Zaburzenia 

naczyniowe kończyn 

dolnych

Dr Wacław Pawliszyn

Małopolska Wyższa Szkoła Zawodowa w Krakowie

 

 

• Światowe statystyki podają, że na żylaki 

choruje 68 proc. kobiet i 57 proc. mężczyzn

• Jest to zjawisko o ogromnej skali i problem 

społeczny. 

• Ta choroba w znacznym stopniu jest 

uwarunkowana genetycznie 

• Żylaki występują prawie cztery razy 

częściej u kobiet niż u mężczyzn

• Dzieje się tak dlatego, że ścianki żył u 

kobiet są cieńsze i delikatniejsze na skutek 

działania hormonów żeńskich

Etiologia

 

 

Historia 

• Przez wiele stuleci ucisk był to jedynym 

znanym sposóbem postępowania, a 

pierwsze udokumentowane informacje 

na ten temat pochodzą ze starożytnego 

Egiptu, z 17 w. p.n.e. 

• W dziele „Corpus Hippocraticum” z 4 lub 

3 w. p.n.e. w rozdziale poświęconym 

chirurgii pojawił się termin 

„bandażowanie” i opisano różne sposoby 

bandażowania w zależności od 

przeznaczenia i okolicy ciała

 

 

Etiologia 

• Częste przyczyny powstawania żylaków:

• Długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej, 

bez pracy mięśni, co utrudnia odpływ krwi żylnej

• Zbyt mała aktywność fizyczna, bez uruchamiania „pompy 

mięśniowej”

• Nadwaga i otyłość
• Niewłaściwa dieta, zwłaszcza uboga w błonnik, co 

prowadzi do zaparć

• Ciąża – zwiększenie wydzielania estrogenów i 

progesteronu osłabia sprężystość ścian naczyń żylnych

• Palenie tytoniu – nikotyna zwiększa kruchość naczyń i 

zwiększa ryzyko zmian miażdżycowych

• Zbyt obcisła odzież utrudniająca krążenie krwi obwodowej

 

 

Etiologia

• Genetyczny niedorozwój zastawek żylnych, 

• Zapalne uszkodzenie (pozakrzepowe, toksyczne, 

wynikające z choroby tkanki łącznej), 

• Mechaniczne uszkodzenie zastawek wskutek 

przeciążenia, obserwowane często u ciężarowców, 

• Uszkodzenie hydrostatyczne spowodowane 

obciążeniem podczas pracy (dotyczy np. fryzjerek, 

ekspedientek) Istnieje teoria, iż przyjmowanie 

hormonów, zwłaszcza środków antykoncepcyjnych 

sprzyja żylakom, ale nikt tego jeszcze nie udowodnił

• Faktem jest natomiast związek między antykoncepcją 

hormonalną i zatorowością, ale zdarza się to nader 

rzadko i dotyczy nawet najzdrowszych żył

• Źle funkcjonujące serce, wbrew obiegowym 

wyobrażeniom, choć rzutuje na krążenie żylne, to 

nigdy bezpośrednio nie doprowadzi do powstania 

żylaków 

 

 

 

Mechaniz

m zmian

• Ścianki żył wraz z wiekiem tracą swoją 

elastyczność i sprężystość, a także grubieją

• Może ponadto dojść do uszkodzenia zastawek 

żylnych (kontrolują przepływ krwi, aby płynęła 

tylko w kierunku serca) 

• W przypadku nieprawidłowego działania zastawek 

krew spływa z powrotem do niższych odcinków żył 

zamiast przesuwać się w stronę serca i 

gromadząc się, powoduje powstanie żylaków 

 

 

Mechanizm powstawania

• Kluczowa jest tutaj rola zastawek żylnych
• W zdrowym organizmie krew płynie z układu 

powierzchownego do głębokiego, przesuwając się do 

serca

• Dzięki zastawkom niemożliwe jest krążenie w kierunku 

odwrotnym

• Zdarza się jednak, że za sprawą źle funkcjonującej 

zastawki krążenie żylne zostaje zaburzone i wskutek 

refluksu żylnego krew cofa się do żył powierzchownych

• Te cienkościenne żyły podskórne nie są przystosowane 

do zniesienia zwiększonego ciśnienia, więc stopniowo 

rozszerzają się, a ich ściany przerastają

• Proces powstawania żylaków toczy się latami

 

 

Podział wg etiologii

• żylaki pierwotne 

• żylaki wtórne 

• żylaki o rzadkiej etiologii 

 

