POSTĘPOWANIE
POSTĘPOWANIE
OKOŁOURAZOWE
OKOŁOURAZOWE
Wojciech Węgier
Wojciech Węgier
Mateusz Stojanowicz
Mateusz Stojanowicz
POSTĘPOWANIE
POSTĘPOWANIE
OKOŁOURAZOWE
OKOŁOURAZOWE
Wojciech Węgier
Wojciech Węgier
Mateusz Stojanowicz
Mateusz Stojanowicz
Uraz
Uraz
Uraz
Uraz
(łac.
(łac.
trauma
trauma
) - uszkodzenie
) - uszkodzenie
tkanki, narządu lub większego
tkanki, narządu lub większego
obszaru ciała przez działanie
obszaru ciała przez działanie
czynnika mechanicznego,
czynnika mechanicznego,
termicznego, chemicznego,
termicznego, chemicznego,
elektrycznego, itp.
elektrycznego, itp.
POSTĘPOWANIE Z CHORYM
POSTĘPOWANIE Z CHORYM
PO URAZIE
PO URAZIE
„
„
Złota godzina”- czas w którym
Złota godzina”- czas w którym
musi nastąpić rozpoznanie
musi nastąpić rozpoznanie
obrażeń, oraz prowadzenie akcji
obrażeń, oraz prowadzenie akcji
resuscytacyjnej
resuscytacyjnej
POSTĘPOWANIE Z CHORYM
POSTĘPOWANIE Z CHORYM
PO URAZIE
PO URAZIE
1.
1.
Obrażenia prowadzące do
Obrażenia prowadzące do
śmierci
śmierci
–
–
W tym okresie obejmują krwiaki:
W tym okresie obejmują krwiaki:
podtwardówkowy i nadtwardówkowy.
podtwardówkowy i nadtwardówkowy.
Krwawienie do jamy opłucnowej,
Krwawienie do jamy opłucnowej,
połączone z odmą opłucnową,
połączone z odmą opłucnową,
tamponadę serca, pęknięcie
tamponadę serca, pęknięcie
śledziony, rany wątroby i złamania
śledziony, rany wątroby i złamania
miednicy
miednicy
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
2.
2.
Cele natychmiastowej opieki
Cele natychmiastowej opieki
–
–
Celem jest szybka ocena stanu
Celem jest szybka ocena stanu
ogólnego chorego, rozpoczęcie
ogólnego chorego, rozpoczęcie
resuscytacji i stabilizacji, ustalenie
resuscytacji i stabilizacji, ustalenie
priorytetów w zaopatrzeniu i
priorytetów w zaopatrzeniu i
rozpoczęciu leczenia, oraz badań
rozpoczęciu leczenia, oraz badań
diagnostycznych wymaganych w
diagnostycznych wymaganych w
pierwszej godzinie opieki w przypadku
pierwszej godzinie opieki w przypadku
stanu nagłego.
stanu nagłego.
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
WYWIAD
WYWIAD
– jeśli to możliwe należy
– jeśli to możliwe należy
zebrać od chorego i osób
zebrać od chorego i osób
zaopatrujących go w okresie
zaopatrujących go w okresie
przedszpitalnym wywiad (
przedszpitalnym wywiad (
AMPLE
AMPLE
–
–
alergie, leki, przeszłość chorobowa,
alergie, leki, przeszłość chorobowa,
ostatni posiłek, zdarzenia
ostatni posiłek, zdarzenia
towarzyszące urazowi i jego
towarzyszące urazowi i jego
mechanizmy)
mechanizmy)
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
PODSTAWOWE OGLĘDZINY
PODSTAWOWE OGLĘDZINY
a)
a)
Kontrola dróg oddechowych oraz
Kontrola dróg oddechowych oraz
stabilizacja kręgosłupa szyjnego-
stabilizacja kręgosłupa szyjnego-
należy ocenić drożność dróg
należy ocenić drożność dróg
oddechowych i unieruchomić kręgosłup
oddechowych i unieruchomić kręgosłup
szyjny. Drożność dróg oddechowych
szyjny. Drożność dróg oddechowych
uzyskuje się przez unoszenie podbródka,
uzyskuje się przez unoszenie podbródka,
pociąganie za żuchwę lub usunięcie ciał
pociąganie za żuchwę lub usunięcie ciał
obcych z przełyku
obcych z przełyku
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
b)
b)
oddychanie i krążenie
oddychanie i krążenie
Należy zbadać klatkę piersiową, ocenić
Należy zbadać klatkę piersiową, ocenić
jakość, głębokość i liczbę oddechów.
jakość, głębokość i liczbę oddechów.
Klatkę osłuchać obustronnie, oceniając
Klatkę osłuchać obustronnie, oceniając
symetryczne szmery oddechowe,
symetryczne szmery oddechowe,
obmacać w celu wykrycia deformacji.
obmacać w celu wykrycia deformacji.
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
c)
c)
krążenie i kontrola krwawienia
krążenie i kontrola krwawienia
Należy obserwować wypełnienie
Należy obserwować wypełnienie
włośniczek, tętno, kolor skóry, oraz
włośniczek, tętno, kolor skóry, oraz
zidentyfikować źródła krwawienia.
zidentyfikować źródła krwawienia.
Postępowanie obejmuje założenie
Postępowanie obejmuje założenie
dwóch kaniul dożylnych, oraz
dwóch kaniul dożylnych, oraz
rozpoczęcie podawania płynów. Uciska
rozpoczęcie podawania płynów. Uciska
się wszystkie krwawiące miejsca.
się wszystkie krwawiące miejsca.
