Nadpotliwość

Dr Wacław Pawliszyn

Małopolska Wyższa Szkoła

Zawodowa w Krakowie

Woda ustrojowa

• Woda stanowi ponad 50% masy ciała (do 70%)
• U kobiet jest to około 52% masy ciała
• U mężczyzn jest to około 63% masy ciała
• Istotny wpływ na udział wody w ogólnej masie

ciała ma tkanka tłuszczowa (zawiera tylko 10%

wody) – dlatego u ludzi otyłych procentowy udział

wody w ogólnej masie ciała jest mniejszy

• Różne tkanki zawierają różne ilości wody
• Najmniej wody zawiera tkanka tłuszczowa i kostna
• Znacznie silniej uwodnione są tkanki miękkie i o

dużym ukrwieniu

Woda ustrojowa

• Ilość wody ustrojowej zmienia się wraz z wiekiem
• W życiu płodowym jest to prawie 100%, w

okresie niemowlęcym około 80%

• W starości zasoby wody zmniejszają się do około

50%

Wiadomości podstawowe

• Pocenie to naturalny, prawidłowy proces

organizmu

• Bez prawidłowego pocenia organizm

ulegałby przegrzaniu

• Funkcje termoregulacyjne gruczołów

potowych kontroluje współczulny

(sympatyczny) układ nerwowy,

zaopatrując gruczoły przez

postsynaptyczne włókna cholinergiczne

• Cały proces stymulowany jest przez

podwzgórze 

Stymulacja wydzielania potu

• Wydzielanie potu

zależne jest od

pracy podwzgórza

(hypothalamus)

Wiadomości podstawowe

• Na ciele ludzkim jest ok. 2-3 mln gruczołów

potowych, a na 1 cm

2

przypada średnio 300

gruczołów. Człowiek wydziela od kilku ml do
kilku litrów potu dziennie.  

• Gruczoły potowe mogą występować

samodzielnie lub uchodzić do mieszka
włosowego

• Samodzielnie uchodzą gruczoły ekrynowe
• Do mieszków włosowych otwierają się gruczoły

apokrynowe

• Granicą cieplną pocenia jest temperatura

otoczenia 31

0

C

Praca

gruczołów

potowych

• Uchodzące do

mieszka włosowego

gruczoły apokrynowe

są charakterystyczne

dla zwierząt

• Uchodzące

niezależnie od

mieszków włosowych

gruczoły ekrynowe

są charakterystyczne

dla człowieka

Gruczoły potowe ekrynowe

• Gruczoły potowe ekrynowe rozmieszczone

są na całym ciele

• Nie występują na skórze uszu i przy

granicach skóry i śluzówek

• Pot wydzielany przez te gruczoły jest

bezwonny i składa się prawie całkowicie z

wody

• W gruczołach tych w czasie produkcji potu

może przebiegać ze zniszczeniem części

komórek gruczołu

• Odpowiadają za pocenie termoregulacyjne

(obniżanie ciepłoty ciała)

Gruczoły potowe

apokrynowe

• Gruczoły apokrynowe są większe, niż

gruczoły ekrynowe

• Nie biorą udziału w termoregulacji

• Zaczynają być aktywne od okresu pokwitania

i zależne są od androgenów

• Obecność substancji tłuszczowych, łatwo

rozkładających się, powoduje

charakterystyczny ostry zapach potu

• Pot z tych gruczołów spełnia funkcje

feromonów, odpowiedzialnych za nasze

zachowania seksualne

Czynniki wyzwalające

nadpotliwość

• Uważa się, że nadpotliwość jest problemem

około 1% populacji

• Najczęstsze przyczyny nadmiernego pocenia:

– Wysiłek fizyczny

– Duże różnice temperatur

– Emocje, stresy i lęki

– Używki i posiłki (kawa, herbata, alkohol, tytoń)

