Państwo

Platon

►

Platon

(427-347 p.n.e.), filozof grecki

►

Bezmyślność to choroba duszy.

Występuje w dwóch postaciach: manii i

niewiedzy.

►

Bezprawie panuje wtedy, gdy prawa są

złe albo gdy się ich nie słucha, albo

gdy ich w ogóle nie ma.

►

Demokracja prowadzi do dyktatury.

Platon

►

Rządy najlepszych (

arystokracja

) przeradzają się w

►

rządy najdzielniejszych (

timokrację

), następnie w

►

rządy bogatych (

oligarchię

), następnie w

►

rządy ludu (

demokrację)

zmieniające się

najczęściej w wyniku przewrotu w

►

rządy jednostki (

tyranię



Platon bezskutecznie próbował wcielić w życie swoje idee

na Sycylii. Następnie jego idee państwa stanowego stały się

podstawą koncepcji średniowiecznych, w których filozofów

zastąpili duchowni, a strażników - rycerze. Późniejsza

krytyka uznawała Platona za prekursora totalitaryzmu ze

względu na postulowaną całkowitą reglamentację

wszystkich aspektów życia.

Platon

►

Idealne państwo polega na podziale zadań i

tak jak trzem częściom duszy odpowiadają

trzy cnoty, tak samo powinny odpowiadać im

trzy stany społeczeństwa:



stan uczonych

(władców-filozofów) dbających o

rozumne kierowanie państwem i umożliwiających

prowadzenie przez pozostałych obywateli

rozumnego i cnotliwego życia;



stan strażników

(wojskowych) dbających o

wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa,



stan żywicieli

, zapewniających zaopatrzenie

wspólnoty w potrzebne dobra materialne.

Arystoteles

►

Arystoteles

(ur. 384, zm. 322 p.n.e.) –

jeden z dwóch, obok Platona największych

filozofów greckich. Stworzył opozycyjny

do platonizmu i równie spójny system

filozoficzny, który bardzo silnie działał na

filozofię i naukę europejską, a jego

chrześcijańska odmiana zwana tomizmem

była od XIII w. i jest po dziś dzień oficjalną

filozofią Kościoła Katolickiego

Arystoteles

►

Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną formą

społeczeństwa ("człowiek jest z natury stworzony do

życia w państwie"). Tak samo jak każda forma,

państwo powinno być więc dobrze dopasowane do

społeczeństwa i warunków w którym funkcjonuje.

Oznaczało to w praktyce, że różne formy państwa są

dobre dla różnych społeczeństw. Jedne społeczeństwa

wymagają monarchii a inne dobrze funkcjonują w

warunkach demokracji. Jednak pierwotniejsza od

państwa jest rodzina (wspólnota domowa), z

połączenia których powstaje gmina, a dopiero z

połączenia gmin – państwo. Arystoteles opowiadał się

wbrew Platonowi za poszanowaniem własności

prywatnej, ale jednocześnie uważał za

usprawiedliwioną instytucję niewolnictwa.

Arystoteles

►

Większość form rządzenia powstaje zwykle na

drodze historycznego rozwoju i te naturalne

formy są zwykle najlepsze dla danego

społeczeństwa. Podobnie najlepiej

przystosowanymi do rządzenia ludźmi są ci,

którzy w naturalny sposób znaleźli się na

stanowiskach (przez wolę wyborców albo z

urodzenia) a nie filozofowie-teoretycy. To czy

dane państwo jest dobrze czy źle rządzone

zależy często nie od formy rządów lecz od

jakości przymiotów ludzi u władzy.

Arystoteles

►

Dobra edukacja jest bardzo ważna dla osób

rządzących, gdyż umożliwia im obiektywną

ocenę sytuacji, ale oprócz edukacji formalnej

rządzące osoby muszą rozwijać cnoty "złotego

środka", a więc silną wolę, odwagę i rozsądek.

Cnoty te są często ważniejsze dla rządzących

od formalnej wiedzy, którą można na bieżąco

uzyskiwać od doradców-filozofów. Sami

filozofowie są zwykle niezbyt dobrze

przygotowanie do sprawowania władzy, gdyż

przez całe życie koncentrują się na zdobywaniu

wiedzy i dysputach, a nie na kultywowaniu cnót

niezbędnych przy rządzeniu.

Arystoteles

►

Teoria złotego środka



W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się

"złotym środkiem", który jest określany przez jego rozum,

gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego

dobra, które jest naszym celem ostatecznym.



Wynika z tego, iż człowiek powinien podążać drogą "złotego

środka" – nie ignorować żądz, ale też nie może się im

podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działanie ma

być umiarkowane, ale ma jednocześnie przynosić mu

przyjemność. Żądze muszą zostać zaspokojone, ale w

sposób umożliwiający harmonijny rozwój także rozumnej

części duszy, która to powinna oprócz nabywania wiedzy

kultywować również umiejętności panowania nad żądzami,

poprzez silną wolę, odwagę i rozsądek.



Wg Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można

odnaleźć "złoty środek", do takich czynów zalicza:

cudzołóstwo, kradzież, morderstwo

Koncepcje państwa

►

Koncepcja Arystotelesa – określał państwo jako pewna wspólnotę

(organizacje) rożnych grup ludzi niezbędnych do jego istnienia;

państwo w tym ujęciu to wspólnota równych.

►

Trójelementowa definicja państwa Jellinka – ludność + terytorium +

władza najwyższa.

►

Ujecie państwa przez katolicka naukę społeczna – Tomasz z Akwinu;

traktuje państwo jako społeczność doskonałą, samowystarczalną,

niezależną i samorządną; istnienie pastwa wiąże się ściśle z

występowaniem pewnego porządku prawnego oraz władzy, która by

chroniła obywateli, miała możliwość zaspokojenia ich potrzeb oraz

gwarantowała im pokój od zewnątrz.

►

Marksistowska wizja świata – zakłada, że państwo jest organizacją

przymusową, służącą klasie panującej.

►

Polski filozof Czesław Znamierowski twierdził, ze państwo jako

organizacja władcza, unormowana konstytucją, jest niezbędna dla

społeczności o większej liczbie mieszkańców, żyjących na większym

terytorium – celem państwa jest ochrona i obrona mieszkańców,

utrzymanie porządku wewnętrznego.

Państwo na przestrzeni lat

►

Starożytni grecy – państwo-miasto – polis.

►

Rzymianie – civitas, res publika , imperium.

►

W wiekach średnich – regnum dla państwa

rządzonego przez monarchę, jak również

pojawiło się nowe pojecie terra ,czyli ziemia.

►

W znaczeniu dzisiejszym termin państwo

zaczęto przyjmować na ziemiach polskich

od przełomu XVIII i XIX.

Typy państw

►

Państwo niewolnicze



Podział ludzi na wolnych i niewolników. Ludzie wolni byli

właścicielami dóbr materialnych, oraz niewolników. Tworzyli

oni klasę patrycjuszy, posiadali podmiotowość polityczną i

prawną, mogli sprawować władzę. Spośród nich pochodził

monarcha, lub zależnie od panującego systemu wódz, cesarz,

imperator. W niektórych państwach ukształtowała się również

druga grupa ludzi wolnych zwanych plebejuszami, posiadali

oni podmiotowość prawną i polityczną, lecz nie mieli dużych

majątków, przez to materialnie byli zależni od patrycjuszy.

Jednak najliczniejszą klasą byli niewolnicy, nie posiadali

żadnych praw, traktowani byli przedmiotowo. Klasa ta

stanowiła podstawę egzystencji całego społeczeństwa. System

taki panował głównie w państwach starożytnych na bliskim

wschodzie oraz w państwach śródziemnomorskich - w Grecji i

Rzymie.

Typy państw

►

Państwo feudalne



System Feudalny kształtował się stopniowo przez przeobrażanie

systemu niewolniczego, był też rezultatem osiadłości plemion

wędrownych. Podstawą ekonomiczną były duże własności ziemskie

tzw. latyfundia, należące do warstw najzamożniejszych czyli

monarchów, kleru i rycerstwa. Początkowo wszystkie ziemie należały

do monarchy, lecz nadawał je on ludziom zasłużonym dla państwa.

Struktura społeczeństwa oparta była na stanie majątkowym i

publicznym. Stopniowo zanikała klasa niewolników, lecz w różnym

stopniu, zależnym od stanu majątku. W konsekwencji tego

ukształtowały się 4 warstwy społeczne:



szlachta,



duchowieństwo,



mieszczaństwo,



chłopstwo.