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
d)
d)
niezdolność
niezdolność
Przeprowadza się szybkie
Przeprowadza się szybkie
badanie
badanie
neurologiczne
neurologiczne
oceniające wielkość,
oceniające wielkość,
równość i reakcję źrenic na światło, oraz
równość i reakcję źrenic na światło, oraz
skale przytomności w skali (AVPU)
skale przytomności w skali (AVPU)
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
•
DRUGIE OGLĘDZINY
DRUGIE OGLĘDZINY
W drugiej kolejności przeprowadza się
W drugiej kolejności przeprowadza się
kompletne badanie chorego: zaczyna się od
kompletne badanie chorego: zaczyna się od
głowy i kierując się do nóg, ocenia się
głowy i kierując się do nóg, ocenia się
systematycznie każdą okolicę, łącznie z
systematycznie każdą okolicę, łącznie z
objawami czynności życiowych. Czynności te
objawami czynności życiowych. Czynności te
wykonuje się po zakończeniu pierwszych
wykonuje się po zakończeniu pierwszych
oględzin i po przeprowadzeniu działań
oględzin i po przeprowadzeniu działań
resuscytacyjnych.
resuscytacyjnych.
POSTĘPOWANIE Z CHORYM PO
POSTĘPOWANIE Z CHORYM PO
URAZIE
URAZIE
•
1 GŁOWA
1 GŁOWA
Szukanie
deformacji,
zranień,
krwawień
Badanie oczu-
powtórne
badanie
źrenic, sińce
okularowe
mogą
wskazywać na
złamanie
blaszki
sitowej.
Nos-szukanie deformacji, krwiaka przegrody wycieku
wodnistego i krwawienia
uszy- krwiak błony bębenkowej, podbiegnięcia
krwawe w okolicy wyrostka sutkowatego (złamanie
podstawy czaszki)
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
•
Kręgosłup szyjny i szyja
Kręgosłup szyjny i szyja
Szyja i tułów powinny być
unieruchomione (twardym kołnierzem i
deską ortopedyczną), do czasu gdy nie
zostanie wykluczony uszkodzenie
kręgosłupa.
Należy zbadać szyję w poszukiwaniu
boleści, deformacji, ran, przesunięcia
tchawicy, poszerzenia żył szyjnych lub
szmerów.
POSTĘPOWANIE Z CHORYM
POSTĘPOWANIE Z CHORYM
PO URAZIE
PO URAZIE
KLATKA PIERSIOWA
KLATKA PIERSIOWA
•
Należy ponownie osłuchać klatkę piersiową (obecność
Należy ponownie osłuchać klatkę piersiową (obecność
szmerów, trzeszczeń), Badanie oglądaniem (klatka
szmerów, trzeszczeń), Badanie oglądaniem (klatka
cepowata, zasysające rany, stłuczenia).
cepowata, zasysające rany, stłuczenia).
•
Należy obmacać mostek, żebra, obojczyk, zwracając
Należy obmacać mostek, żebra, obojczyk, zwracając
uwagę na bolesności i deformacje.
uwagę na bolesności i deformacje.
•
Należy wykluczyć odmę prężną (przyciszony szmer
Należy wykluczyć odmę prężną (przyciszony szmer
oddechowy, przesunięcie tchawicy, poszerzone
oddechowy, przesunięcie tchawicy, poszerzone
naczynia żylne na szyi, niewydolność oddechowa)
naczynia żylne na szyi, niewydolność oddechowa)
•
Należy wykluczyć tamponadę serca (Triada Backa) :
Należy wykluczyć tamponadę serca (Triada Backa) :
1) obniżenie ciśnienia tętniczego; 2) wyciszenie tonów
1) obniżenie ciśnienia tętniczego; 2) wyciszenie tonów
serca; 3) poszerzone naczynia żylne na szyi
serca; 3) poszerzone naczynia żylne na szyi
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
BRZUCH
BRZUCH
Brzuch należy: osłuchać, opukać,
Brzuch należy: osłuchać, opukać,
obmacać, zwracając uwagę na
obmacać, zwracając uwagę na
obecność wszelkich podrażnień
obecność wszelkich podrażnień
otrzewnej.
otrzewnej.
•
badanie palpacyjne-
badanie palpacyjne-
powierzchowne i głębokie
powierzchowne i głębokie
(tkliwość zlokalizowana i
(tkliwość zlokalizowana i
rozlana, obrona mięśniowa)
rozlana, obrona mięśniowa)
•
osłuchiwanie (brak perystaltyki
osłuchiwanie (brak perystaltyki
nie zawsze oznacza uszkodzenie
nie zawsze oznacza uszkodzenie
narządów wewnętrznych)
narządów wewnętrznych)
•
częste powtarzanie badania (np.
częste powtarzanie badania (np.
objawy pęknięcia jelit), najlepiej
objawy pęknięcia jelit), najlepiej
przez tego samego lekarza
przez tego samego lekarza
POSTĘPOWANIE
POSTĘPOWANIE
Z
Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
ODBYTNICA I KROCZE
ODBYTNICA I KROCZE
Wykonuje się badanie przez odbyt, zwracając uwagę na
Wykonuje się badanie przez odbyt, zwracając uwagę na
obecność krwi, czucie, napięcie zwieraczy, położenie
obecność krwi, czucie, napięcie zwieraczy, położenie
gruczołu krokowego (jeśli jest położony wysoko może to
gruczołu krokowego (jeśli jest położony wysoko może to
świadczyć o rozerwaniu pęcherza)
świadczyć o rozerwaniu pęcherza)
Badanie krocza w celu wykrycia
Badanie krocza w celu wykrycia
krwiaków lub krwi w
krwiaków lub krwi w
cewce moczowej.
cewce moczowej.
