązku wydzielania na ten cel
środków , udzielając mu kredytu na
otwarcie akredytywy.
Wniosek dłużnika o otwarcie
akredytywy powinien określać:
dostawcę
bank dostawcy
sposób dokonywania wpłaty
kwotę akredytywy
Dokumenty, które będzie składał
dostawca dla uzyskania wypłaty, np.
faktury, listy przewozowe, świadectwa
rzeczoznawców, itp.
Formalności przy
akredytywie
Bank otwierający akredytywę wymaga zwykle
ustanowienia pod nią pewnych zabezpieczeń w
wysokości 100-110% wartości akredytywy.
Najczęściej stosowanymi zabezpieczeniami są:
kaucja na rachunku bankowym zleceniodawcy
gwarancja bankowa
kredyt
weksel, poręczenie
tzw. zabezpieczenia składane, np. kredyt plus kaucja
Zabezpieczenia obowiązują przez określony czas, w
zależności od okresu ważności akredytywy i terminu
płatności.
Otwarcie akredytywy trwa - w zależności od banku - od
24 godzin do 3 dni.
Opłaty przy akredytywie
Opłata za otwarcie akredytywy
uzależniona jest przeważnie od jej
wartości
Banki pobierają opłaty określone jako
procent wartości akredytywy, np.
0,15%, jednak nie mniej niż 100 zł.
Za potwierdzenie akredytywy obcej
płaci się około 0,15% - 0,3% jej wartości
(min.150 zł) kwartalnie.
Rodzaje akredytywy
Budżetowa - polega na tym, że jednostka budżetowa (np. ministerstwo,
urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy (tzw. otwarcie
akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z
budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej
równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami,
Dla dostawcy (w obrocie krajowym) -polega na wydzieleniu
(zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot
przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z
zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy,
Pieniężna (w obrocie zagranicznym) - polega na wydaniu przez bank
krajowy polecenia (dokumentu zwanego listem kredytowym) bankowi
zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie
osobie, w określonym czasie, wskazanej kwoty. Znajduje zastosowanie w
międzynarodowych transakcjach handlowych oraz w obsłudze ruchu
turystycznego.
Akredytywa
Zalety:
Zapewnienie dostawcy zapłaty
dla kupującego - pewność, że bank nie zapłaci sprzedającemu dopóki
ten nie przedstawi dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy
pewność rzetelnego rozliczenia transakcji
akredytywa minimalizuje wszelkiego typu ryzyka występujące w
handlu zagranicznym i umożliwia zabezpieczenie się przed ryzykiem
kursowym
Wady:
Wysyłka towarów może nastąpić tylko z chwilą otrzymania
zawiadomienia o otwarciu akredytywy. Jeżeli w chwili otrzymania
zawiadomienia towary nie są gotowe, to akredytywa przeterminuje
się.
Wymaga specjalnego zarezerwowania środków na ten cel, więc
zamraża kapitał.
Bardzo pracochłonna dla banku.
Zamknięcie akredytywy
na polecenie
dłużnika
po upływie terminu
ważności lub
wyczerpania
środków pieniężnych
Czeki
Odbiorca
Dostawca
Bank odbiorcy
Bank dostawcy
Przelew środków
Z
a
w
ia
d
o
m
ie
n
ie
o
r
e
a
liz
a
cj
i
cz
e
ku
Przekazanie czeku do realizacji
C
ze
k
d
o
r
e
a
liz
a
cj
i
Wręczenie czeku
Czek
Pisemne polecenie jego wystawcy
skierowane do banku, aby ten wypłacił
posiadaczowi czeku odpowiednią sumę
pieniędzy.
Przedsiębiorstwo wystawiające czeki
musi mieć zarezerwowane środki na
rachunku bankowym lub zapewniony
kredyt.
Zapewnia terminową zapłatę dostawcy.
