Wakcynologia – wybrane zagadnienia

Wakcynologia – wybrane

zagadnienia

Ewa Duszczyk

Klinika Chorób Zakaźnych

Wieku Dziecięcego AM w

Warszawie

Co chcę Państwu przekazać

• Uodpornienie bierne i czynne
• Podstawy prawne szczepień
• Wpływ szczepień na sytuację

epidemiologiczną chorób zakaźnych

• Zmiany w PSO
• Szczepienia w ciąży
• Nowe szczepionki

Informacje WHO

• Co minutę z powodu komplikacji podczas

ciąży i porodu umiera matka. To oznacza,

że każdego dnia 1400 matek a co roku pół

miliona (WHO 2004). Wiele milionów

więcej cierpi z powodu

niepełnosprawności.

• Co minutę umiera 20 dzieci poniżej 5

r.ż. Każdego dnia 30 000 a w ciągu

roku 10,6 miliona.

Jak zapobiegać zakażeniom

• Unieszkodliwić źródło zakażenia

• Przeciąć drogi zakażenia

• Uodpornić populację wrażliwą na

zakażenie

Odporność przeciw zakaźna

• BIERNA

- przeciwciała

matczyne

- preparaty

immunoglobulin

• CZYNNA

- po zakażeniu

naturalnym

- poszczepienna

Po co szczepimy.

Szczepienie

Odpowiedź serologiczna

Skuteczność

ochronna

Antygeny

szczepionki

Produkcja

przeciwciał

Produkcja

przeciwciał

Ochrona przed

zachorowaniem

Program Szczepień

Ochronnych

• Polski kalendarz szczepień powstawał

w latach 1955-1963

• Dotychczas szczepiono przeciwko

gruźlicy i ospie prawdziwej

• Wprowadzono wówczas

obowiązkowe, masowe szczepienie
przeciwko błonicy, tężcowi i
krztuścowi oraz poliomyelitis

Program szczepień

ochronnych

• Ustawa o chorobach zakaźnych i

zakażeniach

• Program szczepień ochronnych -

ustawa

• Cudzoziemcy przebywający dłużej niż

3 miesiące – obowiązek szczepień.

• Kalendarz szczepień ukazuje się jako

ustawa, a zmiany jako załącznik GIS

Szczepienia a sytuacja

epidemiologiczna

• Czy szczepić przeciwko błonicy ?
• Jaka jest sytuacja krztuśca ?
• Ile jest przypadków odry ?
• Sytuacja epidemiologiczna świnki
• Biegunki zakaźne

Błonica w Polsce

• Rok 1952 -

40562 zachorowań,

782

zgony

• Rok 1955 - wprowadzenie szczepień
• Rok 1960 - 6356 zachorowań
• Rok 1970 - 22 zachorowania
• Rok 1993 - 10 zachorowań
• Rok 2000 - 1 zachorowanie
• Rok 2002 - 2005 brak zachorowań

Sytuacja epidemiologiczna

• Brak zachorowań na błonicę
• Nadal zła sytuacja epidemiologiczna

świnki

• Zachorowania na krztusiec dzieci

starszych i młodzieży

Odra

• rok zachorowania zapadalność zgony

•

1960-64 124492 406 255

•

1985 35680 95,9 5

•

1990 56471 148,1 12

•

1994 864 3,7 -

•

1998 2285 5.8

•

2001 132 0,34

•

2003 48 0,13

•

2004 11

•

2006 do 15.10. 117

Szczepionki

ŻYWE:

• wirusowe
OPV, przeciw odrze,

śwince, ospie
wietrznej, różyczce,
żółtej gorączce,
rotawirusom

• bakteryjne
BCG

NIEŻYWE:

