PSYCHOLOGIA RÓŻNIC 

INDYWIDUALNYCH

(2)

 

 

TREŚĆ

I.

GENETYKA ZACHOWANIA - 

PODSTAWOWE MODELE 

BADAŃ. RODZAJE DIAGNOZY 

RI

II.

POJĘCIA STYLU, CECHY, 

(CZYNNIKA, WYMIARU), TYPU

III.

PIERWSZA TYPOLOGIA 

TEMPERAMENTU 

HIPOKRATESA-GALENA – 

DLACZEGO WARTO O NIEJ 

PAMIĘTAĆ?

 

 

GENETYKA ZACHOWANIA

- PODSTAWOWE MODELE BADAŃ

A)

 

BADANIA ZWIERZĄT 

metoda chowu wsobnego  i selektywnej 

hodowli  -       w obrębie tej samej linii 
zwierząt krzyżuje się w kilkudziesięciu 
pokoleniach rodzeństwo, by otrzymać czyste 
linie osobników o  określonej charakterystyce

 

 

B) BADANIA LUDZI

1. BADANIA BLIŹNIĄT  MONOZGOTYCZNYCH     

              I  DYZYGOTYCZNYCH (MZ i DZ) 

wychowywanych razem

   

Założenia:
•

u MZ – 100%G wspólne, różnice – Ś 

•

C (środowisko wspólne) - takie samo u MZ i 

DZ

•

dobór rodziców losowy

•

 jeśli przewaga G, to  r MZ > r DZ   gdzie 

„r” – współczynnik korelacji badanej 

charakterystyki dla MZ i DZ

•

formuła Falconera   h

2

 = 2(r MZ – r DZ)  

 

 

2. BADANIA ADOPCYJNE 

Założenia:

• korelacja  RB i SDB – dominacja czynnika G 
• korelacja RA i DA – dominacja czynnika Ś
• korelacja DA i DB – dominacja czynnika Ś

3. STUDIA RODZINNE 

porównanie par osób o różnym stopniu 

pokrewieństwa

 

 

1. OPISOWA

 (tylko opis– koncepcja Thomasa  

            i Chess) 

2. WYJAŚNIAJĄCA

 (uwzględnia mechanizmy) 

– Pawłow, Eysenck, Strelau, Eliasz

• STATYCZNA – pomija zróżnicowanie 

wynikające z oddziaływań klas sytuacji, 

• DYNAMICZNA – uwzględnia interakcje cech 

podmiotu z klasami sytuacji 

      

RODZAJE DIAGNOZY RI

 

 

 

II. POJĘCIA 

WYKORZYSTYWANE DO OPISU 

RI

STYL – wzgl. stały, typowy sposób przebiegu 

czynności lub działania

CECHA –właściwość, predyspozycja, 

zgeneralizowana             i względnie stała 
tendencja do określonych zachowań w różnych 
sytuacjach

CZYNNIK – wąsko: efekt analizy czynnikowej, 

odpowiednia konfiguracja korelujących ze sobą 
cech

WYMIAR – dwubiegunowe kontinuum, na którym 

można uporządkować ludzi pod względem 
natężenia jakiejś właściwości

 

 

KRYTYKA POJĘCIA CECHY

• hipotetyczny konstrukt, fikcja 

stworzona przez badaczy, podkreśla 
statyczność zach.

• brak przypisywanej cesze 

międzysytuacyjnej spójności

 

    

OBRONA POJECIA CECHY

•

Spójność czasowa i sytuacyjna jest 
funkcją agregacji dokonywanych 
pomiarów

•

Istnieją różnice indywidualne w zakresie 
spójności międzysytuacyjnej

 

 

POJĘCIA – c.d. TYP

Dominująca dyspozycja 

psychofizyczna, która przysługuje 
grupie, jednak grupy tej nie można 
jednoznacznie i wszechstronnie 
oddzielić od innych grup (Stern) 

RODZAJE TYPOLOGII

 

A) SZUFLADKOWE – (typologia Hipokratesa – 
Galena) 
B) BIEGUNOWE (E-I Jung, Eysenck) 
C) WYMIAROWE (ilościowe)
   - kombinacje wymiarów  (N- SE oraz E-I 
Eysenck)
D) MODALNE   (E – A - I  Eysenck )

 

 

III. PIERWSZA 

TYPOLOGIA 

TEMPERAMENTU

 

 

