Broń biologiczna, broń B - rodzaj
,
w której ładunkiem bojowym są
(np. laseczki
)
lub
(np. wirus
).
Zwyczajowo zalicza się także do broni
biologicznej broń opartą o
pochodzenia biologicznego (np.
,
).
Broń biologiczna może znaleźć zastosowanie podczas ataku na pojedyncze osoby,
oddziały wojska, a także ludność cywilną.
Celem ataku biologicznego mogą być także jednorodne
roślinne lub hodowle zwierząt gospodarskich (
).
Ospa prawdziwa, inaczej czarna ospa (
Variola vera)
wirusowa
o ostrym przebiegu
wywoływana przez jedną z dwóch odmian wirusa ospy prawdziwej
(Variola minor lub Variola maior)
. Okres inkubacji: 7–17 dni,
średnio 12–14 dni.
Chorobę cechuje bardzo duża
: u osób szczepionych – 7-10%,
a u nieszczepionych średnio 30%
(istnieją postacie choroby o śmiertelności do 98%).
Patogen, czynnik chorobotwórczy – ciało obce,
twór biologiczny czy
wywołujący
u danego organizmu.
Wyróżnia się następujące typy patogenów:
ożywione (
,
, "
")
Psychiczne [
]
Nieożywione [
]:
chemiczne (
żrące, toksyczne),
niedobory pokarmowe.
fizyczne (
,
, silne
mechaniczne).
Potwierdzenia, czy dany czynnik jest patogenem dla określonego
,
dokonuje się usiłując spełnić
.
Zazwyczaj pojęcie to odnosi się do czynników biologicznych.
Klasyfikacja patogenów
Ze względu na znaczenie jako potencjalnego środka broni biologicznej
wyróżnia się trzy główne (wg
) grupy oznaczone kolejno literami alfabetu:
A - patogeny o wysokiej zjadliwości i śmiertelności, łatwe do utrzymania w
środowisku, których przydatność, jako "wojskowych" postaci została
sprawdzona w przeszłości (np. laseczki i
wąglika).
B - patogeny o stosunkowo niskiej zjadliwości i śmiertelności, średnio
trudne do utrzymania w środowisku (np.
).
C - patogeny, których użyteczność jako broń biologiczna obecnie jest
niewielka (np.
).
Czasem dodatkowo wymienia się grupę D, na którą składają się patogeny,
które prawdopodobnie nigdy nie zostaną wykorzystane jako broń biologiczna
(np.
- łatwy do rozpoznania przez
występowanie,
Mikroorganizm -
obserwowany dopiero pod mikroskopem.
Pojęcie to nie jest zbyt precyzyjne, lecz z pewnością mikroorganizmami
są
,
,
i niektóre
, ale nie jest jasne czy termin ten można
stosować do bardzo małych przedstawicieli różnych grup zwierząt,
takich jak np.
, wrotki,
,
,
itd.
Dawniej do tej grupy zaliczano także
,
lecz obecnie są one klasyfikowane poza grupą organizmów żywych.
Toksyny (jady) -
Toksyny wydzielane przez
do środowiska zewnętrznego
noszą nazwę
(wśród nich
wywołujące zatrucia pokarmowe),
natomiast toksyny występujące w błonie zewnętrznej
to
.
Wśród toksyn wyróżnia się grupy ze względu na kierunek działania, np.:
(nadwrażliwość skóry na promienie słoneczne)
Przykłady toksyn
(jad pszczeli)
(jad kiełbasiany)
wytwarzane przez
Jad kiełbasiany– bakteryjna
wytwarzana przez bezwzględnie
oraz nielicznych innych przedstawicieli
tego rodzaju. Chemicznie jest to mieszanina kilku różnych
Rozróżnia się kilka rodzajów tej
, oznaczanych kolejnymi literami
alfabetu od A do G, z czego największe znaczenie dla człowieka mają typy: A, B i E,
a w weterynarii C i D.
Do wytwarzania tej toksyny dochodzi głównie w glebie,
osadzie dna morskiego i niewłaściwie wytwarzanych i przechowywanych
mięsnych, rybnych i jarzynowych. Spożycie zakażonej żywności prowadzi do
. Toksyna ta jest jedną z najsilniejszych znanych
.
dla człowieka oceniana jest na ok.:
1,3–2 ng /kg,
10–13 ng /kg,
1 μg /kg, doustnie
Botulina wrażliwa jest na wysoką temperaturę i zasolenie podłoża.
Zbudowana jest z dwóch łańcuchów
: lekkiego,
o
ok. 50
oraz ciężkiego, o masie cząsteczkowej ok.
100 kDa, połączonych
.
Rycyna – jedna z najbardziej
pochodzenia roślinnego,
otrzymywana z
(Ricinus communis, rodzina
).
Wszystkie części rośliny zawierają rycynę, ale największe stężenie (od 1 do 5%)
jest w
. Jako substancja białkowa z grupy
nie miesza się z
,
co umożliwia produkcję nieszkodliwego dla ludzi
,
(który nie zawiera rycyny).
Jako pierwszy niezwykłe właściwości biologiczne rycyny zauważył w
; była to pierwsza z wykrytych lektyn (
),
tj. białek łączących się
z receptorami cukrowymi na
błonach komórkowych. Rycyna powoduje gwałtowne wymioty i
silne przekrwienie narządów
i
spowodowane
(zlepianiem)
do
.
Dawka śmiertelna (LD 50) dla człowieka wynosi w
postaci
ok. 3 μg na 1 kg masy ciała, a
nawet ok. 0,1 μg/kg,
zatem toksyczność tej trucizny jest bardzo wysoka, porównywalna z
.
