dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
1
1
Podatki i opłaty lokalne
Podatki i opłaty lokalne
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
1
1
Podatki i opłaty lokalne
Podatki i opłaty lokalne
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
2
2
Wykład VI.
Wykład VI.
Pojęcie opłaty publicznej i opłaty lokalnej
Pojęcie opłaty publicznej i opłaty lokalnej
Cechy charakterystyczne opłat
Cechy charakterystyczne opłat
publicznych, w tym opłat lokalnych
publicznych, w tym opłat lokalnych
Przyczyny pobierania opłat publicznych
Przyczyny pobierania opłat publicznych
Systematyka opłat
Systematyka opłat
Znaczenie fiskalne opłat
Znaczenie fiskalne opłat
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
3
3
Pojęcie opłaty publicznej i
Pojęcie opłaty publicznej i
opłaty lokalnej
opłaty lokalnej
określona kwota pieniężna, wpłacana za pewne
określona kwota pieniężna, wpłacana za pewne
świadczenia, czynności, usługi, za prawo do
świadczenia, czynności, usługi, za prawo do
czegoś
czegoś
świadczenie pieniężne o charakterze
świadczenie pieniężne o charakterze
przymusowym, bezzwrotnym i odpłatnym,
przymusowym, bezzwrotnym i odpłatnym,
ustalane jednostronnie i pobierane przez
ustalane jednostronnie i pobierane przez
władze publiczne z tytułu określonych
władze publiczne z tytułu określonych
czynności urzędowych oraz usług jednostek
czynności urzędowych oraz usług jednostek
sektora publicznego, pobierane na jednolitych
sektora publicznego, pobierane na jednolitych
zasadach od wszystkich podmiotów
zasadach od wszystkich podmiotów
zobowiązanych do ich ponoszenia
zobowiązanych do ich ponoszenia
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
4
4
Opłaty publiczne – uwagi
Opłaty publiczne – uwagi
ogólne
ogólne
za ich pomocą władze publiczne mogą
za ich pomocą władze publiczne mogą
ukrywać nadmierny fiskalizm
ukrywać nadmierny fiskalizm
fakt ich pobierania powoduje uszczuplenie
fakt ich pobierania powoduje uszczuplenie
zasobów finansowych podmiotu
zasobów finansowych podmiotu
zobowiązanego do ich uiszczenia
zobowiązanego do ich uiszczenia
często jej wniesienie stanowi warunek
często jej wniesienie stanowi warunek
konieczny do skorzystania z czynności
konieczny do skorzystania z czynności
urzędowych lub usług publicznych
urzędowych lub usług publicznych
obowiązek jej uiszczenia powstaje bez
obowiązek jej uiszczenia powstaje bez
względu na to, czy podmioty na których on
względu na to, czy podmioty na których on
ciąży, same żądały podjęcia określonych
ciąży, same żądały podjęcia określonych
czynności przez organy publiczne, czy też do
czynności przez organy publiczne, czy też do
korzystania z nich zostały prawnie
korzystania z nich zostały prawnie
zobowiązane
zobowiązane
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
5
5
Opłaty publiczne – uwagi
Opłaty publiczne – uwagi
ogólne
ogólne
warunkiem ustalenia i pobrania opłaty za czynności i
warunkiem ustalenia i pobrania opłaty za czynności i
usługi świadczone przez podmioty sektora finansów
usługi świadczone przez podmioty sektora finansów
publicznych jest mierzalność kosztów tej czynności i
publicznych jest mierzalność kosztów tej czynności i
usługi oraz możliwość odniesienia tego kosztu do
usługi oraz możliwość odniesienia tego kosztu do
indywidualnego odbiorcy
indywidualnego odbiorcy
wysokość tych danin pozostaje w różnej relacji do
wysokość tych danin pozostaje w różnej relacji do
kosztów ich „wytworzenia”
kosztów ich „wytworzenia”
z reguły kalkulowane są na poziomie kosztów
z reguły kalkulowane są na poziomie kosztów
wytworzenia
wytworzenia
ustalenie dokładnego kosztu jest niemożliwe
ustalenie dokładnego kosztu jest niemożliwe
jeżeli koszty będą niewspółmiernie niskie w stosunku
jeżeli koszty będą niewspółmiernie niskie w stosunku