Hipokrates „O naturze ludzkiej” – zdrowie / 

choroba

Galen „De Temperamentis”  - źródło różnic: 

proporcja soków w organizmie

4 TYPY PODSTAWOWE:

 

• SANGWINIK – KREW 
• CHOLERYK – ŻÓŁĆ 
• MELANCHOLIK – CZARNA ŻÓŁĆ
• FLEGMATYK – FLEGMA  

+  TYP ZRÓWNOWAŻONY

TYPOLOGIA 

HIPOKRATESA – GALENA

 

 

Sangwinik

 – 

wesoły, pogodny, w 

sytuacjach nieprzyjemnych bywa 
speszony i smutny. Jego przeżycia są 
płytkie, słabe – dominuje u niego 
reakcja „słomiany ogień”, szybko 
zmienia obiekty zainteresowań.   
W stosunkach międzyludzkich – 
towarzyski, lubiany ale jednocześnie 
niewierny i niezrównoważony, przez co 
sprawia innym kłopoty

 

 

Choleryk

 

– 

tendencja do 

przeżywania niezadowolenia, 
podniecania się, gniewu, 
skłonność do agresji. Przeżycia 
szybkie, silne, trwałe. Nie unika 
trudności, wychodzi im 
naprzeciw. 
W stosunkach z ludźmi akcentuje 
swoje „ja”, cechuje go żądza 
panowania, niecierpliwy, zawzięty

 

 

Flegmatyk

 – 

uczucia słabe, 

powolne, stałe – „zimnokrwisty”, 
cechuje go niewzruszony spokój 
duszy; z reguły zadowolony z 
siebie i świata, trudno go zrazić, 
szybko odzyskuje równowagę 
afektu.
Bierny, spokojny, duża tolerancja, 
nie stawia dużych wymagań, nie 
lubi zmian.

 

 

Melancholik

 

– typowy smutny nastrój, 

skłonny widzieć tylko cienie życia, 
wraca do przeszłości, przyszłość 
spostrzega jako zagrażającą. Dominują 
przeżycia lęku, troski, zgryzoty. 
Przeżycia są głębokie, powstają wolno, 
bardzo trwałe
Lubi spokój, nie znosi hałasu, traktuje 
życie jako ciężkie zadanie, które trzeba 
wykonać z powagą i  pełną 
odpowiedzialnością. Cierpi na kompleks 
niższości, mało towarzyski, skierowany 
do wewnątrz. Stały i wierny.

 

 

TYPOLOGIA HIPOKRATESA-

GALENA –DLACZEGO WARTO 

O NIEJ PAMIĘTAĆ?

1.

TYPOLOGIA DOMINUJĄCA                 
      I ROZWIJANA DO XX WIEKU

2.

PUNKT ODNIESIENIA WIELU 
WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJI

3. INSPIRACJA DLA SZUKANIA 

ŹRÓDEŁ RÓŻNIC

 

 

1. TYPOLOGIA DOMINUJĄCA I 

ROZWIJANA DO XX WIEKU

A)KANT (1912) wykorzystał 

charakterystykę temperamentów 
Galena, opisując je na dwóch 
wymiarach: uczucia i właściwości 
działania

B) WILHELM WUNDT – 
temperament jest dyspozycją 
odnoszącą się do emocji                
         i popędów

 

 

 

2. TYPY HIPOKRATESA-

GALENA – PUNKT 

ODNIESIENIA WIELU 

WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJI

W WIELU KONCEPCJACH ODWOŁYWANIE 

SIĘ DO 4 TYPÓW:

• Pawłow

 – 4 typy UN

• Eysenck
• Zawadzki i Strelau

        

 

  

   I

         

        

E, 

AK

     

F

 

S

N

, RE

St

, WT

M

CH

 

 

3. INSPIRACJA DLA 

SZUKANIA ŹRÓDEŁ RÓŻNIC

  

SOKI: 

• „CHEMIZM KRWI”  - JAKO WSPÓLNA 

PRZYCZYNA BUDOWY CIAŁA I 
TEMPERAMENTU  (KRETSCHMER) 

• DZIŚ : UKŁAD HORMONALNY – JEDNO 

ZE ŹRÓDEŁ RÓŻNIC 

• OGÓLNIEJ –WAŻNYM ŹRÓDŁEM 

RÓŻNIC SĄ PROCESY FIZJOLOGICZNE  
            I BIOCHEMICZNE