Jednocześnie zauważono, że wrażliwość różnych gatunków zwierząt na rycynę
jest bardzo zróżnicowana, nawet ponad stukrotna w przeliczeniu na masę ciała.
Cechy broni B
Broń B charakteryzuje się:
stosunkowo niewielkimi kosztami produkcji
Duża część drobnoustrojów potencjalnie użytecznych w broni
biologicznej wywołuje choroby wśród zwierząt
(
dużą skutecznością
Drobnoustroje i toksyny są w szczególny sposób preparowane
(np. przez
), aby zwiększyć zdolności do przetrwania
w środowisku,
słabą wykrywalnością w początkowym etapie
Jako potencjalny ładunek biologiczny mogą zostać wykorzystane patogeny,
które wywołują niezwykle rzadkie choroby (np. wirus ospy prawdziwej,
której ostatni przypadek pojawił się w
).
Dodatkową trudnością jest brak "zapowiedzi" zachorowań wśród
ludzi opartych na raportach epidemiologicznych dotyczących zwierząt
(w przypadku
).
Broń B może być rozprzestrzeniania nietypowymi środkami (np.
).
-
i
-zrzucane z samolotów pakiety (np. pudełka), przesyłane pocztą listy
-rozpylania
z powietrza
-
wody, żywności i każda inna działalność
Wystąpienie ataku bronią biologiczną można podejrzewać w wypadku:
- pojawienia się dymu, mgły, kurzu po przelocie samolotu
- wybuchów "cichych"
-występowania wielu zgonów i zachorowań o podobnych objawach,
a nieznanej
- masowego pomoru zwierząt gospodarskich (np.
)
- ciężkiego przebiegu chorób
- słabej odpowiedzi lub braku odpowiedzi na rutynowe
- wystąpienia chorób niezwykle rzadkich lub całkowicie
-wystąpienia chorób o nietypowych cechach lub w
(co wskazuje na modyfikacje genetyczne)
Broń B może mieć duże znaczenie jako środek dezorganizacji
służb publicznych (nawet w krajach znacznie oddalonych od
miejsca ataku) i wywoływania
wśród ludności.
Biologiczny
opiera się nie tylko
na zabijaniu roślin i zwierząt hodowlanych, ale także na
osłabieniu gospodarki przez wywołanie strachu przed
określoną grupą produktów żywnościowych, na której
produkcji skupia się dane państwo. W tym celu potencjalnie
mogą być wykorzystane
Historia
Broń biologiczna była używana już w
. Znane są przykłady
powszechnego zatruwania
biologicznego oraz podrzucania jadowitych
(praktyka
), a w
podrzucania
nieprzyjaciołom. W rozumieniu ścisłym definicji broni B, pomijającej
jady, typowym przykładem z tego okresu będzie polityka
, który porzucał w czasie wycofywania się z
pól bitewnych zwłoki koni i żołnierzy zmarłych na
.
W okresie
najbardziej znany jest przykład użycia broni
Kaffa
) w
(katapultowane były na teren twierdzy
). Zastanawiająca pozostaje droga szerzenia
się tej choroby wśród mieszkańców, ponieważ dżuma, jak wiemy
obecnie, roznosi się drogą kropelkową i przez
(pchły
zazwyczaj opuszczają żywiciela zaraz po śmierci). W
Hiszpanie
skazili
w
.
Okres największego rozwoju broni biologicznej przypada na okres
(największe mocarstwa broni biologicznej:
,
) i okres powojenny (przede
, w którym próbowano np. wykorzystać
).
W
, po wojnie w Zatoce Perskiej, oficjalnie poinformowano o
zasobach broni B państwa irackiego
.
Wykrywanie broni biologicznej
LRBSDS (Long Range Biological Standoff Detection System) - pozwala
na wykrycie chmury areozolu w promieniu 30 km
JBSDS (The Joint Biological Standoff Detection System) -
unowocześniona, w pełni automatyczna wersja LRBSDS, rozróżnia
areozole biologiczne od niebiologicznych, oraz pozwala na
monitorowanie ruchu chmury
IBADS (The Interim Biological Agent Detection System) - umożliwia
wstępną identyfikację patogenów na podstawie testów
immunochromatograficznych
JPS (The Joint Portal Shields) - wysoce zautomatyzowany system
detekcji, również wykorzystujący testy immunochromatograficzne,
całość sterowana przez centralny komputer
JBPDS (The Joint Biological Point Detection System) - wykrywa
obecność cząstek biologicznych w ciągu 60 sekund, i pozwala na
identyfikację dziesięciu patogenów w przeciągu 20 minut
FLAPS (Fluorescence Aerodynamic Particle Sizer) - prócz szybkiej
detekcji wysyła informację do centrów dowodzenia
Konwencje o zakazie używania broni
biologicznej
Podstawowym dokumentem jest, ratyfikowany przez
125 państw-stron świata, Protokół Genewski z 1925
dotyczący stosowania broni chemicznej i biologicznej
(w tamtych czasach zwanej bronią bakteriologiczną)
wraz z uaktualnieniami. Konwencja ta dopuszczała
pierwotnie jednak produkcję, prowadzenie badań i
składowanie tego typu broni - aktualnie jest to
zabronione.
Obecnie - od zmiany z 1999 dołączonej do Konwencji
jako załącznik - jako patogeny, które mogą być
wykorzystane, jako broń B wymienia się patogeny
ludzi, zwierząt i roślin.
