Wychowawcy profesjonalni i nieprofesjonalni a błędy wychowawcze.

Bibliografia



Gurycka Antonina,

Błąd w wychowaniu,

WSiP, Warszawa 1990.



Kopaliński W.,

Słownik wyrazów obcych i

zwrotów obcojęzycznych, wyd. MUZA S.A.,

Warszawa 2000.



Okoń W.

Wszystko o wychowaniu ,

Wydawnictwo Akademickie” ŻAK”,

Warszawa 1999.



Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja

INNOWACJA pod red. Wojciecha Pomyłko,

Warszawa 1993.

Profesja



Przez

profesję

w socjologii i antropologii rozumie się te

zawody, które wymagają długotrwałego przygotowania,

zazwyczaj poprzez konieczność odbycia studiów wyższych,

a także często stażu zawodowego. Dla profesji

charakterystyczne jest zrzeszanie się w stowarzyszenia

zawodowe, tworzenie własnych kodeksów etycznych, a

także ograniczanie dostępu do wykonywania zawodu wobec

osób nienależących do organizacji. W naukach społecznych

przez wiele lat dominował pogląd, że profesje powstają, by

zaspokajać określone potrzeby zbiorowości, gwarantować

wysoki standard usług. Stąd

profesjonalizm

określa wysoki

standard wykonania danej czynności.

( Kopaliński W.,

Słownik wyrazów obcych i obcojęzycznych,

Warszawa 2000)

Co to jest błąd wychowawczy?



Zdarzenie, które zachodzi w konkretnej sytuacji

wychowawczej i jest związane z zachowaniem

wychowawcy w toku interakcji z wychowankiem. Jest

to zachowanie, które stanowi realną przyczynę powstania

szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków. (Gurycka A.,

Błąd w wychowaniu,

Warszawa 1990

)



Bądź takie zachowanie wychowawcy, które tworzy

wychowankowi warunki sprzyjające popełnienia przez niego

błędów.

(Gurycka A.,

Błąd w wychowaniu,

Warszawa 1990

)

Klasyfikacja błędów

wychowawczych i kryteria ich

wyodrębnienia



Wśród błędów w wychowaniu występuje ogromna

ich różnorodność, jednakże da się je sprowadzić

do pewnej ograniczonej, ale wyczerpującej i

rozłącznej listy, opisującej odmienne ich

kategorie. Wyróżniamy dziewięć typów błędów

wychowawczych (osiem podstawowych i jeden

pochodny), ich podstawowe źródła lokowane są w

funkcjonowaniu wychowawcy, bądź wychowanka,

bądź też w sposobie realizacji zadania.

Podstawowe rodzaje błędów zostały opisane na podstawie

trzech dwubiegunowych kryteriów – wymiarów opisujących

zachowania wychowawcy:



- ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka

(„żar”) oraz ekstremalne odrzucenie

emocjonalne dziecka („lód”);



- nadmierna koncentracja na dziecku oraz

nadmierna koncentracja na sobie;



- nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka

oraz niedocenianie zadań dziecka.

Do podstawowych błędów

w wychowaniu należą:



Rygoryzm

– polega na bezwzględnym

egzekwowaniu wykonywania poleceń

przez dziecko, sztywność i pedanterii

oceniania, stawianiu bardzo dokładnie

określonych wymagań, bez pozostawiania

swobody wychowankowi, co wiąże się ze

ścisłym kontrolowaniem postępowania

dziecka (egzekwowanie posłuszeństwa).



Agresja

–

wiąże się z atakiem słownym,

fizycznym lub symbolicznym wobec dziecka,

zagrażającym lub poniżającym je.



Hamowanie aktywności

– polega na

zakazywaniu, przerywaniu aktywności własnej

dziecka, co dokonuje się przez fizyczne lub

symboliczne zachowanie wychowawcy, bądź też

na zmianę rodzaju aktywności dziecka bez

racjonalnych przesłanek.



Obojętność

– opisywana jest przez

obserwowalny dystans, jaki przyjmuje

wychowawca wobec spraw dziecka i wobec

niego osobiście, a także przez okazywanie

braku zainteresowania jego aktywnością.



Eksponowanie siebie

– polega

na koncentrowaniu uwagi dziecka na

własnych walorach, potrzebach, odczuciach

wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć

dziecka, a także na chęci imponowania,

wyróżniania się oraz obrażania na dziecko.



Uleganie

(bezradność) – wyraża się w

spełnianiu zachcianek dziecka, rezygnowaniu

z wymagań mu stawianych, w

demonstrowaniu własnej bezradności wobec

dziecka.