• wirusowe
IPV, przeciw wzw B,

wzw A, grypie, k.z.m

• bakteryjne
DTP, DT, Td, Te, D,

TyTe, przeciw Hib,
cholerze,
pneumokokom,
meningokokom

W skład szczepionki

wchodzą

• żywe bakterie
• żywe wirusy
• inaktywowane

bakterie

• inaktywowane wirusy
• anatoksyny
• polisacharydy
• białka błony

komórkowej

• substancje

rozpuszczające

• środki

konserwujące

• adjuwanty
• nośniki białkowe

Składniki szczepionek

• Adjuwanty: głównie wodorotlenek glinu,

fosforan glinu

• Konserwanty: tiomersal, fenol,
2-fenoxyetanol
• Stabilizatory: sacharoza, chlorek

magnezu,żelatyna,

• Antybiotyki: neomycyna, gentamycyna,

polimyksyna B

Inne składniki

• Hodowla na zarodkach kurzych:

szczepionki przeciwko grypie, odrze,
śwince, żółtej gorączce

• Żelatyna
• Ludzka albumina

Program szczepień ochronnych w

Polsce

• Szczepienia obowiązkowe

• Szczepienia w grupach ryzyka

• Szczepienia zalecane

• Informacje uzupełniające

Szczepienia obowiązkowe

przeciwko:

• gruźlicy
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu

• błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTPw i

DTPa)

• poliomyelitis - IPV i OPV
• odrze, śwince, różyczce

Kalendarz szczepień

obowiązkowych

W ciągu 24 godzin

po urodzeniu

BCG i WZW B

2 miesiąc życia

DTPw i WZW B

Przełom 3 i 4

miesiąca życia

DTPw i IPV

5 miesiąc życia

DTPw i IPV

Przełom 6 i 7

miesiąca życia

WZW B

12 miesiąc życia

Ocena dokumentacji

Kalendarz szczepień

obowiązkowych

13-14 miesiąc życia odra,różyczka i

świnka

16-18 miesiąc życia DTPw, IPV

6 rok życia

DTPa, OPV

10 rok życia

odra, różyczka i

świnka

11,12,13 rok życia

Uzupełnienie

szczepień MMR u

dziewcząt

Kalendarz szczepień

obowiązkowych

14 rok życia

WZW B*, Td

19 rok życia

Do końca 19 roku

życia

Uzupełnianie

brakujących

szczepień

Szczepienia w grupach ryzyka

przeciwko:

• gruźlicy
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
• durowi brzusznemu
• błonicy, tężcowi
• wściekliźnie
• Hib*

Szczepienia ochronne

• Minimum – szczepienia obowiązkowe
• Optimum – szczepienia obowiązkowe

oraz szczepienia zalecane przez
Głównego Inspektora Sanitarnego

• Obowiązek informowania o

szczepieniach zalecanych

Szczepienia zalecane przeciwko

• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B

• wirusowemu zapaleniu wątroby typu A
• odrze, śwince, różyczce*
• grypie

• Haemophilus influenzae typu b

Szczepienia zalecane przeciwko

• kleszczowemu zapaleniu mózgu
• błonicy, tężcowi
• żółtej gorączce
• ospie wietrznej
• zakażeniom wywołanym przez

Streptococcus pneumoniae*

• zakażeniom wywołanym przez Neisseria

meningitidis gr. A i C*

• wściekliźnie*

Ryzyko zakażenia HBV

• Wysoka zakaźność HBV
• Szerzy się drogą krwi i naruszenia

ciągłości tkanek

• Do zakażenia wystarczy 0,0004 ml

krwi

Zalecenia CDC

Nie zaleca się podawania

dawek przypominających

szczepionki przeciwko wzw B*

Zakażenia Hib w Polsce

• W latach 2001-2002 Hib był

odpowiedzialny za 40 % bzomr

• 5-18 przypadków zapalenia nagłośni

na 100 000 dzieci poniżej 5 lat

• W 1998 roku nosicielstwo u dzieci

przedszkolnych wynosiło 16-40%

WZW A - zagrożenie

• zachorowanie na WZW A osoby zatrudnionej

przy produkcji i dystrybucji żywności lub

• zachorowanie na WZW A osoby zatrudnionej

przy przygotowywaniu posiłków - może

okazać się przyczyną epidemii o mniejszym

lub większym zasięgu

Magdzik W. w „Choroby zakaźne i pasożytnicze –

epidemiologia i profilaktyka” 2004 r.