U kobiet badanie przez pochwę w
U kobiet badanie przez pochwę w
celu wykrycia krwi lub
celu wykrycia krwi lub
jej ewentualnych zranień
jej ewentualnych zranień
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
MIEDNICA I KONCZYNY
MIEDNICA I KONCZYNY
•
MIEDNICA
MIEDNICA
ściskanie w płaszczyźnie przednio- tylnej i
ściskanie w płaszczyźnie przednio- tylnej i
bocznej
bocznej
obmacywanie spojenia łonowego
obmacywanie spojenia łonowego
•
KOŃCZYNY
KOŃCZYNY
oglądanie- deformacje, krwiaki
oglądanie- deformacje, krwiaki
obmacywanie- deformacje, bolesność,
obmacywanie- deformacje, bolesność,
trzeszczenia, patologiczna ruchomość, tętno
trzeszczenia, patologiczna ruchomość, tętno
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
PLECY
PLECY
Chory jest obracany z zachowaniem stabilizacji
Chory jest obracany z zachowaniem stabilizacji
kręgosłupa w poszukiwaniu zranień stłuczeń,
kręgosłupa w poszukiwaniu zranień stłuczeń,
deformacji
deformacji
ZALECA SIĘ ABY BADANIE TO WYKONYWANE
ZALECA SIĘ ABY BADANIE TO WYKONYWANE
BYŁO W TRAKCIE PRZENOSZENIA CHOREGO NA
BYŁO W TRAKCIE PRZENOSZENIA CHOREGO NA
DESKĘ ORTOPEDYCZNĄ.
DESKĘ ORTOPEDYCZNĄ.
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
CZUCIE, FUNKCE MOTORYCZNE
CZUCIE, FUNKCE MOTORYCZNE
I
I
STAN ŚWIADOMOŚCI
STAN ŚWIADOMOŚCI
•
Ponowne wykonanie badania
Ponowne wykonanie badania
neurologicznego i ocena stanu świadomości
neurologicznego i ocena stanu świadomości
wg. Skali Glasgow
wg. Skali Glasgow
POSTĘPOWANIE Z
POSTĘPOWANIE Z
CHORYM PO URAZIE
CHORYM PO URAZIE
DALSZA OPIEKA
DALSZA OPIEKA
a) Ponowne badanie
a) Ponowne badanie
b) Utrzymywanie: natlenowania,
b) Utrzymywanie: natlenowania,
perfuzji i ciepłoty ciała
perfuzji i ciepłoty ciała
c) Profilaktyka przeciwtężcowa i
c) Profilaktyka przeciwtężcowa i
antybiotykoterapia
antybiotykoterapia
d) Przygotowanie do transportu
d) Przygotowanie do transportu
URAZY GŁOWY
URAZY GŁOWY
BADANIE PRZEDMIOTOWE
BADANIE PRZEDMIOTOWE
1.
1.
Pierwsze ogledziny (zgodnie z wcześniej podanym
Pierwsze ogledziny (zgodnie z wcześniej podanym
schematem)
schematem)
2.
2.
Należy ocenić szerokość i ruchomość źrenic
Należy ocenić szerokość i ruchomość źrenic
3.
3.
Należy sprawdzić kręgosłup szyjny pod kątem
Należy sprawdzić kręgosłup szyjny pod kątem
zmian pourazowych- należy założyć kołnierz
zmian pourazowych- należy założyć kołnierz
szyjny.
szyjny.
BADANIE GŁOWY
BADANIE GŁOWY
1)
1)
Należy zbadać głowę pod kątem wgnieceń czaszki,
Należy zbadać głowę pod kątem wgnieceń czaszki,
złamań otwartych wycieków z uszu i nosa
złamań otwartych wycieków z uszu i nosa
2)
2)
Badanie neurologiczne- zgodnie ze skalą Glasgow
Badanie neurologiczne- zgodnie ze skalą Glasgow
3)
3)
Ocena czynności życiowych (z szczególną uwagą
Ocena czynności życiowych (z szczególną uwagą
na hipotensję i bradykardię)
na hipotensję i bradykardię)
URAZY GŁOWY
URAZY GŁOWY
PATOLOGIA:
PATOLOGIA:
1)
1)
Brak przytomności- możliwe uszkodzenie warstwy korowej
Brak przytomności- możliwe uszkodzenie warstwy korowej
2)
2)
Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe- spowodowane może
Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe- spowodowane może
być krwiakiem, obrzękiem (może doprowadzić do zgonu)
być krwiakiem, obrzękiem (może doprowadzić do zgonu)
3)
3)
Objawy wklinowania
Objawy wklinowania
a)
a)
Podsierpowe
Podsierpowe
b)
b)
Haka
Haka
c)
c)
Migdałków móżdżku
Migdałków móżdżku
4)
4)
Zaburzenia ciśnienia perfuzji
Zaburzenia ciśnienia perfuzji
mózgu- spowodowane wysokim
mózgu- spowodowane wysokim
ciśnieniem śródczaszkowym
ciśnieniem śródczaszkowym
URAZY GŁOWY
URAZY GŁOWY
LECZENIE:
LECZENIE:
1)
1)
Wstępna stabilizacja
Wstępna stabilizacja
2)
2)
Ożywianie płynami- przy niskim ciśnieniu krwi (z szczeg.
Ożywianie płynami- przy niskim ciśnieniu krwi (z szczeg.