Zastępowanie

(wyręczanie) dziecka w jego

działaniach – ma miejsce wówczas, gdy

wychowawca nie czekając na wyniki pracy

dziecka zastępuje je w działaniu, przejmuje

jego zadania i formy aktywności.



Idealizacja dziecka

– polega na

utożsamianiu się z nim jako najwyższym

dobrem, ciągłym zajmowaniu się dzieckiem i

jego sprawami, wykonywaniu czynności

zabezpieczających przed możliwym, nawet

nie bezpośrednim niebezpiczeństwem, ale

równocześnie przed zachowaniem dziecka

niezgodnym z idealnym obrazem (np.

wzorem grzecznego dziecka), braku

krytycyzmu.



Błąd pochodny

– niekonsekwencji, opisywany

może być różnie, ale zawsze stanowi przechodzenie

do zachowań w jakimś zakresie

sprzecznych; np. rygoryzm – hamowanie

aktywności (1-3), rygoryzm – obojętność (1-

4), agresja – uleganie (2-6), obojętność –

zastępowanie, wyręczanie (4-7), eksponowanie

siebie – idealizacja dziecka (5-8), itp.; błąd

niekonsekwencji charakteryzuje więc występowanie

w jednym lub w kolejnych zachowaniach

wychowawcy, ale w jednej sytuacji wychowawczej –

różnych cech, niedokrewnych wobec siebie.

Błędy

„

zimne” (rygoryzm, agresja,

hamowanie aktywności,

obojętność);

„

ciepłe” (idealizacja dziecka,

zastępowanie, uleganie).

Nadmierna koncentracja na

dziecku lub sobie



błędy nadmiernej koncentracji na

dziecku (zastępowanie,

idealizacja, rygoryzm, agresja);



błędy nadmiernej koncentracji na

sobie (hamowanie aktywności

dziecka, obojętność, eksponowanie

siebie, uleganie – bezradność).

Nadmierna koncentracja na zadaniu

dziecka oraz niedocenianie zadań

dziecka



nadmierna koncentracja na zadaniu

wykonywanym przez dziecko, pozwala

wyodrębnić błędy przeceniania zadań

dziecka (zastępowanie – wyręczanie,

idealizacja dziecka i jego zadań,

rygoryzm, agresja) i niedocenienia zadań

dziecka (hamowanie aktywności dziecka,

obojętność, eksponowanie siebie,

uleganie – bezradność wobec dziecka).

Błędy i „właściwe” zachowania

wychowawcy

Zachowania błędne Zachowania

„właściwe”

I.Rygoryzm-

bezwzględne

egzekwowanie wykonywania poleceń,

pedanteria ocen; stawianie wymagań

bardzo dokładnie określonych, nie

pozostawiających swobody: ścisłe

kontrolowanie postępowania dziecka.

Stawianie realnych
wymagań, kontrolowanie
ich spełniania z

prawidłowym systemem
wzmocnień: równowaga
kar i nagród,
równoważenie potrzeb

dziecka wymagań
zadania.

II. Agresja-

atak słowny,

fizyczny lub symboliczny,

zagrażający lub poniżający w

stosunku do dziecka.

Rozwiązywanie konfliktów

przez dążenie do racjonalizacji
stanowisk; tolerancja.

III.

Hamowanie

aktywności-

Przerywanie, zakazywanie

aktywności własnej dziecka

poprzez fizyczne lub symboliczne

zachowanie własne. Zmienianie

bez racjonalnych przyczyn

rodzaju aktywności dziecka.

Tworzenie warunków dla

rozwijania przez dziecko
własnej aktywności; ustalanie
z dzieckiem rodzaju

aktywności zastępczej wobec
jego własnej (negocjowanie).

IV. Obojętność-

obserwowany dystans do spraw

dziecka i do niego osobiście;

okazywanie braku

zainteresowania dla jego

aktywności.

Tworzenie warunków dla

wyrażania się samodzielności
dziecka i jego akceptacja.

V. Eksponowanie
siebie-

koncentrowanie uwagi

dziecka na walorach

wychowawcy, potrzebach,

odczuciach wtórnych do

aktualnych potrzeb i odczuć

dziecka; chęć imponowania,

wyróżniania się, obrażanie się.

Demonstrowanie własnych

zachowań zgodnych z
wymaganiami stawianymi
dziecku, bez nacisku na
naśladownictwo; bycie

wzorem; skromność w
traktowaniu własnej osoby;
równoważne traktowanie

swoich i dziecka interesów
(potrzeb).