 

Żylaki pierwotne

• Żylaki pierwotne spowodowane są występowaniem 

mniejszej ilości tkanki sprężystej w ścianach naczyń 

żylnych, co zmniejsza ich odporność na rozciąganie

• Rozszerzenie światła przyczynia się do niewydolności 

zastawek żylnych, co umożliwia cofanie się i zaleganie 

większej ilości krwi i powoduje dalsze poszerzanie 

naczynia

• Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu żylaków jest 

zastój żylny występujący podczas długiego stania 

(sprzedawcy, fryzjerzy, chirurdzy), zwiększone ciśnienie 

w żyłach na skutek utrudnionego odpływu (ciąża, 

podnoszenie ciężarów, zaparcia)

• Zapobieganie polega na noszeniu elastycznych 

pończoch, opasek, gimnastykowaniu kończyn

• Marsz i gimnastyka zapobiegają tworzeniu się żylaków 

poprzez ułatwienie odpływu krwi na skutek działania 

pompy mięśniowej

 

 

Żylaki wtórne

• Żylaki wtórne powstają na skutek 

zwiększonego przepływu krwi przez żyły 

powierzchowne kończyn dolnych 

spowodowanego niedrożnością żył głębokich

• Niedrożność jest następstwem przebytej 

zakrzepicy

• Niekiedy zwiększony przepływ może być 

spowodowany uszkodzeniem zastawek żył 

głębokich lub przeszywających 

• Żylaki o rzadkiej etiologii spowodowane 

wrodzonymi lub nabytymi przetokami tętniczo – 

żylnymi

• Zaliczany jest tutaj również zespół Klippela – 

Trenaunaya (zespół wad wrodzonych z 

przerostem kości, naczyniakami i żylakami)

 

 

Diagnostyka 

• W celu ustalenia poziomu 

niewydolności pomocne są próby 

czynnościowe Trendelenburga i 

Perthesa:

• u leżącego badanego podnosi się 

nogę tak, aby wszystkieżylaki 

opróżniły się 

• Następnie zakłada się opaskę powyżej 

kolana i poleca się wstać

• Jeśli żylaki poniżej opaski wypełniają 

się szybko, świadczy to o 

niewydolności żył łączących

• Jeśli dochodzi do powolnego 

wypełniania żylaków, a szybkość się 

zwiększa dopiero po usunięciu opaski 

– świadczy to o niewydolności 

zastawek żyły odpiszczelowej 

• Istotnym badaniem, decydującym o 

sposobie i rodzaju leczenia jest 

badanie USG (ultrasonograficzne) z 

oceną przepływów w żyłach (tzw. 

badanie dopplerowskie)

 

 

Przewlekła niewydolność 

żylna

• Przewlekła niewydolność żylna jest 

określana jako utrwalone zaburzenie odpływu 

krwi żyłami kończyn dolnych (dotyczy żył 

powierzchownych i głębokich). 

• Przewlekła niewydolność żylna najczęściej 

zaczyna się dyskretnie

• Nieleczona, może rozwinąć się w bardzo 

groźnie postępującą chorobę, doprowadzając 

do trudno gojących się owrzodzeń

• Skuteczną metodą zapobiegania tym 

następstwom jest odpowiednio wcześnie 

wdrożone prawidłowe leczenie zachowawcze 

jak i operacyjne 

 

 

Owrzodzenia 

żylne

• Owrzodzenia żylne są poważnym powikłaniem 

przewlekłej niewydolności żylnej, nieleczonych żylaków 

kończyn dolnych oraz zakrzepicy żył głębokich

• Zaniedbane lub źle leczone prowadzą do bardzo ciężkich 

powikłań (z amputacją kończyny włącznie)

• Należą do ran przewlekłych i trudno gojących się

• Kompleksowa opieka nad chorym z owrzodzeniem 

żylnym opiera się na diagnostyce układu żylnego, w tym 

badaniu Dopplera i terapii przyczynowej

• Poprzedza ona pozostałe działania lecznicze, skojarzone 

z leczeniem miejscowym za pomocą opatrunków 

aktywnych 

 

 