Uwagą na wzrost ciśnienia śródczaszkowego)
Uwagą na wzrost ciśnienia śródczaszkowego)
3)
3)
Utrzymywanie stężenia glukozy i natlenienia
Utrzymywanie stężenia glukozy i natlenienia
4)
4)
Obniżanie ciśnienia wewnątrzczaszkowego
Obniżanie ciśnienia wewnątrzczaszkowego
a)
a)
Przez hiperwentylację- skurcz naczyń mózgowych
Przez hiperwentylację- skurcz naczyń mózgowych
b)
b)
Leczenie uzupełniające- farmakoterapia (mannitol,
Leczenie uzupełniające- farmakoterapia (mannitol,
furosemid)
furosemid)
5) Leczenie napadów padaczkowych- farmakoterapia
5) Leczenie napadów padaczkowych- farmakoterapia
(fenytoina)
(fenytoina)
6)
6)
Leczenie ran sklepu- obfite przepłukanie ran, ucisk
Leczenie ran sklepu- obfite przepłukanie ran, ucisk
miejsca krwawienia
miejsca krwawienia
7)
7)
KONSULTACJA NEUROCHIRURGICZNA!!
KONSULTACJA NEUROCHIRURGICZNA!!
OBRAŻENIA
OBRAŻENIA
KRĘGOSŁUPA
KRĘGOSŁUPA
POSTĘPOWANIE:
POSTĘPOWANIE:
•
pierwsze
pierwsze
oględziny
oględziny
•
wywiad
wywiad
•
drugie oględziny
drugie oględziny
•
badania
badania
diagnostyczne
diagnostyczne
•
leczenie
leczenie
OBRAŻENIA
OBRAŻENIA
KRĘGOSŁUPA
KRĘGOSŁUPA
BADANIE PODMIOTOWE:
BADANIE PODMIOTOWE:
•
obmacywanie- ułożenie
obmacywanie- ułożenie
nieruchome, bolesność,
nieruchome, bolesność,
deformacje
deformacje
•
badanie neurologiczne - czucie,
badanie neurologiczne - czucie,
siła i napięcie mięśni, odruchy,
siła i napięcie mięśni, odruchy,
zwieracze, perystaltyka itd.
zwieracze, perystaltyka itd.
OBRAŻENIA
OBRAŻENIA
KRĘGOSŁUPA
KRĘGOSŁUPA
USZKODZENIA RDZENIA KRĘGOWEGO
USZKODZENIA RDZENIA KRĘGOWEGO
•
kompletne- całkowita utrata czucia i motoryki
kompletne- całkowita utrata czucia i motoryki
poniżej uszkodzenia
poniżej uszkodzenia
•
niekompletne:
niekompletne:
- zespół rdzeniowy przedni
- zespół rdzeniowy przedni
- zespół Brown’a- Sequarda
- zespół Brown’a- Sequarda
- zespół rdzeniowy centralny
- zespół rdzeniowy centralny
•
Szok rdzeniowy- bezpośrednio po uszkodzeniu,
Szok rdzeniowy- bezpośrednio po uszkodzeniu,
zupełne zahamowanie czynności rdzenia,
zupełne zahamowanie czynności rdzenia,
objawy ustępują (dni, tygodnie)
objawy ustępują (dni, tygodnie)
•
Wstrząs neurogeniczny- odc. C lub Th,
Wstrząs neurogeniczny- odc. C lub Th,
obniżenie ciśnienia i bradykardia, dobrze
obniżenie ciśnienia i bradykardia, dobrze
ukrwiona skóra
ukrwiona skóra
OBRAŻENIA
OBRAŻENIA
KRĘGOSŁUPA
KRĘGOSŁUPA
BADANIA DIAGNOSTYCZNE:
BADANIA DIAGNOSTYCZNE:
1)
1)
RTG
RTG
2)
2)
TK
TK
3)
3)
REZONANS
REZONANS
MAGNETYCZNY
MAGNETYCZNY
OBRAŻENIA
OBRAŻENIA
KRĘGOSŁUPA
KRĘGOSŁUPA
LECZENIE:
LECZENIE:
1)
1)
Utrzymywanie nieruchomości
Utrzymywanie nieruchomości
kręgosłupa
kręgosłupa
2)
2)
Drożność dróg oddechowych( bez
Drożność dróg oddechowych( bez
przemieszczania kręgosłupa szyjnego)
przemieszczania kręgosłupa szyjnego)
3)
3)
Duże dawki metyloprednizolonu
Duże dawki metyloprednizolonu
4)
4)
KONSULTACJA NEUROCHIRURGICZNA
KONSULTACJA NEUROCHIRURGICZNA
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
POSTEPOWANIE:
POSTEPOWANIE:
•
wywiad
wywiad
•
podstawowe oględziny
podstawowe oględziny
•
drugie oględziny
drugie oględziny
•
badania diagnostyczne
badania diagnostyczne
•
leczenie
leczenie
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
BADANIA:
BADANIA:
•
badanie radiologiczne (o ile to możliwe-
badanie radiologiczne (o ile to możliwe-
pozycja stojąca)
pozycja stojąca)
•
gazometria
gazometria
•
enzymy sercowe
enzymy sercowe
•
ekg
ekg
•
obrazowe badanie serca
obrazowe badanie serca
(np. echokardiogram)
(np. echokardiogram)
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
LECZENIE:
LECZENIE:
•
dostęp do żyły
dostęp do żyły
•
tlenoterapia
tlenoterapia
•
monitorowanie
monitorowanie
serca
serca
•
pomiar
pomiar
pulsoksymetrem
pulsoksymetrem
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
ODMA OPŁUCNOWA
ODMA OPŁUCNOWA
:
:
•
Odma opłucnowa- obecność w jamie opłucnowej
Odma opłucnowa- obecność w jamie opłucnowej
powietrza, które nie komunikuje się ze środowiskiem
powietrza, które nie komunikuje się ze środowiskiem
zewnętrznym przez ścianę klatki piersiowej
zewnętrznym przez ścianę klatki piersiowej
•
Objawy:
Objawy:
a. duszność i ból w klatce piersiowej
a. duszność i ból w klatce piersiowej
b. przyciszony szmer pęcherzykowy
b. przyciszony szmer pęcherzykowy
c. nadmierny wypuk po stronie chorej
c. nadmierny wypuk po stronie chorej
•
Leczenie- drenaż opłucnowy (V przestrzeń
Leczenie- drenaż opłucnowy (V przestrzeń
miedzyżebrowa w linii pachowej środkowo-
miedzyżebrowa w linii pachowej środkowo-
przedniej)
przedniej)
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
OTWARTA ODMA
OTWARTA ODMA
OPŁUCNOWA
OPŁUCNOWA
•
rana klatki piersiowej o
rana klatki piersiowej o
średnicy przekraczającej
średnicy przekraczającej
2/3 średnicy tchawicy
2/3 średnicy tchawicy
•
powietrze przechodzi
powietrze przechodzi
łatwiej przez ranę niż
łatwiej przez ranę niż
przez tchawicę
przez tchawicę
•
leczenie: zaopatrzenie
leczenie: zaopatrzenie
rany i drenaż opłucnowy
rany i drenaż opłucnowy
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
PRĘŻNA ODMA OPŁUCNOWA
PRĘŻNA ODMA OPŁUCNOWA
•
Efekt wytworzenia się zastawki jednokierunkowej,
Efekt wytworzenia się zastawki jednokierunkowej,
powodującej wniknięcie i zablokowanie w jamie
powodującej wniknięcie i zablokowanie w jamie
opłucnowej powietrza z zewnątrz (rana)
opłucnowej powietrza z zewnątrz (rana)
•
Objawy: przyspieszenie oddechu, obniżenie
Objawy: przyspieszenie oddechu, obniżenie
ciśnienia tętniczego, przesunięcie tchawicy,
ciśnienia tętniczego, przesunięcie tchawicy,
poszerzenie żył szyjnych, osłabienie szmerów
poszerzenie żył szyjnych, osłabienie szmerów
oddechowych po stronie odmy
oddechowych po stronie odmy
•
Leczenie (rozpoznanie kliniczne- na podstawie
Leczenie (rozpoznanie kliniczne- na podstawie
objawów): natychmiastowe odbarczenie odmy.
objawów): natychmiastowe odbarczenie odmy.
1. nakłucie- II przestrzeń międzyżebrowa w linii
1. nakłucie- II przestrzeń międzyżebrowa w linii
środkowoobojczykowej
środkowoobojczykowej
2. drenaż opłucnowy- V przestrzeń
2. drenaż opłucnowy- V przestrzeń
miedzyżebrowa w linii pachowej środkowo-
miedzyżebrowa w linii pachowej środkowo-
przedniej
przedniej
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
KLATKA PIERSIOWA CEPOWATA
KLATKA PIERSIOWA CEPOWATA
:
:
•
fragment klatki piersiowej nie porusza się w
fragment klatki piersiowej nie porusza się w
czasie oddychania w łączności z pozostałą
czasie oddychania w łączności z pozostałą
częścią
częścią
•
wdech- w głąb, wydech- uniesienie
wdech- w głąb, wydech- uniesienie
•
złamanie co najmniej trzech kolejnych żeber w
złamanie co najmniej trzech kolejnych żeber w
dwóch miejscach
dwóch miejscach
•
leczenie- w OIOM (monitorowanie, toaleta
leczenie- w OIOM (monitorowanie, toaleta
drzewa oskrzelowego, analgezja)
drzewa oskrzelowego, analgezja)
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
URAZOWE PĘKNIĘCIE AORTY
URAZOWE PĘKNIĘCIE AORTY
•
Objawy (mogą być znikome):
Objawy (mogą być znikome):
- ból za mostkiem lub między łopatkami
- ból za mostkiem lub między łopatkami
- duszność
- duszność
- chrypka, świst oddechowy
- chrypka, świst oddechowy
•
Badanie radiologiczne
Badanie radiologiczne
•
Złoty standard- aortografia
Złoty standard- aortografia
•
Leczenie:
Leczenie:
zapobieganie pobudzeniu pacjenta
zapobieganie pobudzeniu pacjenta
hamowanie odruchów wymiotnych (wzrost
hamowanie odruchów wymiotnych (wzrost
ciśnienia)
ciśnienia)
leki hipotensyjne
leki hipotensyjne
zabieg operacyjny
zabieg operacyjny
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
WSKAZANIA DO DRENAŻU
WSKAZANIA DO DRENAŻU
OPŁUCNOWEGO
OPŁUCNOWEGO
:
:
•
wentylacja z dodatnim
wentylacja z dodatnim
ciśnieniem
ciśnieniem
•
znieczulenie ogólne
znieczulenie ogólne
•
transport powietrzny
transport powietrzny
URAZY KLATKI
URAZY KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
WSKAZANIA DO TORAKOTOMII:
WSKAZANIA DO TORAKOTOMII:
•
pierwotna utrata przez dren z klatki
pierwotna utrata przez dren z klatki
piersiowej >1500 ml krwi (masywny krwiak)
piersiowej >1500 ml krwi (masywny krwiak)
•
stała utrata krwi przez dren ok. 300 ml/h
stała utrata krwi przez dren ok. 300 ml/h
•
hipotensja pomimo prawidłowego
hipotensja pomimo prawidłowego
uzupełniania krwi
uzupełniania krwi
•
objawy radiologiczne narastania krwiaka
objawy radiologiczne narastania krwiaka
pomimo drenażu
pomimo drenażu
•
pogorszenie się kliniczne stanu pacjenta
pogorszenie się kliniczne stanu pacjenta
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
•
przenikające
przenikające
•
tępe
tępe
- bezpośrednie uderzenie
- bezpośrednie uderzenie
- nagła zmiana prędkości
- nagła zmiana prędkości
CELEM POSTĘPOWANIA JEST USTALENIE,
CELEM POSTĘPOWANIA JEST USTALENIE,
CZY CHORY WYMAGA LECZENIA
CZY CHORY WYMAGA LECZENIA
OPERACYJNEGO W TRYBIE NAGŁYM
OPERACYJNEGO W TRYBIE NAGŁYM
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
LECZENIE OPERACYJNE W TRYBIE PILNYM:
LECZENIE OPERACYJNE W TRYBIE PILNYM:
•
wstrząs lub niestabilność hemodynamiczna z
wstrząs lub niestabilność hemodynamiczna z
postępującą utratą krwi
postępującą utratą krwi
•
objawy otrzewnowe
objawy otrzewnowe
•
obecność ciał obcych (np. nóż)
obecność ciał obcych (np. nóż)
•
wytrzewienie
wytrzewienie
•
rany postrzałowe
rany postrzałowe
•
obecność wolnego gazu
obecność wolnego gazu
•
obecność dużej ilości krwi (zgłębnik n-ż, p. r.)