– Czasami w pewnych porach rytmu dobowego

– Niektóre choroby i stany z gorączką

Czynniki wyzwalające

nadpotliwość



 czynniki objawowe:



zaburzenia hormonalne (nadczynność tarczycy,

cukrzyca)



choroby neurologiczne

infekcje przebiegające z wysoką gorączką



menopauza u kobiet i andropauza u mężczyzn

niektóre nowotwory



samoistne - ok. 60%

•przyczyny fizjologiczne:

•gorący klimat, duża wilgotność powietrza

•wysiłek fizyczny

•emocje, stres

•spożywanie niektórych przypraw, mocnej kawy, herbaty,

czekolady

•otyłość

Przyczyny nadpotliwości

• Objawowa w chorobach lub pewnych

stanach:

• zaburzenia hormonalne (nadczynność tarczycy,

cukrzyca)

• choroby neurologiczne (np. zespół Rossa, zespół

uszno-skroniowy, neuropatie)

• infekcje przebiegające z wysoką gorączką, gruźlica

• menopauza u kobiet i andropauza u mężczyzn

• niektóre nowotwory (np. guz nadnerczy –

pheochromocytoma) przebiegające ze

zwiększonym uwalnianiem katecholamin

• idiopatyczne (samoistne) – ok. 60%

Lokalizacja nadpotliwości

• Rozróżnia się dwa rodzaje

nadpotliwości:

– Uogólnioną

– Miejscową

• Miejscowa najczęściej dotyczy

twarzy, pach, rąk i stóp

• Nadpotliwość miejscowa jest

głównie związana z czynnikami

emocjonalnymi, często

występuje rodzinnie i czasami

ustępuje samoistnie (zwykle

powyżej 25 roku życia)

Spocone dłonie

• Wydzielanie potu często ma charakter napadowy

• Często towarzyszą temu zjawisku nadmiernie

zimne i sine dłonie

• Praca zawodowa z częstym używaniem rąk sprzyja

nadmiernej potliwości (na przykład fryzjerzy,

kosmetyczki...)

• Czynniki emocjonalne zwiększają potliwość dłoni

Spocone dłonie

• Potliwość dłoni może przybierać różne formy

nasilenia od dłoni suchych, przez łagodną potliwość

do bardzo silnej nadpotliwości

• Zwykle przyjmuje się sześć stopni potliwości dłoni:

Potliwość dołu pachowego

• Potliwość dołu

pachowego,

podobnie jak dłoni

często ma

charakter

emocjonalny

• Często wiąże się z

nadpobudliwością

układu

wegetatywnego

• Zwykle przyjmuje

się cztery stopnie

potliwości pachy:

Problemy psychiczne

• Z nadpotliwością wiąże się poczucie wstydu,

zażenowania, co prowadzi w efekcie do

ograniczeń w kontaktach z innymi ludźmi, a

czasem utrudnia lub uniemożliwia

wykonywanie pewnych zawodów (np. w

laboratorium przy pracy z odczynnikami

chemicznymi)

• Osoby cierpiące na nadpotliwość wiedzą jak

dolegliwość ta jest uciążliwa w codziennym

życiu, zwłaszcza, że często towarzyszy jej

nieprzyjemny zapach, powstający w wyniku

rozkładu potu przez bakterie.

• Umycie skóry i użycie dezodorantu tylko na

chwilę usuwa problem.

Rozpoznanie nadpotliwości

• Istnieje kilka metod pomiarów nadmiernego

wydzielania potu (m.in. grawimetryczna,

hydrometryczna, kolorymetryczna), jednak w

praktyce najczęściej wykonuje się tzw. test

Minora, czyli próbę jodowo-skrobiową.

• W większości przypadków całkowicie wystarcza

zebranie wywiadu i dobra obserwacja pacjenta,

bez wspomagania rozpoznania badaniami

dodatkowymi

• W próbie tej miejsca o ograniczonej, nadmiernej

potliwości posmarowane jodyną i zasypane

skrobią (mąka kartoflana) zabarwiają się na

ciemniejszy kolor, potwierdzając rozpoznanie

Leczenie nadpotliwości

• Zalecenia ogólne:

• higiena, kąpiele ziołowe dłoni i stóp (kora

dębu, mięta, liście orzecha włoskiego,

szałwia, rumianek, kora brzozy) – 2 razy w

tygodniu moczyć przez ok. 30 min.