do wysokości opłaty – upodabnia się ona do podatku
do wysokości opłaty – upodabnia się ona do podatku
opłata może też być symboliczna w stosunku do
opłata może też być symboliczna w stosunku do
wartości świadczenia, które się za nią otrzymuje
wartości świadczenia, które się za nią otrzymuje
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
6
6
Cechy charakterystyczne opłat
Cechy charakterystyczne opłat
publicznych, w tym opłat lokalnych
publicznych, w tym opłat lokalnych
pieniężność, przymusowość, bezzwrotność,
pieniężność, przymusowość, bezzwrotność,
jednostronność, ogólność
jednostronność, ogólność
przymusowość
przymusowość
można rozpatrywać w dwóch
można rozpatrywać w dwóch
aspektach:
aspektach:
a)
a)
może się ona wiązać z przymusem
może się ona wiązać z przymusem
administracyjnym, charakterystycznym dla
administracyjnym, charakterystycznym dla
stosunku podatkowego, co oznacza, że można użyć
stosunku podatkowego, co oznacza, że można użyć
środków administracyjnych w celu
środków administracyjnych w celu
wyegzekwowania opłaty; pobór opłaty jest
wyegzekwowania opłaty; pobór opłaty jest
przymusowy, jeśli w stosunku do niej mają
przymusowy, jeśli w stosunku do niej mają
zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej,
zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej,
b)
b)
ma charakter pośredni, a wynika z tego, że
ma charakter pośredni, a wynika z tego, że
obywatele zobowiązani są do korzystania z
obywatele zobowiązani są do korzystania z
niektórych odpłatnych świadczeń ze strony
niektórych odpłatnych świadczeń ze strony
podmiotów publicznych (np. posiadanie dowodu
podmiotów publicznych (np. posiadanie dowodu
osobistego, uzyskanie pozwolenia na budowę
osobistego, uzyskanie pozwolenia na budowę
domu)
domu)
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
7
7
Cechy charakterystyczne opłat
Cechy charakterystyczne opłat
publicznych, w tym opłat
publicznych, w tym opłat
lokalnych – cd.
lokalnych – cd.
odpłatność
odpłatność
może być rozumiana w dwóch
może być rozumiana w dwóch
ujęciach:
ujęciach:
a)
a)
są one pobierane w związku ze świadczeniem
są one pobierane w związku ze świadczeniem
wzajemnym, polegającym na dokonaniu czynności
wzajemnym, polegającym na dokonaniu czynności
urzędowej lub w związku z usługami świadczonymi
urzędowej lub w związku z usługami świadczonymi
przez państwowe lub samorządowe jednostki
przez państwowe lub samorządowe jednostki
organizacyjne
organizacyjne
b)
b)
odpłatność może się też kojarzyć z równowartością,
odpłatność może się też kojarzyć z równowartością,
ekwiwalentnością czynności lub usługi, którą
ekwiwalentnością czynności lub usługi, którą
otrzymuje podmiot w zamian za wniesienie opłaty,
otrzymuje podmiot w zamian za wniesienie opłaty,
odpłatność opłaty zbliża ją do ceny
odpłatność opłaty zbliża ją do ceny
w daninie tej występują wszystkie elementy
w daninie tej występują wszystkie elementy
techniki podatkowej
techniki podatkowej
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
8
8
Przyczyny pobierania opłat
Przyczyny pobierania opłat
publicznych
publicznych
chęć pozyskania środków niezbędnych do
chęć pozyskania środków niezbędnych do
sfinansowania realizacji zadań (
sfinansowania realizacji zadań (
chodzi o
chodzi o
wydajność fiskalną
wydajność fiskalną
)
)
chęć oddziaływania na zachowania
chęć oddziaływania na zachowania
podmiotów sektora prywatnego (
podmiotów sektora prywatnego (
chodzi o
chodzi o
cele pozafiskalne
cele pozafiskalne
)
)
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
9
9
Funkcje pozafiskalne opłat
Funkcje pozafiskalne opłat
publicznych, w tym opłat
publicznych, w tym opłat
lokalnych
lokalnych
redystrybucyjna
redystrybucyjna
(regulacyjna) – celem jest
(regulacyjna) – celem jest
kształtowanie zasobów pieniężnych podmiotów