obecność dużej ilości krwi (zgłębnik n-ż, p. r.)
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
POSTĘPOWANIE:
POSTĘPOWANIE:
1)
1)
pierwsze
pierwsze
oględziny
oględziny
2)
2)
Wywiad
Wywiad
3)
3)
drugie
drugie
oględziny
oględziny
4)
4)
badania
badania
laboratoryjne
laboratoryjne
5)
5)
badania
badania
obrazowe
obrazowe
6)
6)
leczenie
leczenie
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
OGLĘDZINY:
OGLĘDZINY:
•
cały brzuch, plecy
cały brzuch, plecy
•
oglądanie, badanie palpacyjne, opukiwanie,
oglądanie, badanie palpacyjne, opukiwanie,
osłuchiwanie (bolesność, rozdęcie, objawy otrzewnowe,
osłuchiwanie (bolesność, rozdęcie, objawy otrzewnowe,
patologiczne opory, perystaltyka)
patologiczne opory, perystaltyka)
•
powtórne badania (ta sama osoba)
powtórne badania (ta sama osoba)
•
badanie przez odbyt (krew, położenie prostaty, odłamy
badanie przez odbyt (krew, położenie prostaty, odłamy
kostne)
kostne)
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
OBRAZ KLINICZNY:
OBRAZ KLINICZNY:
•
Przepona- nagły ucisk brzucha lub uraz
Przepona- nagły ucisk brzucha lub uraz
przenikający
przenikający
•
Narządy posiadające światło- najczęściej uraz
Narządy posiadające światło- najczęściej uraz
przenikający
przenikający
•
Trzustka- uderzenie w nadbrzusze (kierownica od
Trzustka- uderzenie w nadbrzusze (kierownica od
roweru)
roweru)
•
Wątroba- urazy tępe i przenikające, może wystąpić
Wątroba- urazy tępe i przenikające, może wystąpić
duże krwawienie
duże krwawienie
•
Śledziona- uraz tępy, objawy związane z dużym
Śledziona- uraz tępy, objawy związane z dużym
krwawieniem (obniżone ciśnienie, przyspieszone
krwawieniem (obniżone ciśnienie, przyspieszone
tętno)
tętno)
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
BADANIA PODSTAWOWE:
BADANIA PODSTAWOWE:
•
morfologia
morfologia
•
elektrolity
elektrolity
•
mocznik
mocznik
•
kreatynina
kreatynina
•
amylaza
amylaza
•
układ krzepnięcia
układ krzepnięcia
•
grupa
grupa
•
bad. moczu
bad. moczu
•
substancje toksyczne
substancje toksyczne
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
BADANIA DODATKOWE:
BADANIA DODATKOWE:
•
ultrasonografia (wykrywanie wolnego płynu,
ultrasonografia (wykrywanie wolnego płynu,
monitorowanie stanu pacjenta)
monitorowanie stanu pacjenta)
•
laparoskopia (ocena pourazowych uszkodzeń)
laparoskopia (ocena pourazowych uszkodzeń)
•
płukanie jamy otrzewnej (założenie cewnika do
płukanie jamy otrzewnej (założenie cewnika do
jamy otrzewnej i pobieranie próbek płynukrew)
jamy otrzewnej i pobieranie próbek płynukrew)
URAZY BRZUCHA
URAZY BRZUCHA
LECZENIE:
LECZENIE:
•
resuscytacja
resuscytacja
•
antybiotykoterapia (tlenowce i
antybiotykoterapia (tlenowce i
beztlenowce)
beztlenowce)
•
torakotomia (poprzeczne zaciśnięcie
torakotomia (poprzeczne zaciśnięcie
aorty)
aorty)
•
leczenie operacyjne
leczenie operacyjne
URAZY MIEDNICY
URAZY MIEDNICY
POSTEPOWANIE:
POSTEPOWANIE:
•
pierwsze
pierwsze
oględziny
oględziny
•
wywiad
wywiad
•
drugie
drugie
oględziny
oględziny
•
badania
badania
diagnostyczne
diagnostyczne
•
leczenie
leczenie
URAZY MIEDNICY
URAZY MIEDNICY
Mechanizmy powstawania
Mechanizmy powstawania
urazów:
urazów:
•
zgniecenie boczne (uderzenie
zgniecenie boczne (uderzenie
pieszego z boku)
pieszego z boku)
•
zgniecenie przednio- tylne (czołowy
zgniecenie przednio- tylne (czołowy
wypadek komunikacyjny)
wypadek komunikacyjny)
•
pionowe siły rozrywające (upadek z
pionowe siły rozrywające (upadek z
wysokości)
wysokości)
URAZY MIEDNICY
URAZY MIEDNICY
Drugie oględziny:
Drugie oględziny:
•
badanie miednicy- oburącz w wym. P- T,
badanie miednicy- oburącz w wym. P- T,
bocznym, spojenie
bocznym, spojenie
•
badanie narządów moczowo- płciowych-
badanie narządów moczowo- płciowych-
krew, krwiaki, bad. ginekologiczne
krew, krwiaki, bad. ginekologiczne
•
badanie per rectum- krew, położenie
badanie per rectum- krew, położenie
prostaty, odłamy kostne
prostaty, odłamy kostne
•
kończyny- czucie, ruch, gra naczyniowa,
kończyny- czucie, ruch, gra naczyniowa,
tętno
tętno
URAZY MIEDNICY
URAZY MIEDNICY
DIAGNOSTYCZNE BADANIA
DIAGNOSTYCZNE BADANIA
OBRAZOWE:
OBRAZOWE:
•
RTG
RTG
•
TK
TK
•
ANGIOGRAFIA
ANGIOGRAFIA
URAZY MIEDNICY
URAZY MIEDNICY
LECZENIE:
LECZENIE:
•
Ożywianie-standardowe procedury
Ożywianie-standardowe procedury
resuscytacyjne
resuscytacyjne
•
Pneumatyczne ubrania przeciwwstrząsowe
Pneumatyczne ubrania przeciwwstrząsowe
•
Konsultacja ortopedyczna
Konsultacja ortopedyczna
•
Zabieg operacyjny (w razie potrzeby)
Zabieg operacyjny (w razie potrzeby)
•
Leczenie zachowawcze- leki przeciw bólowe,
Leczenie zachowawcze- leki przeciw bólowe,
podawanie środków zmiękczających stolec
podawanie środków zmiękczających stolec
URAZY UKŁ.