►

Jedynie 3 pierwsze warstwy były uprzywilejowane. Chłopów dzieliło się na

poddanych czyli na zależnych prawnie od swego pana i na

pańszczyźnianych, czyli mających obowiązek pracy lub innych świadczeń na

rzecz pana, ale nie byli oni całkowicie ubezwłasnowolnieni. Ustrój w

feudalizmie oparty był na jednowładztwie monarchy.

Typy państw

►

Państwo kapitalistyczne



Ten typ ukształtował się jako efekt walki z feudalnym

absolutyzmem. Kształtował się poprzez rewolucję

antyfeudalną, burżuazyjną. Podstawowym założeniem dla tego

typu była Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (opracowana

we Francji po Wielkiej Rewolucji Francuskiej, 1789 roku). W XIX

wieku dokonywały się rewolucje w różnych krajach, co

umożliwiało likwidację feudalizmu i wprowadzenie kapitalizmu.

Podstawą ekonomiczną dla tego typu jest ideologia

liberalizmu, która zakłada swobodę działalności gospodarczej

oraz wolny rynek, to toruje drogę do rozwoju ekonomicznego.

Została zniesiona feudalna hierarchia własności. Własność

prywatna była nienaruszalna i podlegała ochronie prawnej.

Ustrój społeczny oparty był na zasadzie równości wszystkich

ludzi wobec prawa, bez względu na pochodzenie, majątek,

religię, rasę czy narodowość.

Typy państw

►

Państwo socjalistyczne



Stosunki ekonomiczne opierały się na zasadzie własności

społecznej środków produkcji, oraz na centralnym

planowaniu rozwoju gospodarki narodowej. To wiązało się z

ograniczeniem bądź likwidowaniem sektora prywatnego w

gospodarce. Hasłami tego okresu były „zniesienie wyzysku

człowieka przez człowieka” i „każdemu według jego

pracy”. Podział społeczny w tym typie wyglądał tak:



klasa robotnicza (najważniejsza),



pracujące chłopstwo,



pracująca inteligencja.

Ustrój polityczny opierał się na zasadach:



klasowości państwa,



ludowładztwa (sojusz ludu pracującego miast i wsi),



przewodniej w społeczeństwie roli partii komunistycznej.

Formy państwa

►

Ze względu na formy rządów , czyli struktury

organów państwa i stosunków panujących

między nimi wyróżniamy:



monarchię (reprezentantem jest władca

sprawujący władzę w zasadzie dożywotnio)



republikę (organy państwa - jednoosobowe lub

kolegialne - są powoływane na określony czas w

drodze wyborów).

Monarchie mogą być: nieograniczone (absolutne)

lub ograniczone (parlamentarne) a republiki:

demokratyczne i autorytarne.

Formy państwa

►

Ze względu na ustrój polityczny wyróżniamy:



państwa demokratyczne - (pluralistyczne

społeczeństwo wpływa na skład organów

sprawujących władzę i ich sposób działania)



państwa autorytarne (istnieje ograniczony pluralizm i

zawężony wpływ społeczeństwa na organy

sprawujące władzę, Np. Polska Piłsudskiego,

Portugalia Salazara)



państwa totalitarne (brak pluralizmu, kontrola przez

państwo wszelkich dziedzin życia publicznego, a

nawet sfer ściśle prywatnych, Np. III Rzesza, ZSRR)

Formy państwa

►

Ze względu na system polityczny wyróżniamy

formy państwa:



parlamentarne (rząd powoływany przez głowę

państwa, musi posiadać poparcie parlamentu, przed

którym ponosi odpowiedzialność Np. Polska, Włochy)



prezydenckie (silna pozycja prezydenta wybieranego

w wyborach powszechnych, odpowiadającego za

politykę zagraniczną, będącego zwierzchnikiem sił

zbrojnych, Np. USA)



mieszane (stanowi połączenie systemu

parlamentarnego i prezydenckiego, Np. Francja)

Formy państwa

►

Ze względu na strukturę terytorialną wyróżniamy:



państwa unitarne (wewnętrznie jednolite, w których jednostki

administracji lokalnej są podporządkowane organom

centralnym i nie posiadają politycznej samodzielności),



państwa złożone (składające się z części, które mają pełny lub

ograniczony zakres suwerenności). Państwa złożone mogą

występować w postaci unii personalnej (związek dwóch lub

więcej państw połączonych tylko osobą głowy państwa), unii

realnej (związek dwóch lub więcej państw mających wspólną

głowę państwa, politykę zagraniczną, wojsko i finanse, Np.