kształtowanie zasobów pieniężnych podmiotów
obciążonych opłatami
obciążonych opłatami
interwencyjna
interwencyjna
(prohibicyjna, prewencyjna) – chodzi o
(prohibicyjna, prewencyjna) – chodzi o
oddziaływanie negatywne i pozytywne na podmioty
oddziaływanie negatywne i pozytywne na podmioty
ewidencyjno-kontrolna
ewidencyjno-kontrolna
– celem jest pozyskanie
– celem jest pozyskanie
informacji
informacji
kompensacyjna
kompensacyjna
(dotyczy opłat związanych z
(dotyczy opłat związanych z
eksploatacją środowiska naturalnego) – opłata jest
eksploatacją środowiska naturalnego) – opłata jest
zryczałtowanym wynagrodzeniem i zadośćuczynieniem
zryczałtowanym wynagrodzeniem i zadośćuczynieniem
dla społeczeństwa z tytułu zanieczyszczenia
dla społeczeństwa z tytułu zanieczyszczenia
środowiska lub korzystania z zasobów naturalnych
środowiska lub korzystania z zasobów naturalnych
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
10
10
Systematyka opłat
Systematyka opłat
kryterium podmiotu czynnego
kryterium podmiotu czynnego
:
:
a)
a)
opłaty nakładane przez państwo i stanowiące
opłaty nakładane przez państwo i stanowiące
źródło dochodów budżetu państwa lub dochodów
źródło dochodów budżetu państwa lub dochodów
(przychodów) podmiotów zaliczanych do
(przychodów) podmiotów zaliczanych do
rządowego podsektora finansów publicznych
rządowego podsektora finansów publicznych
b)
b)
opłaty pobierane (czasem nakładane) przez
opłaty pobierane (czasem nakładane) przez
jednostki samorządu terytorialnego, będące
jednostki samorządu terytorialnego, będące
źródłem dochodów gmin, powiatów i województw
źródłem dochodów gmin, powiatów i województw
lub dochodów (przychodów) podmiotów
lub dochodów (przychodów) podmiotów
zaliczanych do samorządowego podsektora
zaliczanych do samorządowego podsektora
finansów publicznych
finansów publicznych
c)
c)
opłaty stanowiące wspólne źródło dochodów
opłaty stanowiące wspólne źródło dochodów
podmiotów z sektora finansów publicznych
podmiotów z sektora finansów publicznych
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
11
11
Systematyka opłat – cd.
Systematyka opłat – cd.
kryterium przedmiotu opłaty
kryterium przedmiotu opłaty
:
:
-
-
w wąskim ujęciu:
w wąskim ujęciu:
a)
a)
opłaty za czynności urzędowe (opłaty administracyjne) –
opłaty za czynności urzędowe (opłaty administracyjne) –
opłaty publiczne
opłaty publiczne
b)
b)
opłaty za świadczenie usług (opłaty użytkowania) –
opłaty za świadczenie usług (opłaty użytkowania) –
nazywane cenami za usługi
nazywane cenami za usługi
-
-
w szerokim ujęciu:
w szerokim ujęciu:
a)
a)
opłaty za usługi administracyjne organów państwa i JST
opłaty za usługi administracyjne organów państwa i JST
(najbardziej podobne do podatków)
(najbardziej podobne do podatków)
b)
b)
opłaty za usługi świadczone przez państwowe i
opłaty za usługi świadczone przez państwowe i
samorządowe jednostki organizacyjne i osoby prawne
samorządowe jednostki organizacyjne i osoby prawne
(opłaty za usługi): z zakresu infrastruktury technicznej
(opłaty za usługi): z zakresu infrastruktury technicznej
(zbliżone do cen, mierzalne, aktualizowane) i z zakresu
(zbliżone do cen, mierzalne, aktualizowane) i z zakresu
infrastruktury społecznej (nieadekwatne do kosztów
infrastruktury społecznej (nieadekwatne do kosztów
świadczenia)
świadczenia)
c)
c)
opłaty za prawo korzystania z dóbr objętych w interesie
opłaty za prawo korzystania z dóbr objętych w interesie
publicznym szczególną ochroną (nazywane ekologicznymi)
publicznym szczególną ochroną (nazywane ekologicznymi)
d)
d)
opłaty „nietypowe” przyjmujące postać składek i tzw. dopłat
opłaty „nietypowe” przyjmujące postać składek i tzw. dopłat
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
12
12
Systematyka opłat – cd.