Czek musi zawierać:
nazwę "czek" w tekście dokumentu
pełną nazwę banku, który ma wypłacić
kwotę czekową
bezwarunkowe polecenie wypłaty
oznaczonej kwoty pieniężnej
oznaczenie miejsca płatności
miejsce i datę wystawienia czeku
podpis wystawcy
Rodzaje czeków
Gotówkowe –
upoważniające do
podjęcia pewnej sumy
gotówki
Rozrachunkowe –
przeznaczone do
realizacji w formie
bezgotówkowej
Podróżne -umożliwiają
podjęcie gotówki za
granicą, mają zawsze
charakter czeków
imiennych
Czeki rozrachunkowe
Mogą mieć postać czeków potwierdzonych lub
gwarantowanych:
czek rozrachunkowy potwierdzony - zawiera
oświadczenie banku wystawcy, że czek ma pokrycie na
rachunku. Potwierdzenie czeku jest ważne tylko 10 dni od
daty wystawienia czeku, na ten okres bank blokuje
odpowiednie środki na rachunku wystawcy
czek rozrachunkowy gwarantowany - na podstawie
umowy między bankiem a wystawcą, czek realizowany
jest bez względu na stan rachunku wystawcy. W razie
braku pokrycia na rachunku bank automatycznie
kredytuje wystawcę czeku do wysokości sumy
gwarantowanej
Czek gotówkowy a
rozrachunkowy
Wystawca lub posiadacz czeku mogą zabronić
wypłaty czeku w gotówce, pisząc w poprzek na
przedniej stronie czeku zastrzeżenie: "przelać
na rachunek" - w ten sposób czek staje się
czekiem rozrachunkowym
Formalności
Czek powinien być przedstawiony w banku do zapłaty
w ciągu 10 dni od daty wystawienia.
Czek wystawiony za granicą jest płatny w ciągu 20 dni
jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują
się w tej samej części świata, a jeśli znajdują się w
różnych częściach świata - w ciągu 70 dni.
Po upłynięciu terminu ważności czek nie staje się
nieważny, bank nadal jest zobowiązany czek
zrealizować, jednak wystawca czeku uzyskuje prawo do
jego odwołania.
W przypadku zgubienia czeku lub jego kradzieży należy
zgłosić ten fakt do banku, który wystawił książeczkę
czekową. Bank od tego momentu przejmuje
odpowiedzialność za ewentualną realizację tego czeku.
Jeżeli zgłosimy ten fakt w innym banku, bank przejmuje
odpowiedzialność dopiero po dwóch dniach.
Rozliczenia kompensacyjne
Polegają na tym, że
znaczna część
zobowiązań między
przedsiębiorstwami
wyrównuje się
wzajemnie w
określonym czasie i
nie obciążą
rachunków
rozliczeniowych.
Karty płatnicze
Umożliwiają wypłatę
gotówki i dokonanie
zapłaty, czasami też
wypłatę gotówki i
dokonanie zapłaty z
wykorzystaniem
przyznanego
kredytu.
Rodzaje kart płatniczych
Debetowe – upoważniają do
dokonywania płatności do wysokości
salda
Kredytowe - upoważniają do
dokonywania płatności do wysokości
salda + przyznany kredyt
Bankomatowe – upoważniają do
pobrania gotówki z bankomatu.
Tendencje na rynku kart
płatniczych
w Polsce
wzrost popytu na karty płatnicze ze strony indywidualnych klientów,
duże zmiany w strukturze wydanych przez banki kart, zdecydowanie
więcej kart płatniczych niż kart wyłącznie bankomatowych;
w transakcjach zrealizowanych kartami zdecydowanie przeważają
karty wydane przez banki z siedzibą w Polsce, co świadczy o o
rosnącym popycie na karty płatnicze ze strony klientów krajowych;
dominacja kart debetowych nad wszystkimi wydanymi kartami na
rynku
słaba oferta banków w zakresie kart kredytowych - niski udział tego
typu kart w rynku,
rozwój infrastruktury technicznej akceptującej karty w postaci
bankomatów i urządzeń akceptujących
płatności kartami są niewystarczający i nie zaspokajają potrzeb rynku,
brak na rynku najnowszej generacji kart procesorowych i
instrumentów pieniądza
elektronicznego;
w porównaniu do bardziej rozwiniętych rynków w krajach Unii
Europejskiej pod wieloma względami rynek polski jest jeszcze słabo
rozwinięty
.
