Budowa przewodu
pokarmowego
Budowa przewodu
pokarmowego
• Układ pokarmowy człowieka: a)
i wpust, b) trzon żołądka,
c)
, d) odźwiernik żołądka,
e)
, f) jelito czcze,
, i)
, j)
wstępująca, k)
okrężnica poprzeczna, l)
okrężnica zstępująca, m)
,
n)
, o)
• Jama ustna
• W anatomii człowieka jama ustna jest początkowym odcinkiem
przewodu pokarmowego. W niej następuje wstępna,
mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego
trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i mieszany
ze
, która zawiera enzym trawienny
.
Dorosły człowiek ma 32
, po 16 w każdej szczęce:
• 4 siekacze
• 2 kły
• 4 zęby przedtrzonowe
• 6 trzonowych
• Siekacze służą do odgryzania kęsów, kły do rozrywania
pokarmu, a zęby trzonowe i przedtrzonowe do jego rozcierania.
W trakcie żucia pokarmu jest on zwilżany śliną wydzielaną
przez
czyli gruczoły ślinowe których przewody uchodzą
do jamy ustnej. W ślinie rozpuszczane są cząsteczki pokarmu,
na których obecność wyczulone są rozmieszczone na języku
kubki smakowe. Dzięki nim wyczuwamy: konsystencję,
temperaturę, smak, zapach i to czy dany pokarm nadaje się do
spożycia.
• Po uformowaniu kęsa pokarmowego zostaje on przekazany do
dalszej części przewodu pokarmowego w akcie połykania.
• Gardło
• Gardło (łac. pharynx) - wspólny odcinek dróg oddechowych i
pokarmowych, stanowiący przedłużenie jamy ustnej i
, przechodzący dalej w przełyk i
. Gardło
zbudowane jest z
mięśni poprzecznie prążkowanych
pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną
śluzową. Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, aż do
miejsca przejścia w przełyk, to jest do wysokości szóstego
kręgu szyjnego. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany
boczne. Na ścianach bocznych znajdują się ujścia
, otoczone wałami trąbkowymi i
skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki trąbkowe.
W miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest
skupisko tkanki limfatycznej,
- trzeci
migdał. W ścianie przedniej gardła, idąc od góry, widoczne
są
, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej
znajduje się cieśń gardzieli,
• przez którą jama ustna komunikuje się z jamą gardłową.
Najniżej znajduje się wejście do krtani.
Przełyk
• Przełyk (łac. esophagus, nosiciel pokarmów) - jest przewodem mięśniowo-
błoniastym o podłużnym przebiegu; łączy gardło z żołądkiem. Czynność
przełyku polega na transporcie pokarmu z gardła do żołądka. Ściana przełyku
nie ma zdolności wchłaniania pokarmu ani
.
• Rozróżniamy część:
• szyjną,
• piersiową,
• brzuszną.
• Przełyk ma długość średnio około 23-25 cm, odległość od siekaczy do żołądka
około 40 cm. Występują trzy fizjologiczne zwężenia przełyku:
• zwężenie górne - w przejściu gardła w przełyk, mięśnie w tym miejscu tworzą
czynnościowy mięsień zwieracz przełyku.
• zwężenie środkowe - na wysokości rozdwojenia
zstępująca od strony lewej i do tyłu, a oskrzele lewe od przodu obejmują
przełyk. Nie jest ono powodowane budową samej ściany przełyku, lecz
przyleganiem obu sąsiednich narządów;
• zwężenie dolne - podobnie jak i górne, jest zwężeniem czynnościowym,
spowodowanym napięciem mięśni okrężnych, leży około 3 cm powyżej wpustu
żołądka.
• Ściana przełyku składa się licząc od wewnątrz z:
• błony śluzowej,
• utkania podśluzowego
• błony mięśniowej
– warstwy okrężnej
– warstwy podłużnej
Żołądek
• Żołądek (łac. gaster, ventriculus) to
narząd, stanowiący część przewodu
pokarmowego, którego zasadniczą
rolą jest trawienie pokarmu. U
kręgowców jest to rozszerzona część
pomiędzy przełykiem i jelitem.
Budowa
• Żołądek ma kształt workowaty, z przełykiem łączy się za pomocą
wpustu żołądka (cardia), a z
łączy go
(pylorus), otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza
się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami.Bocznie
od części wpustowej widoczne jest dno zołądka przechodzące w trzon.