Systematyka opłat – cd.
kryterium ekonomiczne
kryterium ekonomiczne
(ekwiwalentność):
(ekwiwalentność):
a)
a)
opłaty o charakterze podatku – nie istnieje świadczenie
opłaty o charakterze podatku – nie istnieje świadczenie
wzajemne
wzajemne
b)
b)
opłaty o charakterze cen – są częściową lub całkowitą
opłaty o charakterze cen – są częściową lub całkowitą
rekompensatą kosztów czynności urzędowych lub usług
rekompensatą kosztów czynności urzędowych lub usług
kryterium podstawy prawnej poboru
kryterium podstawy prawnej poboru
:
:
a)
a)
o charakterze cywilnoprawnym (prywatnoprawnym) –
o charakterze cywilnoprawnym (prywatnoprawnym) –
pobierane na podstawie umowy, ich wysokość kształtuje rynek
pobierane na podstawie umowy, ich wysokość kształtuje rynek
(np. opłaty za usługi komunalne)
(np. opłaty za usługi komunalne)
b)
b)
o charakterze publicznoprawnym (cechy zbliżone do
o charakterze publicznoprawnym (cechy zbliżone do
podatków, często brak wzajemności świadczenia, trudne do
podatków, często brak wzajemności świadczenia, trudne do
określenia koszty jednostkowe, stawki ustalane jednostronnie
określenia koszty jednostkowe, stawki ustalane jednostronnie
- decyzje władz publicznych - przez państwo lub w granicach
- decyzje władz publicznych - przez państwo lub w granicach
stawek maksymalnych – przez organy stanowiące JST) – np.
stawek maksymalnych – przez organy stanowiące JST) – np.
opłaty za usługi administracyjne, za prawo korzystania z dóbr
opłaty za usługi administracyjne, za prawo korzystania z dóbr
objętych ochroną, za usługi „nietypowe”
objętych ochroną, za usługi „nietypowe”
kryterium formalne
kryterium formalne
– opłatą jest danina, która nosi
– opłatą jest danina, która nosi
taka nazwę
taka nazwę
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
13
13
Znaczenie fiskalne opłat lokalnych
Znaczenie fiskalne opłat lokalnych
(dotyczy opłat o charakterze
(dotyczy opłat o charakterze
podatkowym)
podatkowym)
jest trudne do określenia, dlatego dla
jest trudne do określenia, dlatego dla
celów statystycznych ujmuje się często
celów statystycznych ujmuje się często
łącznie z dochodami z podatków lokalnych
łącznie z dochodami z podatków lokalnych
wśród opłat lokalnych z reguły najwyższa
wśród opłat lokalnych z reguły najwyższa
wydajność fiskalna związana jest z opłatą
wydajność fiskalna związana jest z opłatą
targową
targową
w gminach górniczych najbardziej
w gminach górniczych najbardziej
wydajna fiskalnie jest opłata
wydajna fiskalnie jest opłata
eksploatacyjna
eksploatacyjna
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
14
14
Opłaty omawiane na zajęciach
Opłaty omawiane na zajęciach
targowa, miejscowa, uzdrowiskowa
targowa, miejscowa, uzdrowiskowa
skarbowa
skarbowa
eksploatacyjna
eksploatacyjna
związane z korzystaniem z majątku
związane z korzystaniem z majątku
komunalnego
komunalnego
adiacencka i planistyczna
adiacencka i planistyczna
dr Janina Kotlińska
dr Janina Kotlińska
15
15
Dziękuję!
Dziękuję!