WZW A jako ryzyko podróży

• Zagrożenie jest 100 razy większe niż

ryzyko zachorowania na dur brzuszny

• i 1000 razy większe niż na cholerę

• Luksusowy hotel nie jest gwarancją

bezpieczeństwa zdrowia

Czynniki ryzyka zakażeń

pneumokokowych

• Wiek < 2 lat i > 65 lat
• Brak śledziony,niedobory immunoglobulin,

zakażenie HIV, zakażenia wirusowe,
choroby przewlekłe

• Czynniki środowiskowe: kontakt z

rodzeństwem, przebywanie w żłobkach,
przedszkolach ( wysoki stopień
nosicielstwa)

• Oporność na antybiotyki

Inwazyjna choroba

pneumokokowa: zgony

Inwazyjna choroba

pneumokokowa: zgony

< 1

2–4

5–17

18–34 35–49 50–64

> 65

só

wiek (w latach)

Dostępne pod adresem: http://www.cdc.gov/ncidod/dbmd/abcs od

stycznia 2000.

Autopsja ujawnia ropne zapalenie opon mózgowych pod uchyloną
oponą twardą.
Zdjęcie: CDC/Dr Edwin P. Ewing, Jr.

Pneumokokowe zapalenie

opon mózgowych

Pneumokokowe zapalenie

opon mózgowych

WIRUS GRYPY

ortomyksowirus, o

=80-120 nm

(„kasztan z wystającymi kolcami”)

Objawy przeziębienia i

grypy

objawy

przeziębienie

grypa

gorączka

rzadko

objaw

wiodący

ból głowy

rzadko

dominujący

ogólne

rozbicie

mierne

zwykle,

czasami

ciężkie

osłabienie

mierne

może trwać

2-3 tygodnie

Objawy przeziębienia i

grypy

objawy

przeziębienie

grypa

wyczerpanie

nigdy

wiodący

kichanie

zwykle

czasami

ból w klatce

piersiowej,

kaszel

czasami

zwykle

ból gardła

zwykle

czasami

powikłania

nie ma

częste,

poważne

Zdjęcie błony śluzowej dróg

oddechowych (fretki) z nabłonkiem

migawkowym przed i po zakażeniu

wirusem grypy

Szczepienia przeciwko grypie -

wskazania

Epidemiologiczne:

• personel medyczny
• nauczyciele,

przedszkolanki

• pracownicy handlu

i transportu

• wojsko, policja,

kolej

Kliniczne:

• osoby po 50 rż.
• dorośli i dzieci z

przewlekłymi

chorobami układu

krążenia i

oddechowego,

chorobami

metabolicznymi

• zdrowe dzieci od 6 do

59 miesiąca życia.

Wpływ szczepień dzieci na

zachorowania dorosłych

• Obowiązkowe szczepienia dzieci w

wieku szkolnym (50-80%)

spowodowały spadek zgonów w

populacji ludzi starszych.

• Tecumseh szczepienie 85% dzieci w

wieku szkolnym zmniejszyło o 1/3

zachorowania dorosłych.

1. Inouye S et al. N Engl J Med. 2001,344 (25),1946
2. Monto AS et al. J Infec Dis 1970,122,16-25

Inne szczepionki przeciwko

grypie

• W czerwcu 2003 r. Została

zarejestrowana przez FDA żywa,
atenuowana szczepionka LAIV (live
attenuated influenza vaccine )

• Do stosowania u osób zdrowych w wieku 5-

49 lat

• W Polsce nie jest zarejestrowana

CDC, Control and Prevention of Influenza. Recommendations

of the ACIP. MMRW, 2004;53:1-40

Choroby przenoszone przez

kleszcze

• Szczepionka tylko

przeciwko k z m

• 339 przypadków w

2003 roku

• Schemat podstawowy

• Schemat

przyspieszony 0,14 dni

i 12 miesięcy

• Dawka

przypominająca po 3

latach, po 5 latach

• Dawka pediatryczna !