Usuwanie pajączków laserem

• Drobne "pajączki" naczyniowe usuwa się laserem diodowym 

stosując metodę przezskórną – transdermalną

• Zabieg laserowego usuwania "pajączków" polega na 

skierowaniu na znajdujące się pod skórą naczynie skupionej 

wiązki światła lasera

• Światło lasera przechodzi przez skórę zamykając uszkodzone 

naczynie krwionośne

• Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych. Czas 

trwania zabiegu uzależniony jest od rozległości zmian

• Przed zabiegiem wykonuje się badanie usg (dopplerowskie) w 

celu oceny wydolności zastawek w ujściach żył 

odpiszczelowych 

• Po zabiegu wykonanym laserem w miejscu naświetlania na 

skórze mogą pozostawać drobne punkciki w postaci 

strupków, które po dwóch tygodniach zanikają

• Zdarza się, że po zabiegu usuwania "pajączków" laserem 

zakłada się pacjentowi opatrunek uciskowy

 

 

Metoda 

Celon

• Bipolar Radiofrequency Induced 

Thermotherapy (RFITT) zwana także 

metodą Celon to najbardziej 

zaawansowana technologicznie 

z małoinwazyjnych metod leczenia 

żylaków

• Istotą metody jest 

wewnątrznaczyniowe obkurczenie, a 

optymalnie zamknięcie niewydolnej 

żyły falami radiowymi o 

odpowiedniej częstotliwości

• W trakcie zabiegu metodą Celon do 

żyły wprowadzany jest specjalny 

aplikator, który wytwarza fale 

radiowe o odpowiedniej 

częstotliwości

• Fale powodują rozgrzanie ścian 

zniszczonej żyły, co z kolei prowadzi 

do ich obkurczenia i zamknięcia się 

naczynia. Gdy żyła osiągnie 

optymalną temperaturę urządzenie 

samoczynnie rozłącza się. 

 

 

Metoda Celon

• Metoda Bipolar Radiofrequency Induced 

Thermotherapy może być stosowana w każdym wieku i 

w każdym stopniu niewydolności żylnej 

• Zaletą metody Celon jest krótki czas zabiegu od 15 do 

30 min (zabieg wykonany laserem trwa od 45 do 60 

min), a także mniejsza bolesność oraz mniejsza 

możliwość powstawania przebarwień skórnych

• Zalety operacji żylaków metodą Bipolar 

Radiofrequency Induced Thermotherapy: 

• miejscowe znieczulenie 

• wysoka skuteczność (95-97%) 

• brak nacięć, blizn 

• zabieg bez hospitalizacji 

• znacznie mniejsze ryzyko powikłań 

• szybki powrót do normalnych zajęć (zwykle kilka dni) 

• brak dużych krwiaków pooperacyjnych 

• mniejsza ilość przebarwień skórnych 

• możliwość operacji żył położonych blisko pod 

powierzchnią skóry

 

 

Skleroterapia

• Skleroterapia polega na podaniu do światła 

żyły środka obliterującego, który powoduje 

jej zamknięcie 

• Metoda piankowej obliteracji Tessariego 

polega na wstrzyknięciu do żyły leku w 

postaci specjalnie spreparowanej pianki

• Taka postać leku powoduje, że nie rozpływa 

się on w żyle i lepiej przylega do ścian 

naczyń działając tylko na wybrane żyły

• Metodą tą można leczyć także większe żylaki 

 

 

Skleroterapia

• Skleroterapia przy użyciu oświetlacza 

naczyniowego VEINLITE polega na oświetleniu 

skóry specjalnym źródłem światła

• Emitowane światło umożliwia zlokalizowanie 

niewidocznych podczas badania USG drobnych 

naczyń zasilających tzw. "pajączków" i sieci 

naczynek widocznych na nogach na głębokości 

do 1 cm

• Zamknięcie naczynia zasilającego powoduje 

także zamknięcie drobnej sieci naczyń żylnych 

bez konieczności bezpośredniego podania leku

• Pozwala to na zmniejszenie ewentualnych 

przebarwień, które mogą pozostać po zabiegu 

i w znaczący sposób poprawia jakość zabiegu 

 

 

• W metodzie tradycyjnej żylaki usuwa się 

poprzez dość liczne nacięcia skóry

• W przypadku żylaków leżących w dorzeczu żył 

odpiszczelowych i odstrzałkowych często 

usuwa się je w całości (lub częściowo wraz z 

bocznicami), szczególnie wtedy, gdy 

zmienione są żylakowato, a ich zastawki 

spływowe są niewydolne

• W niektórych przypadkach konieczne jest 

wykonanie tzw. strippingu, czyli nacięcia w 

pachwinie i wyrwania całej żyły odpiszczelowej

• Zabieg kończy się założeniem szwów skórnych 

lub specjalnych plastrów zastępujących szwy 

na mikro-nacięciach

Metoda tradycyjna

 