. Uleganie

(bezradność)-

spełnianie

zachcianek dziecka,

rezygnowanie z wymagań

stawianych dziecku;

demonstrowanie własnej

bezradności wobec dziecka.

Uzgadnianie, pertraktacje.

VII. Zastępowanie-

bez

oczekiwania na wyniki pracy

dziecka, zastępowanie go w

działaniu, przejmowanie jego

zadań, aktywności.

Pomoc, współdziałanie- z

zachowaniem aktywności

dziecka.

VIII.

Idealizacja dziecka,

utożsamianie się z nim jako
najwyższym dobrem-

ciągłe

zajmowanie się dzieckiem, jego

sprawami; czynności

zabezpieczające przed możliwym,

nawet nie bezpośrednim,

niebezpieczeństwem, a

równocześnie przed zachowaniem

dziecka niezgodnym z idealnym

wzorem, np.. bardzo grzecznego

dziecka; afektacja w stosunku do

dziecka; braku krytycyzmu, co

rzutuje na maksymalizację ocen

pozytywnych.

Pozytywne i adekwatne

wzmacnianie zachowań
dziecka; krytycyzm połączony
z akceptacją.

Wychowawcy profesjonaliści

i nieprofesjonaliści

Wychowawcy profesjonaliści (zawodowo

pełniący swe role) i nieprofesjonaliści

(np. rodzice, opiekunowie) mogą cechować

się różnymi strukturami osobowościowymi,

warunkującymi trwałe skłonności do

pewnych ustosunkowań wobec świata,

innych ludzi i siebie samych, a

niektóre z nich są skorelowane z tendencją

do popełniania błędów wychowawczych.

Przyczyny błędów

popełnianych przez nauczycieli

i rodziców

Postawy wychowawcze nabyte w toku własnego

doświadczenia, przez modelowanie,

wykształcenie czy przyjętą ideologię,

warunkują uznawany przez wychowawcę

system przekonań na temat dziecka, siebie

samego i procesu wychowania, a więc

przyjętą teorię wychowania, przekonania na

temat trudności wychowawczych i skuteczności

wychowania.

Czynniki sytuacyjne



różnego rodzaju utrudnienia i zagrożenia, np. formalizacja

roli nauczyciela (nakazy, zakazy, przyjęte reguły zachowań),



wytyczone jednolite zadania (programy nauczania),



presja czasu (terminy wykonania zadania),



hałas,



zewnętrzna kontrola, złożoność zadań, organizacja procesu

dydaktyczno – wychowawczego (np. liczne grupy uczniów),



zróżnicowanie intelektualne i osobowościowe wychowanków,



charakterologiczna odmienność partnerów interakcji

wychowawczej,



opór wobec działań wychowawcy ze strony wychowanka,

podważanie jego kompetencji, jawna i bezpośrednio

okazywana niechęć w stosunku do wychowawcy.

Skutki błędów

wychowawczych



Konsekwencje popełnianych błędów

przez wychowawców są powiązane z ich

rodzajem.

Generalnie jednak wystąpienie błędu powoduje:



pogorszenie obrazu wychowawcy;



niekorzystne zmiany w nastroju wychowanka;



niekorzystne zmiany w samoocenie

wychowanka.

Błąd obojętności



wpływa głównie na obniżenie samooceny wychowanka,

błąd niekonsekwencji powoduje obniżenie nastroju

wychowanka,



pogorszenie obrazu wychowawcy, a więc i zaburzenie

interakcji z nim (wychowawca – niekompetentny,

zagubiony, słaby).

Najsilniej wpływa na obniżenie poziomu wykonywania

zadań przez wychowanka, co jednakże modyfikowane

jest typem układu nerwowego i poziomem inteligencji.

Niekonsekwencja wychowawcy paradoksalnie powoduje

też skutki pozytywne dla wychowanka, zwiększając jego

poziom kontroli nad sytuacją, w której wychowawcy tej

kontroli zabrakło.

Błędy „ciepłe”



powodują nadmierne uzależnienie od

rodziców,



zawyżoną samoocenę, ale też i brak pewności

siebie w różnych sytuacjach,



zmniejszenie odporności na sytuacje trudne,

co hamuje rozwój indywidualności,

sprawczości, autokreacji, kompetencji życiowej

i społecznej dziecka, wywołując wtórnie

problemy związane z przystosowaniem.

Błędy „zimne”



skutkują zaniżoną samooceną,



poczuciem osamotnienia,



brakiem poczucia bezpieczeństwa,



postawą lękową,



licznymi objawami nieprzystosowania

(np. agresja, uzależnienie emocjonalne),



mniejszą odporność na stres i

dewiacjami osobowościowymi.

Document Outline