Ospa wietrzna w Polsce

• Rejestruje się od

100 do 200 tysięcy
zachorowań

• Czy to wszystkie

przypadki ?

• 750-1200

hospitalizacji

• Zgony ?

Wskazania do stosowania

szczepionki przeciwko ospie

wietrznej

– osoby zdrowe od 9 miesiąca życia
– WHO zaleca szczepienia dzieci w 13-14 m. życia

oraz dzieci starszych, młodzieży i dorosłych*

– osoby z otoczenia chorych ze zmniejszoną

odpornością

– pacjenci z grup wysokiego ryzyka
– pacjenci ze schorzeniami przewlekłymi
– pracownicy ochrony zdrowia i oświaty, którzy nie

chorowali na ospę wietrzną i nie byli szczepieni

Szczepienia przeciwko zakażeniom

wywołanym przez Neisseria meningitidis.

• Grupy ryzyka: dzieci

do 4 lat oraz młodzież

w wieku 15-20 lat

• Nie ma szczepionki

przeciwko typowi B

• Szczepionka przeciwko

typowi C,

koniugowana

• Niemowlęta 2 dawki,

pozostali 1 dawka

Szczepienia a ciąża

Przed zajściem w ciążę zalecane są

szczepienia przeciwko

• różyczce
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
• grypie
• ospie wietrznej
• śwince
• tężcowi

Czy można szczepić ciężarną ?

• Przeciwwskazane szczepienie żywymi

szczepionkami*

• Dopuszcza się immunizację szczepionkami

nieżywymi np. przeciwko grypie, wzw B,

tężcowi, wściekliźnie

• *Przypadkowe zaszczepienie ciężarnej

żywą szczepionką nie jest wskazaniem do

usunięcia ciąży.

Szczepienia dla podróżujących

PRZECIWKO:
• wzwA i wzw B
• Tężcowi, błonicy
• Durowi brzusznemu
• Żółtej gorączce
• Poliomyelitis
• Meningokokom
• Cholerze*
• Kleszczowe zom
Profilaktyka zimnicy !

Jednoczesne stosowanie kilku

szczepionek

• BCG
• DTP
• OPV lub IPV
• MMR
• Ospie wietrznej
• Żółtej gorączce
• WZW B
• Hib
• WZW A

Czy stosowanie

szczepionek skojarzonych

nie spowoduje

„przeciążenia” układu

immunologicznego ?

Przeprowadzone badania wykazały, że

układ immunologiczny człowieka
może odpowiedzieć na ponad 10
milionów antygenów.

Hasley. Pediatr. Infect. Dis. J. 2001

Szczepionki skojarzone stosowane od

wielu lat

• Poliwalentne

: przeciwko błonicy,

tężcowi, krztuścowi oraz przeciwko
odrze, śwince i różyczce

• Poliserotypowe

przeciwko grypie,

poliomyelitis, pneumokokom,
meningokokom

Szczepionki multi-skojarzone

• Infanrix+IPV+Hib

(GSK)

• Infanrix Hexa

(DTPa+IPV+HB+Hib)

GSK

• Hexavac

(DTPa+IPV+HB+Hib) Sanofi-

Pasteur

• Pentaxim

(DTPa+IPV+Hib) Sanofi

Pasteur

Szczepionki skojarzone

• Można stosować w miejsce

szczepionek kalendarzowych

• Schemat zgodny z zaleceniami

producenta szczepionki

• Dodatkowe dawki szczepionki IPV i

HBV są akceptowane

Niepożądane odczyny

poszczepienne

Definicja:

„Jest to medyczny objaw czasowo

związany ze szczepieniem, który
może być spowodowany wieloma
przyczynami”.