 

Metoda laserowa

• Laserem można operować 

żylaki w każdym stopniu 

niewydolności żylnej

• Laserowe operacje 

wykonywane są w znieczuleniu 

miejscowym, pacjent 

bezpośrednio po zabiegu 

wychodzi do domu 

• Metodą laserową po raz 

pierwszy zoperowano w 2002 

roku w Stanach Zjednoczonych

• Z uwagi na małą inwazyjność 

zabiegu, wysoką skuteczność i 

duży komfort pacjenta zabiegi 

te stały się dość popularne

 

 

Metoda laserowa - zalety

• mniejsze ryzyko powikłań niż w metodzie tradycyjnej, 

• wyższa skuteczność (93-98%) w stosunku do metody 

tradycyjnej (strippingu), 

• krótki czas operacji, zwykle 45-60 minut (ok. 2 godz. 

metodą tradycyjną), 

• zabieg całkowicie ambulatoryjny wykonywany w 

warunkach sali operacyjnej, 

• miejscowe znieczulenie, 

• brak krwiaków tworzących się po zabiegu usunięcia 

żyły w metodzie tradycyjnej, 

• niewielki uraz pooperacyjny - małe nacięcie pod 

kolanem lub nakłucie żyły, 

• zabieg bez hospitalizacji, 

• szybka rekonwalescencja pozwalająca wrócić do 

pracy nawet po 1-2 dniach 

 

 

Mikroskleroterapia 

• Zabieg mikroskleroterapii polega na podaniu do 

światła naczynia środka obliterującego powodującego 

zamykanie i zanikanie zmian 

• Wstrzyknięcia przeprowadzane są za pomocą bardzo 

cienkich igieł insulinowych

• Uzyskanie dobrego wyniku wymaga czasami 

powtórzenia zabiegu

• Zabieg mikroskleroterapii wykonywany jest w 

warunkach ambulatoryjnych i trwa na ogół 20-30 

minut

• Przed zabiegiem wykonuje się badanie dopplerowskie 

w celu oceny wydolności zastawek w ujściach żył 

odpiszczelowych

• Po zabiegu skleroterapii mogą wystąpić przebarwienia 

skóry nad naczyniem

• Przebarwienia te ustępują samoistnie do sześciu 

miesięcy po zabiegu 

 

 

Profilaktyka codzienna

• Należy unikać zakładania nogi na nogę, bo zwiększa to ciśnienie 

krwi w kończynach

• Siedząc lub stojąc trzeba często zmieniać pozycję

• W przypadkach długiego stania na przemian ćwiczymy: zginanie 

jednej nogi w kolanie, stawanie na palcach, ruszanie stopami

• Co najmniej 10 minut dziennie należy leżeć z nogami uniesionymi 

na wysokość minimum 15 cm powyżej poziomu serca

• Regularnie ćwiczyć i być aktywnym ruchowo, ruch pobudza 

krążenie krwi. Bardzo korzystne jest pływanie, które nie obciąża 

nóg

• Unikać obcisłych ubrań, zwłaszcza rzeczy obciskających talię i nogi. 

W przypadku kobiet nie należy nosić butów na wysokich obcasach

• Należy unikaj nadwagi, bo otyłość sprzyja powstawaniu żylaków

• Nie używać gorącego wosku do depilacji nóg

• Schładzanie nóg letnią wodą poprawia krążenie krwi. Chłodny 

prysznic codziennie rano i wieczorem jest bardzo wskazany, przy 

czym schładzanie zawsze zaczynamy od stóp i przenosimy w górę

• Nie zaleca się gorących kąpieli i sauny

 

 

Podsumowanie

 

• Żylaki to problem 68 % kobiet i 57 % mężczyzn 

• Większą liczbę żylaków u kobiet tłumaczy się 

faktem, że ścianki żył u kobiet są cieńsze i 

delikatniejsze na skutek działania hormonów 

żeńskich

• Najczęstsze przyczyny żylaków, to: długotrwałe 

przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej, zbyt 

mała aktywność fizyczna (brak „pompy 

mięśniowej”), nadwaga i otyłość, niewłaściwa 

dieta, zwłaszcza uboga w błonnik, co prowadzi do 

zaparć