Obie te części obejmują łukowate dwie krzywizny : lewa większa oraz
prawa mniejsza, będąca jakby przedłuzeniem ściany przełyku. Trzon
zołądka ustawiony jest bardziej pionowo, podczas gdy następująca po
nim część odźwiernikowa przebiega raczej poziomo. Otwór końcowy
zołądka stanowi
.Podział
anatomiczny zołądka na trzon i część odźwiernikową odpowiada jego
czynnościom : trzon magazynuje pokarm i częściowo trawi, a część
odźwiernikowa przesuwa go do dwunastnicy. Ściana zołądka składa
się z 3 błon:
• śluzowej
• mięśniowej
• surowiczej zwanej
• Błona śluzowa zołądka tworzy liczne, wysokie fałdy o przebiegu
podłuznym. Znajdują się w niej liczne gruczoły zołądkowe,
wytwarzające m.in.
( gruczoły dna ) oraz
i
. Błonę mięśniową tworzą 3 warstwy mięśni, których
czynność warunkują okresowe
, które powodują
mieszanie i rozcieranie masy pokarmowej oraz przesuwanie jej ku
odźwiernikowi i przechodzenie do dwunastnicy. Zołądek unerwiony
autonomicznego układu nerwowego
.
Jelito cienkie
• Jelito cienkie ciągnie się od żołądka aż do jelita grubego, od
którego odgranicza się tzw.
. Zajmuje
ono okolicę pępkową, podbrzuszną i obie okolice biodrowe a
częściowo i miednicę małą. Długość jego wynosi ok. 7 m,
średnica 3—5 cm. Jelito cienkie dzielimy na
,
i
. Dwunastnica leży na wysokości
pierwszego kręgu lędźwiowego, ma długości 25 do 30 cm.
Kształt jej jest podobny do litery C. Do górnego odcinka
dwunastnicy wpada przewód
. Jelito
czcze i kręte leży wewnątrz i jest zawieszone na
,
przez którą dążą nerwy i naczynia. Wspólną cechą w
budowie jelita cienkiego jest błona surowicza, umięśnienie
(podłużne i okrężne),
i
. Błona śluzowa
ma wiele fałdów i
, przez co powierzchnia jej
ogromnie się zwiększa. Czasem zdarza się, że położenie
narządów wewnętrznych, a więc i układu trawiennego, jest
odwrotne, tak więc wątroba będzie po stronie lewej,
śledziona po prawej, wyrostek robaczkowy po lewej itd. -
nazywamy to situs viscerum inversus
Jelito grube
(kątnicę),
i
. Okrężnicę
z kolei dzielimy na:
• okrężnicę wstępującą
• okrężnicę poprzeczną (poprzecznica)
• okrężnicę zstępującą
• i okrężnicę esowatą (esicę).
• Długość wszystkich tych odcinków wynosi ok. 1,5 m. Jelito ślepe (dawna
historyczna nazwa to - ślepa kiszka,
caecum) leży w prawej okolicy
biodrowej. Jest ono od jelita cienkiego oddzielone tzw.
inaczej zwaną zastawką Bauhina. Od jelita ślepego odchodzi
. Jelito ślepe przechodzi w okrężnicę wstępującą, która
znowu pod wątrobą zagina się (tzw. zagięcie wątrobowe okrężnicy) i biegnie
mniej więcej poziomo w stronę lewą jako okrężnica poprzeczna; ta z kolei w
lewym podżebrzu, pod
, znowu się zagina (zagięcie śledzionowe
okrężnicy) i biegnie w dół jako okrężnica zstępująca. Wreszcie przechodzi w
(okrężnica esowata, potocznie zwana esicą). Nazwa tego odcinka
okrężnicy pochodzi od jej kształtu litery S. Jest skierowana początkowo łukiem
wypukłym ku stronie prawej, a następnie zakręca w dół przechodząc w
odbytnicę. Esica ma czasem długą krezkę i ulega skrętowi. Skręt esicy jest
jedną z postaci
i jako taki może stanowić stan zagrożenia
życia. Niedrożność jelit ze skręcenia (popularnie nazywany "skrętem kiszek"
ileus) polega na skręceniu się jelita dookoła osi długiej, powodujące jego
zatkanie i dodatkowo uciśnięcie naczyń krwionośnych, co grozi
niedokrwieniem, a następnie martwicą części jelita). Esica przechodzi wreszcie
w odbytnicę.
• Jelito grube ma charakterystyczną budowę, jego ściany są pofałdowane i
pozagłębiane. Budowa ściany jelita grubego jest podobna do budowy jelita
cienkiego.
Narządy układu
pokarmowego człowieka
•
• gardło
• przełyk
• żołądek
• Jelito cienkie:
• dwunastnica
• jelito czcze
• jelito kręte
• Jelito grube:
• wyrostek robaczkowy
• jelito ślepe (kątnica)
• okrężnica
• odbytnica
• Gruczoły przewodu pokarmowego:
• ślinianki
• wątroba
• trzustka