URAZY UKŁ.
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
•
NERKA
NERKA
- małe (stłuczenie, skaleczenie)
- małe (stłuczenie, skaleczenie)
- duże (głębokie rozerwania struktury)
- duże (głębokie rozerwania struktury)
- krytyczne (rozkawałkowanie, uszkodzenie szypuły)- 5%
- krytyczne (rozkawałkowanie, uszkodzenie szypuły)- 5%
urazów
urazów
•
MOCZOWÓD- rzadko
MOCZOWÓD- rzadko
•
PĘCHERZ MOCZOWY- stłuczenia, pęknięcie
PĘCHERZ MOCZOWY- stłuczenia, pęknięcie
•
CEWKA MOCZOWA- ciężkie- rzadko
CEWKA MOCZOWA- ciężkie- rzadko
•
PRĄCIE- zranienia, złamania, amputacja
PRĄCIE- zranienia, złamania, amputacja
•
JĄDRA- gł. stłuczenia
JĄDRA- gł. stłuczenia
URAZY UKŁ.
URAZY UKŁ.
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
POSTEPOWANIE:
POSTEPOWANIE:
•
pierwsze oględziny
pierwsze oględziny
•
wywiad
wywiad
•
drugie oględziny
drugie oględziny
•
badania diagnostyczne
badania diagnostyczne
•
leczenie
leczenie
URAZY UKŁ.
URAZY UKŁ.
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
Drugie oględziny:
Drugie oględziny:
•
Badanie okolicy krocza
Badanie okolicy krocza
•
Badanie odbytnicy
Badanie odbytnicy
•
Badanie gruczołu krokowego
Badanie gruczołu krokowego
•
Badanie moszny
Badanie moszny
•
Badanie prącia
Badanie prącia
•
Badanie przezpochwowe
Badanie przezpochwowe
URAZY UKŁ.
URAZY UKŁ.
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
DIAGNOSTYCZNE BADANIA
DIAGNOSTYCZNE BADANIA
OBRAZOWE:
OBRAZOWE:
•
RTG
RTG
•
TK
TK
•
Arteriografia
Arteriografia
•
Pielografia dożylna
Pielografia dożylna
URAZY UKŁ.
URAZY UKŁ.
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
MOCZOWO-PŁCIOWEGO
LECZENIE
LECZENIE
•
resuscytacja
•
ubranie lub spodnie przeciwwstrząsowe
(przy spadku ciśnienia,
przeciwwskazania: obrzęk płuc i
pęknięcie przepony)
•
leczenie zachowawcze (środki p- bólowe,
odpoczynek)
•
leczenie operacyjne
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
•
Stłuczenie mięśnia
Stłuczenie mięśnia
•
Naciągnięcie mięśnia (trzy
Naciągnięcie mięśnia (trzy
stopnie, st. 3-całkowite
stopnie, st. 3-całkowite
przerwanie)
przerwanie)
•
Skręcenie (trzy stopnie, st. 3-
Skręcenie (trzy stopnie, st. 3-
całkowite rozerwanie
całkowite rozerwanie
więzadeł, pozostaje
więzadeł, pozostaje
patologiczna ruchomość
patologiczna ruchomość
stawu)
stawu)
•
Zwichnięcie- całkowite
Zwichnięcie- całkowite
przemieszczenie powierzchni
przemieszczenie powierzchni
stawowych względem siebie
stawowych względem siebie
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
ZŁAMANIA:
ZŁAMANIA:
•
otwarte i zamknięte
otwarte i zamknięte
•
przemieszczone i nie
przemieszczone i nie
•
szczelina złamania spiralna,
szczelina złamania spiralna,
skośna, poprzeczna
skośna, poprzeczna
•
„
„
zielona gałązka”
zielona gałązka”
•
patologiczne i zmęczeniowe
patologiczne i zmęczeniowe
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
•
pierwsze
pierwsze
oględziny
oględziny
•
wywiad
wywiad
•
drugie
drugie
oględziny
oględziny
•
bad.
bad.