• Odczyny miejscowe i ogólne

Reaktogenność szczepionek

pełnokomórkowych

Odczyny poszczepienne (NOP)

występują często:

• odczyny miejscowe   1 na 2-10 dawek
• gorączka i niepokój   1 na 2-10 dawek
• przewlekły płacz     < 1 na 100 dawek
• Zespół HH              < 1 na 1000-2000

dawek

Nowe wyzwania – nowe

szczepionki

• Szczepionki przeciwko zakażeniom

rotawirusowym

• Szczepionki przeciwko HPV
• Szczepionka MMRV
• Szczepionka przeciwko krztuścowi

dla dorosłych

• Nowe szczepionki przeciwko grypie

Trochę historii

• 1929 Zaorsky – fever, vomiting,

stools loose

• 1973 Bishop – rotawirus, wirus

„kołowy”

• Duża zmienność serotypowa

Zakażenie rotawirusowe

• Nie tylko wymioty i biegunka
• Toksyna NSP-4
• Encefalopatia rotawirusowa:

gorączka, drgawki, zaburzenia
świadomości, wirus w płynie
mózgowo-rdzeniowym.

• 40%  AspAt lub AlAt

Parashar et al, Emerg Infect Dis 2003 9(5) 565–572

Zdarzenie

Ryzyko poszczególnego

zdarzenia

25 mln wizyt w

przychodni

111 mln

przypadków „w

domu”

1 : 293

1 : 65

440,000

zgonów

2 mln wizyt w szpitalu

1 : 5

1 : 1

Zakażenia rotawirusowe na świecie

Soriano-Gabarro M, Mrukowicz J. et al.Pediat Infect DisJ
2006;25: S7-S11

Zdarzenie

Ryzyko poszczególnego

zdarzenia

52000 wizyt w przychodni

207.500

przypadków „w

domu”

1 :4000

1 :54

87 zgonów

6500 hospitalizacji

1 : 7

1 : 1

Zakażenia rotawirusowe w Polsce

Szczepionki przeciwko zakażeniom

rotawirusowym

• Rotarix
• Antygeny wirusa

ludzkiego

• Podawana w 2

dawkach

• Zarejestrowana w UE

dnia 21.02.2006 r.

• Podawana dzieciom

od 6 do 24 tygodnia
życia

• RotaTeq
• Wirus bydlęcy i

białka strukturalne
ludzkiego wirionu

• Podawana w 3

dawkach

HPV

• Rodzaj Papilloma,

rodzina Papovaviride

• Genom- podwójna nić

DNA

• Nukleokapsyd-

charakterystyczna

budowa 72 kapsomery

o budowie

pentamerycznej

Epidemiologia

• Znanych ponad 100 typów wirusa

• 30 typów związanych z zakażeniami

drogą płciową

• Najczęściej wśród młodych dorosłych (18-

28)

• Nosicielstwo- 20- 40% populacji

• HPV-

16, 18, 6,11

30, 45 - zmiany
okolicy
urogenitalnej
(kłykciny
kończyste, płaskie,
olbrzymie)

Typy onkogenne

• Typy niskiego ryzyka: 6, 11, 40, 42

• Typy wysokiego ryzyka: 16, 18, 28,

31, 35

Epidemiologia a aprobata

szczepień

Szwecja

Anglia i Walia

Ruchy proszczepionkowe

• Domaganie się dawek

przypominających szczepionki
przeciwko wzw B

• Przywiązanie społeczeństwa do

szczepień przeciwko gruźlicy.

Podsumowanie

• Szczepienia są najlepszą,

sprawdzoną metodą w profilaktyce
chorób zakaźnych.

• Zmieniają sytuację epidemiologiczną

chorób zakaźnych.

• Szczepionki skojarzone są

koniecznością w nowoczesnej
profilaktyce.

Document Outline