Polska i Litwa po 1569r.)



państwo federacyjne (państwo związkowe mające własne

organy federalne, którym poszczególne państwa federalne

przekazują część praw suwerennych, Np. RFN)



państwa konfederacyjne (związek państw powołanych w celu

realizacji określonych zamierzeń, Np. WNP - państwa byłego

ZSRR).

Prawne kryteria

państwowości

►

Prawne kryteria państwowości, przyjęte na

mocy konwencji w Montewideo w 1933 roku,

określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo

jako podmiot prawa międzynarodowego

powinno posiadać następujące elementy:



stałą ludność,



struktury karne,



suwerenną władzę,



określone terytorium

(wielkość państwa nie wpływa

na jego podmiotowość) oddzielone od innych

granicą,



zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.

Elementy pojęcia państwa jako

organizacji społeczeństwa

►

Dość powszechnie interpretuje się państwo jako formę

organizowania się społeczeństwa na określonym etapie jego

rozwoju społecznego. W tym znaczeniu państwo jest to

polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w

suwerenną władzę, jest też organizacją terytorialną i

przymusową.

►

Poszczególne elementy takiego sposobu ujęcia pastwa:



Państwo, jako organizacja polityczna, gdyż koncentruje swoja

aktywność wokół zarządzania.



Państwo, jako organizacja suwerenna, której suwerenność ma

wymiar zewnętrzny - państwo to organizacja niezależna od innych

państw w podejmowaniu decyzji i wewnętrzny – władza państwa

jest władzą najwyższą.



Państwo, jako organizacja terytorialna, tzn. obejmuje ludzi

znajdujących się na danym terytorium zakreślonym granicami;

państwo zachowuje wyłączność do danego terytorium.



Państwo, jako organizacja przymusowa, a przynależność do niej

ma charakter sformalizowany: określa ją obywatelstwo.

Funkcje państwa

►

Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej

sferze życia społeczeństwa. Zakres, intensywność i treść działalności

pastwa zmieniają się w procesie historycznym. Każde jednak państwo

realizuje funkcje wewnętrzną i zewnętrzną.



Funkcja wewnętrzna państwa polega na zapewnieniu porządku i

bezpieczeństwa kraju. Służą temu działania podejmowane m.in. przez

organy administracji, policje, prokuraturę, sadownictwo, służby więzienne.



Funkcja zewnętrzna to całokształt działalności prowadzonej w zakresie

stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

zmierzającej do ochrony interesów, których rzecznikiem jest dane państwo.

Funkcje te realizują przede wszystkim służby dyplomatyczne danego kraju.



Funkcja gospodarczo-organizatorska wyraża się w organizowaniu gospodarki

i oddziaływaniu na nią. To zagwarantowanie bezpieczeństwa systemu

pieniężnego, organizowanie przedsięwzięć gospodarczych itp.



Funkcja socjalna w zależności od stopnia jego zamożności i realizowanej

doktryny politycznej, obejmuje działania zmierzające do zapewnienia między

innymi egzystencji jednostkom i grupom społecznym, bezpieczeństwa i

higieny pracy, do tworzenia miejsca pracy, ochrony środowiska naturalnego.

Ustroje polityczne

►

Państwo demokratyczne: odwołuje się

do powszechnie uznawanych zasad,

wartości, norm praktykowanych i

wzbogacanych w procesach rozwoju

cywilizacyjnego



Realizowane zasady:

Suwerenność narodu

Pluralizm polityczny

Podział władzy

Państwo

►

PAŃSTWO jest to najwyższa polityczna,

terytorialna, przymusowa organizacja

społeczeństwa, posiadająca swoisty

aparat władzy i suwerenność,

posługująca się prawem w celu

realizacji swoich zadań.

Document Outline