diagnostyczne
diagnostyczne
•
leczenie
leczenie
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
WYWIAD
WYWIAD
•
wiek
wiek
•
dolegliwości- ból, obrzęk, upośledzenie
dolegliwości- ból, obrzęk, upośledzenie
funkcji
funkcji
•
mechanizm urazu- np. podwichnięcie głowy
mechanizm urazu- np. podwichnięcie głowy
k. promieniowej, uszkodzenie łąkotki
k. promieniowej, uszkodzenie łąkotki
•
schorzenia współistniejące (np. osteoporoza,
schorzenia współistniejące (np. osteoporoza,
sterydoterapia)
sterydoterapia)
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
DRUGIE OGLĘDZINY:
DRUGIE OGLĘDZINY:
•
oglądanie- krwiaki, obrzęki, rany,
oglądanie- krwiaki, obrzęki, rany,
deformacje
deformacje
•
obmacywanie- bolesność, deformacje,
obmacywanie- bolesność, deformacje,
trzeszczenia
trzeszczenia
•
ocena zakresu ruchomości (symetrycznie)
ocena zakresu ruchomości (symetrycznie)
•
bad. neurologiczne- czucie, ruch
bad. neurologiczne- czucie, ruch
•
krążenie- tętno (zwichnięcia,
krążenie- tętno (zwichnięcia,
złamanianadkłykciowe)
złamanianadkłykciowe)
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
BADANIA DIAGNOSTYCZNE
BADANIA DIAGNOSTYCZNE
•
zdj. rtg- standard- A-P i boczne,
zdj. rtg- standard- A-P i boczne,
specjalne- skośne, porównawcze
specjalne- skośne, porównawcze
itp.
itp.
•
USG
USG
•
rezonans magnetyczny
rezonans magnetyczny
URAZY KOŃCZYN
URAZY KOŃCZYN
LECZENIE:
LECZENIE:
•
resuscytacja i stabilizacja
resuscytacja i stabilizacja
•
drogi oddechowe-głowa- klatka p.- brzuch- urazy
drogi oddechowe-głowa- klatka p.- brzuch- urazy
ortopedyczne
ortopedyczne
•
unieruchomienie czasowe
unieruchomienie czasowe
•
postępowanie przeciwbólowe
postępowanie przeciwbólowe
•
repozycja
repozycja
•
opatrunek unieruchamiający
opatrunek unieruchamiający
•
kontrola czucia, ruchu, krążenia
kontrola czucia, ruchu, krążenia
•
profilaktyka p- obrzękowa
profilaktyka p- obrzękowa
•
profilaktyka p- zakrzepowa i pzatorowa
profilaktyka p- zakrzepowa i pzatorowa
•
leczenie p- bólowe
leczenie p- bólowe
•
zapobieganie zakażeniombeztlenowce!
zapobieganie zakażeniombeztlenowce!
WSTRZĄS POURAZOWY
WSTRZĄS POURAZOWY
•
Wstrząs- niewystarczające natlenienie tkanek
Wstrząs- niewystarczające natlenienie tkanek
w wyniku obniżonej perfuzji (hipoperfuzja)
w wyniku obniżonej perfuzji (hipoperfuzja)
•
Hipoperfuzja po urazie:
Hipoperfuzja po urazie:
1)
1)
wstrząs neurogenny- uszkodzenie
wstrząs neurogenny- uszkodzenie
rdzenia k.
rdzenia k.
2)
2)
wstrząs kardiogenny- uraz klatki
wstrząs kardiogenny- uraz klatki
piersiowej (tamponada serca, odma
piersiowej (tamponada serca, odma
prężna i in.)
prężna i in.)
3)
3)
wstrząs hipowolemiczny- utrata krwi
wstrząs hipowolemiczny- utrata krwi
WSTRZĄS POURAZOWY
WSTRZĄS POURAZOWY
WSTRZĄS HIPOWOLEMICZNY
WSTRZĄS HIPOWOLEMICZNY
•
krew- 7% masy ciała w kg
krew- 7% masy ciała w kg
I.
I.
Klasa I krwawienia- do 15% objętości
Klasa I krwawienia- do 15% objętości
(tachykardia, czas włośniczkowy<2sek)
(tachykardia, czas włośniczkowy<2sek)
II.
II.
Klasa II- do 30% objętości (tachykardia,
Klasa II- do 30% objętości (tachykardia,
tachypnoe, czas włośniczkowy >2sek,
tachypnoe, czas włośniczkowy >2sek,
niepokój
niepokój
III.
III.
Klasa III- do 40% objętości (wyraźne
Klasa III- do 40% objętości (wyraźne
tachykardia i tachypnoe, spadek ciśnienia
tachykardia i tachypnoe, spadek ciśnienia
skurczowego, zaburzenia postrzegania)
skurczowego, zaburzenia postrzegania)
IV.
IV.
Klasa IV- >40% objętości (znaczna
Klasa IV- >40% objętości (znaczna
tachykardia i spadek ciśnienia, brak diurezy,
tachykardia i spadek ciśnienia, brak diurezy,
obniżenie poziomu świadomości, zimna,
obniżenie poziomu świadomości, zimna,
lepka skóra, aż do wstrząsu)
lepka skóra, aż do wstrząsu)
WSTRZĄS POURAZOWY
WSTRZĄS POURAZOWY
•
pierwsze oględziny
pierwsze oględziny
•
wywiad
wywiad
•
drugie oględziny
drugie oględziny
•
bad. diagnostyczne
bad. diagnostyczne
•
leczenie
leczenie
WSTRZĄS POURAZOWY
WSTRZĄS POURAZOWY
LECZENIE:
LECZENIE:
•
resuscytacja
resuscytacja
•
płyny: płyn Ringera, krew
płyny: płyn Ringera, krew
•
wczesna interwencja
wczesna interwencja
chirurgiczna
chirurgiczna
•
częsta ocena
częsta ocena
KONIEC
KONIEC