• noszenie ubrań z włókien naturalnych, o

luźnym fasonie

• częsta zmiana ubrań/obuwia

• unikanie kawy, alkoholu i ostrych przypraw

• redukcja stresu, napięcia i lęku

• częste wietrzenie miejsca pracy

Leczenie nadpotliwości

• W leczeniu nadpotliwości stosuje się bardzo

wiele metod, znacznie różniących się

poziomem ingerencji i stopniem inwazyjności:

Leczenie nadpotliwości

• Antyperspiranty:

• antyperspiranty zawierające chlorek

aluminium czasowo zamykają przewody potowe

• Stosuje się je na dzień, początkowo codziennie,

następnie aplikacje zmniejsza się do 1 na 2-3

tygodnie

• Skuteczność wynosi do 90%

• Z czasem mogą powodować podrażnienia skóry

• Jontoforeza:

• Jontoforeza to zabieg elektromedyczny (prąd stały,

katoda elektrodą czynną) w trakcie którego

rozrywane są kanały jonowe w gruczołach potowych

• Stosuje się 2 rodzaje jontoforezy: wodną i z

dodatkiem środków cholinergicznych 

Leczenie nadpotliwości

• Leczenie ogólne (internistyczne):
• leki uspokajające

• leki antycholinergiczne (np. Sormodrem, Bellergot)

• napary z ziół np. herbatka z szałwi, krople ziołowe

• leki homeopatyczne (np. Dr Reckeweg R32)
• Aromatoterapia:
• Zwykle zaleca się mieszankę złożoną z 3 kropli olejku

bergamotowego, 2 kropli olejku cyprysowego i olejków

uzupełniających

• Olejki uzupełniające do wyboru: olejek cedrowy,

cytrynowy, drzewa herbacianego, geraniowy, hyzopowy,

jałowcowy, lawendowy, paczulowy, tymiankowy, slangowy

• Mieszanka może być zastosowana do kąpieli, do okładów

lub do masażu (w tym ostatnim przypadku musi być

dodana do oleju przeznaczonego do masażu).

Leczenie nadpotliwości

• Ziołolecznictwo:

• Pocenie się może mieć źródło emocjonalne

• Na problemy emocjonalne należy zastosować

zioła, które mają działanie uspakajające:

rumianek, chmiel, sasanka, męczennica,

werbena, do picia polecamy napary z rumianku,

lipy, werbeny (zamiast kawy i herbaty)

• Leczenie inwazyjne (chirurgiczne):

• Usunięcie wszystkich gruczołów potowych pod

pachami, czasem również z wycięciem skóry tej

okolicy i tkanki tłuszczowej podskórnej

• Pomyślny rezultat zabiegu sięga 90%, ale wiąże

się z powstaniem blizn mogących prowadzić do

ograniczenia zakresu ruchu ramion

Leczenie nadpotliwości

• Leczenie inwazyjne

(chirurgiczne):

• Sympatectomia czyli operacja usunięcia

zwoju nerwowego - obecnie sporadycznie

wykonywana

• Liposukcja w okolicy pach (patrz wykłady

poprzednie). Jeśli w czasie liposukcji

pozostały nie usunięte gruczoły potowe,

to powstanie blizny pozbawi je możliwości

wydzielania potu

Botoks

przeciwwskazania

• Bezwzględne:

• zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego

(miastenia gravis, zespół Lamberta Eatona)

• nadwrażliwość na składniki preparatu (albuminy

ludzkie)

• stosowanie antybiotyków (dość długa lista) lub

okres do 1 tygodnia od ich odstawienia

• miejscowe infekcje skóry

• ciąża, okres laktacji

• Względne:

• zaburzenia krzepnięcia

• stosowanie leków antykoagulacyjnych (np.

aspiryna)

Leczenie nadpotliwości

zasady doboru metody

• Obowiązuje zasada stopniowania doboru

metody zależnie od stopnia i okolicy

występowania nadpotliwości: